Kunst op Zondag | Woonopstand

Vanmiddag 14 uur gaat het loos: de Woonopstand in Rotterdam. Kunnen we daar wat kunst aan toevoegen? Zeker wel. Je hebt wat gespaard om een woning te kopen. Op de huizenmarkt heb je gezien wat je kunt krijgen voor dat spaargeld plus hypotheek. Toch nog een behoorlijke hap uit je huidige salaris, maar het kan net. Wooncrisis = achter de feiten aan lopen Je kijkt nog eens rond, knippert met je ogen. Te laat! Je ziet dat de appartementjes die je eerder op het oog had, nu een fiks stuk duurder zijn geworden. Yuri Veerman heeft op posters voor een aantal steden in beeld gebracht hoe de huizenprijzen zich hebben ontwikkeld. Yuri Veerman - Poster je bent te laat Utrecht. . Poster je bent te laat Almere Wooncrisis = praatjes vullen gaatjes Mensen wegjagen uit hun buurt. Sloopkogel er tegen aan. De gaten vullen met luxe appartementen. In het woonbeleid van met name de grote steden wordt dat veel keuriger verwoord (iets met ambities, allure, aantrekkingskracht). Dat soort praatjes vullen de gaten die de sloopkogel achterlaat. Maar ‘Slopen is geen must’ maakt Judy van Luyk duidelijk. Ze zette haar kunstwerk in wijken neer waar gesloopt gaat worden. Het was tot 5 september te zien in de Rotterdamse wijk Crooswijk, daarna ook in de Oostervantstraat en de Robert Fruinstraat in Middelland. Ook hier in de buurt staan woningen op de slooplijst. Daarna zal het in de tuin van het Chabot Museum te zien zijn (van 15 november tot 15 december 2021). https://www.youtube.com/watch?v=4swgdHvmY8g Wooncrisis = Geld, geld en nog eens geld Kunstenaar Matthew Plummer Fernandez las het een en ander over de huizenmarkt. En ineens drong het tot hem door: het gaat niet om wonen, het gaat om geld. Als kritiek op het verdienmodel van de huizenmarkt, deed hij wat vastgoedinvesteerders ook doen: huisjes aanbieden, louter voor koop- en verkoop. Matthew Plummer Fernandez – Token Homes. Gentrificatie is een wereldwijde plaag. Ook op Sunset Boulevard (Hollywood, Callifornië). Barbara Kruger – Who is housed when money talks? Dat zijn dus de problemen. Zijn er ook oplossingen? Wooncrisis = van alle tijden De woningnood tijdens de wederopbouwperiode na W.O. II is aangepakt. Door voor die tijd de innovatieve montagebouw toe te passen, kon er vlot en goedkoop worden gebouwd. In Sneek herinnert een beeldje aan de samenwerking tussen de toenmalige gemeente en het bouwbedrijf Friso. Het bouw bedrijf schonk als dank dit beeldje: 'Volk in nood, eendracht groot'. Nico Onkenhout – Woningnood. Woningnood was niet alleen een na-oorlogsprobleem, getuige het bestaan van de 'Maatschappij tot Verbetering van Woningtoestanden' te Groningen (1904 – 1993). Deze woningbouwvereniging schonk de gemeente Groningen een beeldje, als dank voor de eerste nieuwbouwwijk aldaar. Het werd een vrolijk olifantje. Wladimir de Vries – De olifant. Wooncrisis = en nu de oplossingen graag! De nood werd allengs minder, maar is nooit verdwenen. Er zijn nog steeds oplossingen nodig. Wellicht kan een oud ideetje van de Chileense architect Alejandro Aravena de woningmarkt in beweging krijgen. Het idee: geef mensen een half huis, dat ze naar eigen zicht kunnen afmaken. De architect kwam met dat plan om goedkoop en snel een door aardbevingen getroffen gebied weer bewoonbaar te maken. Goedkoop in aanschaf en wat de kopers er van maken hebben ze zelf in de hand. Leuk idee, maar zo worden ‘gewone huizenkopers’ vanzelf ‘vastgoedinvesteerders’. Want ziet u hier niet een leuk verdienmodelletje? Genoeg nu. Op naar Rotterdam!

Closing Time | Bela Lugosi’s Dead

Laatst hoorde ik ‘m toevallig,‘Bela Lugosi’s Dead’ van Bauhaus en het viel me zo op dat er weinig sleet in zat, dat het nummer na 43 jaar nog steeds fris en dansbaar (vandaar de 12 inch) klinkt. En dat kun je van een heleboel muziek uit die tijd niet meer zeggen: veel klinkt gedateerd, ah gossie, jeugdsentiment.

Maar Bela Lugosi’s Dead, heeft de tand des tijd goed doorstaan. Ik weet nu ook pas wie Bela Lugosi was. (En wat Bauhaus is: ik heb het schoolgebouw in Dessau inmiddels bezocht, want ik houd wel van die strakke architectuur).

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Bill Gracey (cc)

Kunst op Zondag | De trap

Een trap die had moeten verdwijnen krijgt speciale aandacht in een expositie in  het Centraal Museum Utrecht. ‘Vanishing Staircase’, bedacht door Birthe Leemijer, zou overwoekerd moeten zijn door de natuur. Een gemeentemedewerker brandde het nog prille groen weg.

In september opent het Centraal Museum de tentoonstelling ‘Botanische Revolutie’ en de trap, het verdwenen groen, krijgt daarin een plaatsje. De trap zelf ondergaat geduldig de nieuwe beplanting.

“De museumtrap verdwijnt”, staat er in de brochure bij ‘Vanishing Staircase’’. Nu gaat het om een trap die geen trap is. De treden zijn gekanteld, dat wordt struikelen als je naar hoven of beneden wil. Er zijn echte museumtrappen die wat mij betreft ook wel mogen verdwijnen om plaats te maken voor een beter begaanbaar exemplaar.

Wat dacht u van de ‘hoogtevrees’-trap in het Bonnefantenmuseum?

Aldo RossiBonnefantenmuseum, Treppenstrasse, 1995.
Flickr André Ruoppolo Biazoti Bonnefanten Museum, Maastricht, Netherlands CC BY 2.0

Die trap heeft dezelfde steil als de trap in het Joods Museum (Berlijn). Maar in Berlijn is de trap een stuk smaller en is er links en rechts wel iets meer houvast te vinden.

Daniel LibeskindJoods Museum, Berlijn, 2001.
Flickr Antoon Kuper Jüdisches Museum Berlin, het Joods Museum CC BY-NC-ND 2.0

Als architecten al niet je hoogtevrees kietelen, dan toch wel je evenwichtsgevoel. In een Japans en een Canadees museum zou je wat draaierig kunnen worden op de wenteltrappen.

Foto: © VPRO screenshot Zomergasten 2021 Floris Alkemade

Zomergasten 2021 met Floris Alkemade

We gaan het weer volgen: VPRO’s Zomergasten. Vanavond met Floris Alkemade, architect en stedenbouwkundig ontwerper (morgen hier Sargasso’s recensie).

Gek dat die beroepsgroep zo weinig aan bod komt. Het zijn tenslotte architecten en vormgevers die bepalend zijn hoe ons dagelijks leven er in concreto uitziet. Niet alleen van de kleding die we dragen tot de tafels waar we aan eten, ook over de dorpen en steden waar we in leven en de dijken die ons moeten beschermen.

In de 34 seizoenen en 182 afleveringen (inclusief Zomergasten 2021) zijn schrijvers en politici het meest aanwezig. De top tien professies die aan tafel zaten:
Auteurs 42x, politici 18x, wetenschappers 16x, acteurs 12x, journalisten 11x, muzikanten en musici 11x, cabaretiers 10x, regisseurs 8x, presentatoren 7x en kunstenaars 6x.

Er werden slechts één architect (de in 1999 overleden Ton Alberts) en één landschapsarchitect (Adriaan Geuze) uitgenodigd. Ze verschenen in de uitzendingen van 31 juli 1994 en 16 augustus 2015. Hoog tijd dus voor nog een architect en eentje die bekend staat om een zeer grote maatschappelijke betrokkenheid.

Floris Alkemade is nog tot 1 september Rijksbouwmeester en daarmee ook voorzitter van het College van Rijksadviseurs. En dat is een prachtige rol want Alkemade mag “vanuit een onafhankelijke positie bewindspersonen gevraagd en ongevraagd adviseren over actuele maatschappelijke opgaven en omgevingskwaliteit”. Het College “adviseert over de urgente thema’s van nu”.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: The Wave-René van Zuuk foto: Krina van der Drift

Kunst op Zondag | Architectuurwandeling Almere

Vanwege de voortdurende pandemieproblemen zijn de musea nog steeds gesloten en bied ik jullie nog maar eens een volledig coronaproof kunstuitje aan. Een architectuurwandeling in Almere. Zelf ben ik al heel lang van plan om dit eens in Rotterdam te doen, maar Almere heeft ook heel wat te bieden. Omdat ik daar een tijdje geleden toevallig was, heb ik me daar zeker met deze wandeling vermaakt. Als je door het centrum van Almere loopt wordt je verrast door de hedendaagse architectuur van René van Zuuk, Rem koolhaas, Herman Hertsberger en vele anderen. Almere is derde op de lijst van architectonische plaatsen in Nederland en voert zelfs de lijst aan van “European New Towns”.

Hierboven zie je The Wave (2003-2004) van René van Zuuk Architecten B.V. Almere. Echt een heel bijzonder gebouw met inderdaad een soort golf in de gevel. Dit opvallende gebouw aan de waterkant, uitzicht op het Weerwater, is een wooncomplex. Er zijn 42 ruime appartementen met vier verschillende indelingen. De appartementen strekken zich uit over zes niveaus en lijken uit de gevel te schuiven als luciferdoosjes. René van Zuuk is een architect uit Almere en je komt nog meer werk van hem tegen onderweg.

architectuur Side by Side-Frits van Dongen © foto: Krina van der Drift

Foto: Apeldoorn Jugendstil Sonnevanck Deventerstraat 33 © eigen foto J. Lendering

Kunst op Zondag | De Jugendstil van Apeldoorn

Apeldoorn is een laatkomertje. De groene Veluwestad heeft geen grootse middeleeuwse geschiedenis. Het werd pas later wat, toen mensen zich realiseerden dat de beekjes die van de Veluwe kwamen neerstromen nuttig konden zijn om watermolens aan te drijven. Zo ontstond de papierindustrie. Maar Apeldoorn werd pas echt meer dan een vlek op de landkaart toen stadhouder-koning Willem III besloot een oud jachtslot uit te breiden met een paleis, Het Loo.

Apeldoorn Jugendstil Hoofdstraat 92-102 © eigen foto J. Lendering

Apeldoorn Jugendstil Hoofdstraat 92-102 © eigen foto J. Lendering

En het was nog later, toen koning Willem I een kanaal liet graven, dat het grote dorp veranderde in een kleine stad.

Langs het kanaal kwamen industrieën. Er kwam een gasfabriek. Een spoorwegstation – eigenlijk twee: Het Loo had een eigen station – zorgde voor snellere verbindingen, zodat koning Willem III, koningin Emma en koningin Wilhelmina regelmatig in Apeldoorn verbleven. Een negentiende-eeuwse boom town.

Dat zie je aan de architectuur. De Apeldoornse Dorpsstraat, die inmiddels Hoofdstraat heet, staat vol gebouwen uit de late negentiende en vroege twintigste eeuw. U mag het Art Nouveau noemen of Jugendstil, al zijn er natuurlijk ook gebouwen in andere bouwstijlen. Het is me als Apeldoorns kind nooit opgevallen, maar toen ik er onlangs een maand rondwandelde, zag ik het ineens overal. Hier zijn wat voorbeelden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Matthijs (cc)

Een koepelgevangenis van glas

COLUMN - Als ik in 2021 weer eens op de campus mag komen, dan staat daar een fraai nieuw gebouw waarin ik het laatste jaar van mijn PhD-traject af mag ronden. Het ziet er mooi uit, staat in de prachtige, lommerrijke omgeving van de Nijmeegse campus, en is ook nog eens duurzaam. Fantastisch. Maar zonder negatief te willen zijn (nee, deze column komt voort uit verwondering!), brengt mij dit bij het onderwerp “koepelgevangenis”.

Panopticon

Dat zal ik u uitleggen. Het idee achter een koepelgevangenis is het panopticon. Voor de mensen die niet weten wat dat is (en geen zin hebben om op de link te klikken): het idee dat je vanuit het midden van een grote, cirkelvormige ruimte alle kamers (cellen) kan zien die aan die ruimte liggen, en aan meerdere galerijen daarboven. Eén bewaker in het midden van de koepel kan dus tientallen cellen tegelijk in het oog houden, liefst nog zonder dat men vanuit die cellen de bewaker kan zien. Wiki zegt hierover: “Het panopticon maakt het mogelijk groepen te controleren, te disciplineren, te bewaken, bestuderen, vergelijken en te verbeteren.”

Het is de vraag of dit panopticonische principe geschikt is voor medewerkers in het hoger onderwijs. Ik vermoed namelijk van niet*. De meesten die ik ken willen niet bewaakt, bestudeerd en vergeleken worden terwijl ze aan het werk zijn – om van controle en disciplinering maar te zwijgen. Maar dat mooie, nieuwe gebouw waar ik dit verhaal mee begon, daar maakte ik laatst een ommetje door. De de vleugel waar ik kom te werken had een grote, ovaalvormige binnenruimte, van enkele verdiepingen hoog. De meeste werkkamers grenzen daar aan, en al die muren zijn van glas.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Havenhuis Antwerpen

Sargasso’s kunstgalerie geeft ruimte aan kunstbloggers. Elke tweede zondag van de maand verbinden M&M een door Maria Willems gemaakte foto aan een gedicht van Michiel van Hunenstijn.

Havenhuis Antwerpen foto Maria Willems

Havenhuis
Zaha Hadidplein 1
Antwerpen

(een gedicht met een mening)

Ja lach maar. Kijk maar. Wijs maar. Lach maar.
Maar humor ten koste van een ander is niet leuk,
ook niet als het een ding is, een gebouw betreft.
Ja, ik weet waar ik over praat, want ik heb het
nu over mezelf, de Brandweerkazerne
aan het Zaha Hadidplein 1 te Antwerpen.
Ja, dat tragische geval met dat ruimteschip
plompverloren op z’n kop. Niet te missen.
God, wat sta ik er voor joker bij. Bedankt Zaha.

Dan sta je daar, sinds 1912, aan de kade in de
haven, prachtplek, dat uitzicht, de schittering
van het water en de geur van pek en olie.
Je bent een brandweerkazerne, opgebouwd
uit baksteen: deuren, ramen, poorten, binnenplaats,
niks aan de hand, ook al had je een keer
zelf brand op je dak, ironisch genoeg, haha,
Ja, lach er maar om. Maar je had liever brand
op je dak dan dat Havenhuis van Zaha Hadid.
Djesus, heb je dat glimmende geval wel gezien?
Dat drie keer zo duur werd als begroot? En jongens,
nog iets, wie gaat al die ramen lappen? Ik  heb hier
een offerte van 65.000 euro. Dat is per jaar, ja.
Het shinen het glanzen, het schitteren heeft een prijs.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Activ Solar (cc)

Kunst op Zondag | Dat geeft een mens weer energie

Eén van de argumenten tegen sommige oplossingen om geen fossielvrije energie op te wekken is dat ze zo vreselijk lelijk zijn. Dat ligt niet aan de beroerde smaakopvattingen van klimaatsceptici, dat ligt aan overheden en bedrijven die te weinig kunstenaars betrekken bij de ontwikkeling van allerhande klimaatleuke spullen.

Neem windmolens. Zo schilderachtig als die ooit waren, zo lelijk zijn ze nu. Dat wil zeggen: als je alleen van oude kunst houdt. Moderne kunst moet je een beetje verkopen en dus bedacht Nuon in 2012 de Kunst op windmolen route. Gedurende 8 maanden werden 24 kunstwerken, afgebeeld op doeken van zo’n 2 bij 11 meter, op windmolens bij Oosterbierum en Almere tentoongesteld.

Jeanette HoekstraVervlochten patronen, 2012.
cc Flickr Kunst op Nuon windmolens. Foto Nuon -Jorrit Lousberg

Of neem zonnepanelen. Ooit saaiere dak- en gevelversiering gezien?

Nou, er is mooi nieuws. Een Brabants bedrijf levert zonnepanelen met kunst naar wens:  “een Van Gogh, een Vermeer, iets abstracts of misschien alleen maar een hippe kleur”.

Je kunt bij de aanschaf van jouw zonnepanelen ook voor street art kiezen. In 2017 lanceerden Street Art Berlin en de Little Sun Foundation een serie artistieke zonnepanelen. In datzelfde jaar werd in het Amerikaanse San Antonio het eerste publieke ‘mural’-zonnepaneel onthuld: vlinders.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Kunst op zondag | Gewapend beton

Bij afwezigheid van onze kunstredacteur P.J. Cokema vandaag het verslag van een bezoek aan het huis van een architect.

In Utrecht is vrijdag het voormalige woonhuis van de architect Sybold van Ravesteyn (1889-1983) als museumhuis geopend. Van Ravesteyn was ingenieur en als architect verbonden aan de Nederlandse Spoorwegen. Hij ontwierp onder andere het oude, inmiddels afgebroken, Centraal Station Utrecht, het oude Centraal Station in Rotterdam en verschillende andere stations in Rotterdam, die ook niet meer bestaan met uitzondering van Rotterdam-Noord. Volgens Marinus de Ruiter wordt hij wel ‘de meest gesloopte architect van Nederland’ genoemd (Argus, 3 september 2019). Zijn werk is nog wel te zien in de Dordtse schouwburg Kunstmin en Diergaarde Blijdorp in Rotterdam.

Hiernaast een ander gebouw dat nog niet zo lang geleden van de sloop is gered: het seinhuis Blauwkapel in het Utrechtse Tuindorp dat binnenkort wordt gerenoveerd tot een koffiezaak.

Het voormalige woonhuis van Van Ravesteyn staat in Utrecht aan de Prins Hendriklaan, op steenworp afstand van het Rietveld-Schröderhuis. Van Ravesteyn was in de jaren twintig van de vorige eeuw met Rietveld bevriend en aanvankelijk ook aanhanger van de Nieuwe Zakelijkheid. Hij was een specialist in bouwen met gewapend beton. Licht, lucht en ruimte daar ging het om. Maar van Ravesteyn nam na verloop van tijd wat meer afstand van al die rechte lijnen en het puur functionele. We moeten het ook een beetje leuk maken voor de mensen, was zijn gedachte. Daarom bracht hij meer ornamentiek en gebogen lijnen in de gebouwen die hij ontwierp. Voor een van de aanhangers van de Nieuwe Zakelijkheid een reden om te spreken van de stijl van zijn oude tante. De nieuwe voorkeur van Van Ravesteyn schijnt ook geleid te hebben tot verwijdering van zijn buurman Rietveld.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Volgende