Gokken en schulden verbergen, bankiers anno nu

Dit is de laatste aflevering in de serie “Wie heeft de crisis veroorzaakt?”  Er is geen college gegeven maar een paneldiscussie georganiseerd. In het panel zitten een journalist, een econoom, een politcus, een toezichthouder en een bankier. Ik doe hiervan geen verslag omdat U het zelf kan bekijken (zie hier onder).  Ter afsluiting heb ik een een nabeschouwing geschreven. De collegeserie mag dan wel beeindigd zijn, de crisis gaat door… Voor de duidelijkheid: dit is mijn visie, ik pas toe wat ik geleerd heb tijdens de colleges.

Het is misschien geen core-business, maar een ding weet ik zeker: betrouwbaarheid en degelijkheid zijn een essentieel onderdeel van het bankiersbedrijf. Aan banken vertrouwen we ons geld toe. Sinds mensen hun geld in bewaring geven bij de eerste banken, zoals de Amsterdamsche Wisselbank, is een degelijk imago essentieel. Ewald Engelen liet de afgelopen weken zien dat de moderne façade van banken allang niet meer bestaat uit een imposante gevel van marmer en glas (ook al hebben zie die vaak nog wel) maar vooral uit de verhalen die ze vertellen over voordelen van financiële innovatie en geavanceerd risico-management.

In negen colleges lieten Ewald Engelen, Tijo Salverda en Karel Williams zien wat zich de laatste dertig jaar achter die façade heeft afgespeeld. Hoewel banken “makelaars in geld” zijn, zitten zij zelf op dit moment helemaal niet zo goed bij kas. De afgelopen dertig jaar zijn de banken veranderd in broodmagere gratenpakhuizen. Bij de gemiddelde Nederlands bank is 96% van het geld dat op de balans staat vreemdvermogen. Leg dat feit naast de constatering dat in geen enkele sector de salarissen zo hoog zijn als bij banken, dan weet je ook wat er met dat geld is gebeurd. Al die jaren hebben zij de schijn opgehouden en iedereen verteld dat zij met behulp van geavanceerd risico-management alles onder controle hadden. Maar niets is minder waar gebleken: met goedkoop geld zijn onverantwoorde risico’s genomen die hen uiteindelijk fataal werden. Het geld dat daarmee is verdiend werd op eigen rekening gestort en toen het mis ging in 2008 is de maatschappij als dank opgezadeld met de schillen en de dozen.

Dit is het laatste college, gehouden op 24 november in de reeks: “Wie heeft schuld aan de crisis”. Volgende week is er geen college maar een forum. De docent is deze keer niet Ewoud Engelen maar Karel Williams. Williams is de hoofdauteur van het boek, “After the Great Complacence”. Hij werkt in Groot Brittannië en hij vertelt het verhaal daarom vanuit een Brits perspectief. In het college verslag staan dus verwijzingen naar Britse instanties, politici en onderzoek.

De laatste tijd wordt sommige politici verweten dat zij niet naar de markt maar naar de kiezer luisteren. De commentaren in de kranten gaan over Duitsers die geen geld over hebben voor het Europese noodfonds (EFSF) en die weigeren de Europese Centrale bank (ECB) als lender of last resort te laten functioneren. Of het gaat over Italianen die niet willen hervormen dan wel over Grieken die – o help democratie – een referendum willen houden over de noodzakelijke hervormingen.

Maar je kunt er ook op een andere manier naar kijken: net als vóór de crisis laten de politici zich nog steeds leiden door de financiële industrie. Het lukt de financiële lobby daardoor steeds weer om noodzakelijke hervormingen te blokkeren of af te zwakken.

Dit is deel 8 in de serie, en het 7e en laatste college van Ewald Engelen zelf. Professor Engelen zet de oorzaken van de crisis nog eens op een rij, met extra aandacht voor Europa en kijkt naar de toekomst: wat zijn de gevolgen van de crisis voor de positie van Europa in een veranderende wereld?

Als de crisis in 2008 op zijn hoogtepunt is, denken Europeanen dat dat hier niet zal gebeuren. Volgens hen is de crisis het resultaat is van het Angelsaksische bankieren, hier kan dat nooit gebeuren. Iedereen weet nu dat in Europa de banken even ziek zijn als in de Verenigde Staten. Als men toen onmiddellijk was begonnen met het verhogen van de kapitaalbuffers van banken was de crisis nu veel minder ernstig geweest. Hoe is dit mogelijk? Waarom dachten we dat de banken hier anders waren en waarom heeft Europa niet ingegrepen in de banksector?

De financiële lobby

Banken hebben een grote invloed op de financiële wetgeving. Zij zijn de belangrijkste adviseurs bij het formuleren van nieuwe wetten die het bankenwezen moeten reguleren. Dit blijkt ook uit onderzoek van Jasper Blom. Bij politici is veel te weinig aandacht voor deze regelgeving die in hun ogen technocratisch en oninteressant is. Bazel 3 (internationale afspraken met betrekking tot banken) is slechts een kleine bijstelling van Bazel 2 dankzij de grote invloed van de banklobby. Het is onvoorstelbaar, maar je kunt stellen dat bankiers de wetten schrijven die bankiers moeten reguleren. [Op Sargasso is hier afgelopen week ook al aandacht aan besteed: zie deze werkelijk schokkende reportage van het Duitse TV programma Monitor (Michel)]