Wetenschap & Onderwijs Archives - Page 26 of 139

Foto: Amy the Nurse (cc)

De academicus als homo non ludens

16 oktober 2018 , 10:00 , door Christian Jongeneel

ACHTERGROND - In de NRC van afgelopen zaterdag stond een essay van René van Woudenberg, met als portee dat de wetenschappelijke bewijsgrond ruimte laat om ook op zoek te gaan naar een wetenschappelijk bewijs voor Gods bestaan. Een oud argument, dat de plank mis slaat. Een argument bovendien waar juist theologen zich verre van zouden moeten houden, al heeft ook de wetenschap boter op haar hoofd.

De gedachte dat wetenschap en religie gescheiden werelden zijn, de zogeheten non overlapping magisteria, is van relatief recente datum. Ze komt niet voort uit een waargenomen toenemende, hinderlijke bemoeienis van religie met de wetenschap, maar eerder uit het omgekeerde, een wetenschap die steeds minder raakvlakken met de religie ervaart. Misschien dat het juist daarom des te meer opvalt wanneer het kortstondig schuurt.

Er is echter meer aan de hand. Men hoort sommige kerkgangers nog wel eens klagen over de evolutietheorie, maar nooit dat de wetenschap in zijn algemeenheid een bedreiging zou zijn voor het geloof en daarom aan de deur geweerd dient te worden. Wetenschappers die menen dat religie in zijn geheel bij het grof vuil hoort en in ieder geval geen plek heeft binnen de academie, zijn eenvoudiger te vinden. De bedenkingen zijn, met andere woorden, eenzijdig. De vraag is waarom.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Zwarte Piet (1)

15 oktober 2018 , 15:30 , door Hans Overduin

LONGREAD - Je kunt van het ons met enige regelmaat falende rechtsapparaat zeggen wat je wilt, maar het ruim één maand vóór de nationale intocht van Sint Nicolaas voor de rechter slepen van vierendertig ‘Helden van Dokkum’ getuigt van een perfecte timing. Als het een beetje meezit hebben we er na de definitieve uitspraak van de rechter begin december vierendertig ‘martelaren’ bij. Een betere scheut olie op het vuur had ik niet kunnen bedenken.

Diezelfde timing dwong mij ertoe een idee over een blog over Zwarte Piet vervroegd te realiseren. Ik kan bij de naderende burgeroorlog niet doen of mijn neus bloedt en ik wil de feiten voor zichzelf laten spreken. Ik zal de zwartepietendiscussie niet mijden, maar wil me er niet al te diep in mengen. Lafhartig schuif ik die Zwarte Piet door (de uitdrukking komt overigens uit een kaartspel), maar ik zal aan het slot wel enkele conclusies trekken.

Het is uiteraard onmogelijk in twee of drie columns een doorwrochte studie over Zwarte Piet te publiceren. Dat zou minstens een geschiedenis ter grootte van een ‘lijvig, in kalfsleder gebonden band’ (Maarten Toonder) vereisen en zo soepel is de redactie van Sargasso qua plaatsruimte niet. Zelfs historicus Frits Booy had voor zijn minimale overzicht Het verhaal van Zwarte Piet (2014) nog vijftien pagina’s nodig. Ik moet helaas een hoop namen, termen, feiten en zinnige hypothesen onbesproken laten en mij tot een rode draad beperken, hetgeen bij een zo complex fenomeen als Zwarte Piet ook geen kwaad kan. Ik zoek een antwoord op slechts deze vragen:

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een goed gesprek over eten

9 oktober 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Het is niet meer tegen te houden. Wij worden allen vleesverlaters. Op dit moment zijn er pakweg een miljoen vegetariërs en zo’n honderdduizend veganisten. Dat lijkt niet veel, maar het gaat hier om een verdubbeling in luttele jaren tijd. En die onstuimige groei zal waarschijnlijk alleen maar doorzetten. Nog tien, twintig jaar, en vlees eten heeft hetzelfde imago als roken anno 2018. De grote vraag is natuurlijk wat hiervan de gevolgen zullen zijn. Gunstig voor dieren, dat is duidelijk. Maar voor de mens? Al die tofoe, bonen en pompoen, gaan we daar geestelijk op vooruit? (Afgezien van het feit dat we zouden kunnen genieten van het gevoel dat we goed bezig zijn.)

De klassieke voedingsleer zegt van niet. Voeding, dat draait om suikers, vetten en eiwitten, en een handjevol zeldzamer bestanddelen. Zolang je daar genoeg van binnenkrijgt, is er niks aan de hand. Ongeacht waar het vandaan komt. Dat is de klassieke opvatting. En u raadt het al: die klopt niet. We zijn namelijk niet de enigen die genieten van onze spijsvertering. Onze darmen zitten vol bacteriën die enthousiast met ons mee-eten. Maar (en nu komt het): wélke bacteriën dat zijn, hangt af van de samenstelling van ons voedsel. En daar komt bij: die bacteriën communiceren met ons brein. Langs neurologisch én chemische weg. Met andere woorden: uw darmen praten met uw brein, en als uw voedselpatroon verandert, verandert het gesprek. Dus nogmaals: zijn vegetariërs en veganisten wijzer – of juist niet?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Jon S (cc)

Media en migratie

4 oktober 2018 , 11:00 , door Gastauteur

ACHTERGROND - Het is belangrijk dat journalisten zich goed bewust zijn van de impact van hun berichtgeving, schrijft Matthijs Rooduijn op Stuk Rood Vlees naar aanleiding van een survey door sociologen Christian Czymara en Stephan Dochow.

Immigratie. Het is al jaren één van de meest besproken thema’s in het publieke debat. En we raken er maar niet over uitgepraat. Veel discussies zijn uiteindelijk op het thema terug te voeren. Klein voorbeeld: NRC schreef afgelopen weekend terecht dat het debat over onderzoek naar de groeiprognoses van de bevolking in Nederland eigenlijk helemaal niet over de bevolkingsomvang an sich gaat.

“Niemand maakt zich zorgen over de ontembare voortplantingsdrift van Nederlanders – eerder over het gebrek eraan. Het onderzoek gaat dus over de vraag hoeveel migranten Nederland aankan. Willen we wel of niet dat migranten hier komen om aan de vraag naar arbeid te voldoen? En krijgen ‘ze’ niet te veel kinderen in vergelijking met ‘ons’?”

Immigratie wat de klok slaat dus. Wat zijn nu de gevolgen van de grote media-aandacht voor dit onderwerp?

Media-impact

Afgelopen zomer verscheen er een interessant artikel dat precies op deze vraag ingaat. De sociologen Christian Czymara en Stephan Dochow koppelen een tekstanalyse van artikelen in Duitse kranten en tijdschriften aan een grootschalige panelstudie waarin Duitse respondenten over een periode van 15 jaar gevolgd worden. De kracht van dit survey is dat dezelfde mensen over een lange tijd gevolgd worden en dus vastgesteld kan worden of en hoe hun opvattingen over immigratie veranderen.

Foto: Een van de Nobelprijs-penningen voor Medicijnen, in 1950 uitgereikt aan onderzoekers van het De Mayo Clinic in Rochester (Minnesota). Foto Wikimedia Commons.

Negeer die rare Nobelprijs nou eens

3 oktober 2018 , 13:00 , door Jona Lendering

COLUMN - Het is de tijd van het jaar waarin de Nobelprijswinnaars bekend worden gemaakt. Maandag de geneeskunde, dinsdag de natuurkunde, vandaag de chemie. Die prijzen zijn altijd nieuws en dat is eigenlijk best problematisch, want de Nobelprijs is even representatief voor de wetenschap als Willem-Alexander voor de Nederlanders, een Rolls Royce voor auto’s, Donald Trump voor de Amerikanen, Moby Dick voor de walvissen en de Mount Everest voor bergen. Inderdaad, ik verwijs naar de Everest Fallacy: wat opvallend is, is per definitie uitzonderlijk en dus per definitie niet representatief.

De meeste stukjes over de Nobelprijzen gaan bovendien over een uitvinding of een inzicht van alweer een paar jaar geleden. Actualiteit hebben Nobelprijssstukjes dus ook al niet. Zie ik het goed, dan vormen ze het wetenschapsjournalistieke equivalent van inspirational literature: ze tonen mensen dat wetenschap mooi is.

Daar is niks mis mee. Ik ben althans de laatste om te mogen zeggen dat zoiets verkeerd zou zijn, want ik schrijf vrijwel dagelijks wel iets waarmee ik mensen wil tonen dat mijn vakgebied, de oudheidkunde, intellectueel de moeite waard kan zijn, zelfs als de officiële wetenschap zichzelf met opvallende hardnekkigheid ongeloofwaardig maakt.

Toch schuurt er iets in de Nobelprijsjournalistiek. Inspirational literature werkt immers alleen als mensen openstaan voor die inspiratie. In dit geval: als ze positief staan tegenover de wetenschap. Maar dat is niet altijd zo. Ik denk dat de les van de afgelopen dertig jaar is dat er mensen zijn die zich met anderen verbonden weten in hun afkeer van nieuwe inzichten: denk aan de discussieplatforms van antivaxxers, Jezusmythicisten en klimaatontkenners.

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Eigenlijk haten we pubers

2 oktober 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Wat hebben pubers toch misdaan? Welke vreselijke misdaad hebben ze op hun geweten, dat ze tegenwoordig zó met de nek worden aangekeken? Die vraag drong zich bij me op tijdens het bekijken van het optreden van Bénédicte Ficq in De Wereld Draait Door op 24 september.

Ficq zat daar vanwege haar rechtszaak tegen de tabaksindustrie. Ze had rechter Jan Wolter Wabeke gewraakt, die de komende strafzaak moest voorzitten, omdat deze tijdens een gezellig samenzijn gezegd zou hebben dat roken iemands eigen verantwoordelijkheid is. Daarmee toonde hij zich vooringenomen, aldus Ficq, en dus moest hij van de zaak worden gehaald. Hij stapte al heel snel vrijwillig op; de zaak ging de 26e zonder hem verder. Over een paar weken doet de Haagse rechtbank uitspraak.

Het gaat me niet om die rechter. Ficq kreeg in de uitzending van Matthijs de vraag voorgelegd of dat dan niet waar was, dat de keuze voor roken ieders vrije keuze was. Dat ontkende ze. Met een merkwaardige redenering.

Ze kon zich voorstellen dat als je boven de dertig was, en als je brein volledig was ontwikkeld, de keuze voor roken een vrije keuze was. En als je dan verslaafd raakte (waar dat product, zoals ze terecht stelt, helemaal op gericht is), tja… dan was dat je eigen schuld.

Goed volk | Reliekenverering (3)

1 oktober 2018 , 15:30 , door Hans Overduin

ACHTERGROND - Vandaag de laatste van drie blogs over relieken (één, twee) en wel over relieken in de Oosters-Orthodoxe Kerk, de verzameling oosterse kerken onder leiding van Oecumenisch Patriarch Bartholomeus I van Constantinopel.

In West-Europa is de betekenis van relieken voor de gelovigen flink afgenomen. In de Oosters-Orthodoxe Kerk ligt dat anders. Een chaos zoals die in het westen ontstond en waarbij namaak, fraude en opportunisme een rol speelden, heeft het oosten niet gekend. Niet dat het allemaal koek en ei was, maar met criminaliteit als in het westen werd de kerk van Constantinopel niet geconfronteerd. Bovendien bleef het oorspronkelijke doel van de reliekenverering hier het best bewaard: deel krijgen aan het heilige. De echtheid van relieken speelt daarbij een ondergeschikte rol. Het kerkvolk kent zijn eigen waarheid.

Relieken in de oosterse kerken

De meest vereerde oosterse relieken zijn de stukken van het Heilig Kruis. Het grootste stuk bevindt zich in het Xiropotamou-klooster op Athos. De ‘gordel van Maria’ (zoni) die zij bij haar Tenhemelopneming volgens de legende aan de apostel Thomas geschonken zou hebben, is een goede tweede. Van deze gordel zijn meerdere exemplaren bekend. De O.L.V. Basiliek in Maastricht bezit er eentje, maar ook het Vatopedi-klooster op Athos. Deze laatste is gemaakt van kameelhaar en van edelstenen voorzien door keizerin Zoë (978–1050). Op de derde plaats staan botten en kledingresten van heiligen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Hulspas weet het | Grote schoonmaak in de wetenschap

25 september 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - De #metoo campagne heeft afgelopen week een zeer opmerkelijk slachtoffer gemaakt. Een gletsjer. De Marchant gletsjer op Antarctica is niet meer. Hij heeft voortaan Matataua gletsjer. De gletsjer was oorspronkelijk genoemd naar de Amerikaanse geoloog David Marchant, wegens zijn ‘outstanding contributions to scientifc knowledge’, zoals de officiële toewijzing door de United States Board on Geographic Names het omschreef. Hij was er reuzetrots op. Iedereen moest het horen. Maar dezelfde Marchant bleek nog een andere, duistere zijde te hebben.

Een van zijn studenten, Jane Willenbring, reisde in 1999/2000 samen met hem naar Antarctica, en werd tijdens die expeditie door hem regelmatig gepest en lastiggevallen met seksistisch grappen. Na afloop diende ze geen klacht in (zoiets kan je carrière ruïneren) maar in 2016 kwam het er toch van. Dankzij #metoo. Ze ontdekte twee collega’s die hetzelfde hadden ervaren, en even later lag er een formele klacht bij de universiteit van Boston. Het onderzoek nam een jaar in beslag; daarna besloot het bestuur dat Marchant moest vertrekken. Iemand (niet Willenbring) heeft rond die tijd ook de Board ingeseind en binnen de kortste keren was Marchant niet alleen verdwenen uit Boston maar ook van de kaart van Antarctica.

Hulspas weet het | Een zondagsmens in de geneeskunde

18 september 2018 , 13:00 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Elk beroep kent zijn taboes. Een restauranthouder zal nooit een gesprek beginnen over muizen of ratten. Een piloot maakt over de intercom geen grapjes over neerstorten. En een dokter vermijdt het woordje placebo.

Placebo zit overal (in de witte jas, de omgeving, de apparatuur, het gesprek, de fraaie pillen) en het is ook verantwoordelijk voor een groot deel van het succes van de medische wetenschap. Maar de dokter zegt er niks over.

En zijn stapels vakliteratuur over verschenen. Want als er één effectieve therapie is waar we weinig van begrijpen, dan is het placebotherapie. En zo nu en dan klinkt er vanuit die hoek de oproep om deze therapie nu eindelijk eens serieus te nemen. Als het placebo helpt, maak er dan gebruik van!

Die oproepen zijn aan dovemansoren gericht. De dokter wil er niet aan. Hij wil geen goochelaar zijn. Het is bedrog, zegt de dokter. Alsof een groot deel van het ‘wetenschappelijk bewezen’ medisch arsenaal niet gebaseerd is op statistisch bedenkelijk knutselwerk.

Of men zegt: het effect is onvoorspelbaar. De een reageert er wel op, een ander niet. En dat terwijl het denkwerk van de dokter voor een groot deel bestaat uit: ‘Nou, dat middel werkt dus niet, laten we eens iets anders proberen…’ Trouwens, wat die onvoorspelbaarheid betreft, is er belangwekkend nieuws.