Hoe wij herinneren

Het is de maand van de lijstjes en overzichten. Wat moeten we volgens wetenschappers meenemen uit 2018? Met jonge wetenschappers van de Utrecht Young Academy (UYA) blikken we terug op het afgelopen jaar. De droogte die maandenlang duurde en waarvan de gevolgen nog steeds spelen. Over de klimaatzaak die Urgenda won, over het verhoor van Kavanaugh voor zijn benoeming aan het Supreme Court en over de Brexit. Uit de rol die deze gebeurtenissen in de samenleving spelen en waarom we die meenemen, stijgt een overkoepelende vraag: wat is de betekenis van herinneren? Is hoe we herinneren belangrijker dan wat we herinneren? Literatuurwetenschapper en UYA-voorzitter dr. Susanne Knittel beet het spits af met een column. Monumenten, beelden maar ook films en tentoonstellingen helpen ons het verleden een rol te geven in het heden. Na de Tweede Wereldoorlog zag je dat er iets veranderde in wat we belangrijk vinden om te herdenken.

Foto: NASA Goddard Space Flight Center (cc)

Apollo 8

COLUMN - Ongetwijfeld schrijven alle kranten er deze dagen over (al zal het ze moeilijk vallen het beter te doen dan het Noord-Hollands Dagblad) en ik blogde er vijf jaar geleden ook al over. Dus ik ga niet dieper in op de Apollo 8 en de beroemde foto hierboven, die een halve eeuw geleden werd genomen. Het al even beroemde geluidsfragment staat zo meteen hieronder.

Ik weet dat het Apollo-project een politieke motivatie had. Ik weet ook dat het geld dat je uitgeeft om mensen op de maan te zetten, tevens een keuze is om er geen ziekenhuizen mee te bouwen. En ik weet ook dat de eerste vlucht naar de maan de Amerikanen niet slecht uitkwam omdat ze eind 1968 zo niet hoefden te denken aan de moord op Marten Luther King, de moord op Bobby Kennedy en de sinds het Tet-offensief zeer omstreden oorlog in Vietnam.

Maar het Apollo-project heeft óók getoond dat een overheid zich kan committeren aan wetenschap. Dat is nogal anders dan een kabinet dat, wanneer het gaat over slaapklinieken, het klimaat, de islam, kinderopvoeding, obesitas en migratiecijfers de wetenschap óf negeert óf er te laat op reageert.

Ik zou ook wel weer eens een politicus als president Kennedy willen horen die begrijpt dat we wetenschappelijke uitdagingen aangaan om het beste uit onszelf te halen. Dat is nogal anders dan politici die menen dat mensen het beste uit zichzelf halen door ze aan hun lot over te laten en onderling te laten concurreren. En ik zou ook wel weer een wetenschap willen die mensen begeestert, hen verbindt, hen inspireert en zichzelf laat overtreffen. Dat is nogal anders dan de bonentellerij die nu doorgaat voor beleid.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Leigh Anthony DEHANEY (cc)

Algoritmes leiden niet automatisch tot eerlijkere selectie

DATA - Steeds meer werkgevers zetten algoritmes in voor werving en selectie. Bij Nike en Unilever is het niet meer ongewoon om pas in de derde ronde van de sollicitatieprocedure in gesprek te komen met een menselijke medewerker. Vooroordelen en ongelijkheid kunnen zo meer ruimte krijgen, volgens Annemarie Hiemstra en Isabelle Nevels.

Het aantal aanbieders van geautomatiseerde en digitale selectiemethoden neemt toe. Zo voorspelt het algoritme van het Nederlands-Chinese bedrijf Seedlink op basis van taalgebruik van sollicitanten wie er het meest geschikt is voor een functie en maakt het Amerikaanse HireVue gebruik van video-opnames om tot een automatisch gegenereerde beoordeling te komen.

Dit sluit nauw aan bij het huidige debat. Is het nog wel nodig om klassieke kennis, karaktereigenschappen en competenties, typisch gemeten met psychologische vragenlijsten en assessments, in kaart te brengen? Wellicht dat meer impliciete patronen, die via algoritmes herkend worden op basis van grote volumes data (zoals geschreven tekst, of video’s van sollicitanten), even goede of zelfs betere resultaten kunnen behalen bij het selecteren van de beste kandidaat.

Organisaties hebben slechts de beschikking over hun eigen inschatting van de meerwaarde en eerlijkheid van selectie via computerondersteuning. Wetenschappelijke bewijs voor het gebruik van technologieën is er echter nog nauwelijks. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat computersystemen op een verantwoorde manier worden ingezet?

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | De pil die niet mag ontsnappen

COLUMN - Ik citeer een lange passage uit een opiniebijdrage van neuroradioloog Liesbeth Reneman, in het NRC Handelsblad van 30 oktober. Ze reageert daarin op de oproep van Arjen Lubach om xtc te legaliseren. De cruciale passage luidt:

Het is waar dat de schade van tabak en alcohol heel groot is. Maar omdat deze middelen verslavend zijn, worden ze in veel grotere hoeveelheden gebruikt. Xtc wordt daarentegen over het algemeen recreatief gebruikt: men neemt eens in de zoveel tijd een pilletje. De verslavingszorg ziet dan ook weinig xtc-verslaafden. Hier wringt meteen de schoen: in vergelijkingen tussen xtc en alcohol wordt geen rekening gehouden met de mate van blootstelling. Als je een verslavend middel met een recreatief middel gebruikt, is het niet zo gek dat die sterk verschillen. Alles waar je te veel van neemt is uiteindelijk schadelijk, ook water.

Maar dat wil niet zeggen dat xtc ‘relatief onschuldig’ is. Integendeel. In al onze Amsterdam UMC studies vinden we dat zowel zware gebruikers als gebruikers die net zijn begonnen, fors lager scoren op een geheugentaak. Dit verschil is vergelijkbaar met het verschil tussen mavo/mbo en havo/vwo.

[Dan volgt een opmerking over mogelijke rol van serotonine, mh.]

Dit betekent dat als deze effecten inderdaad langdurig zijn, xtc deze gebruikers ook langdurig in hun cognitieve mogelijkheden beperkt. Zij zullen waarschijnlijk minder succesvol zijn in hun studie en minder veeleisende beroepen aankunnen. Volgens onderzoek uit 2016 van het Trimbos-instituut is het merendeel van de xtc-gebruikers namelijk achttien jaar of jonger.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Renaud Camus (cc)

Wij zijn ons

RECENSIE - Hoog tijd voor een beetje sociologische verbeeldingskracht.

Toen ik lang geleden aan de studie sociologie begon was de collegezaal bijna te klein. Sociologie was een van de populairste vakken in de jaren zestig en zeventig, de jaren van de dringend noodzakelijke maatschappijverandering, van de maakbaarheid, van de gelijkheid van kansen en van de torenhoge verwachtingen ten aanzien van de verzorgingsstaat. De universiteiten scheidden massa’s doctorandussen af die onmiddellijk geplaatst konden worden in de uitdijende ministeries voor welzijn, volksgezondheid, onderwijs en huisvesting. In de loop van de tijd ben ik de band met het vak en de vakgenoten wat kwijtgeraakt. Ik begreep wel dat ik het hoogtepunt had meegemaakt en dat het in de jaren tachtig snel bergafwaarts ging met de populariteit van de sociologie.

Dat de liefde niet geheel verdwenen is merkte ik bij het lezen van een alleraardigst boekje van Mark van Ostaijen (1984), een socioloog van een geheel nieuwe generatie, verbonden aan de Universiteit Tilburg en ook publicerend in landelijke dagbladen. Wij zijn ons; een kleine sociologie van grote denkers is een zeer publieksvriendelijk boek dat in deze tijd van ‘polarisatie, segregatie en individualisering’ aandacht vraagt voor de sociale kanten van ons gedrag. Van Ostaijen ergert zich aan de bovenmatige aandacht in de laatste jaren voor biologie en neurowetenschappen als eenzijdige verklaringsgronden voor menselijk gedrag. Wij zijn veel meer dan ons brein. ‘Wie we zijn en wat we doen kan beter begrepen worden als sociaal gedrag dan als individuele handeling.’ Het is tijd dat het eens klip en klaar gezegd wordt.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een onvermijdelijk afscheid

COLUMN - Bestelt u wel eens een boek bij Amazon? Mooi, dan heeft u dus meebetaald aan het verlaten van de aarde. Want dat is waar Amazon-baas Jeff Bezos momenteel een miljard dollar in steekt. En wat hem betreft zullen er nog vele miljarden volgen. Het kan hem niet schelen; hij heeft zo’n 150 miljard op zijn bankrekening staan en is rotsvast van plan om het daaraan te besteden. Zolang de mensheid maar de aarde verlaat.

Bezos is een slachtoffer van het ruimtevaarttijdperk. Als jochie van vijf zag hij Neil Armstrong over de maan huppelen en vanaf dat moment was hij besmet met het ruimtevaartvirus. Zijn fantasieën  over de verovering van de ruimte kregen een bijzondere wending toen hij zes jaar later een tv-programma zag waarin SF-auteur Isaac Asimov en fysicus Gerard O’Neill er op los filosofeerden over de toekomst. O’Neill voorspelde dat de mensheid straks in ruimtestations zou leven, ver boven de aarde. Die blauwe bal, daar kwamen we dan alleen nog maar tijdens de vakantie. Asimov was het daar helemaal mee eens. Hij noemde het idee dat we altijd op aarde zouden wonen ‘planetair chauvinisme’. (Dat laatste was in 1975 een héél vies woord.)

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Zwarte Piet (2)

COLUMN - In het eerste deel van dit artikel had ik het voornamelijk over de figuur van Zwarte Piet zoals die in 1850 door Jan Schenkman c.q. zijn illustrator J.W.A. Hilverdink is gecreëerd en hoe deze figuur zich tot op heden ontwikkeld heeft. In dit vervolg gaan we zoals toegezegd een heel andere kant op.

Ik sla de periode van de Middeleeuwen tot Schenkman, waarin het Sinterklaasfeest zoals we dat nu kennen zich heeft ontwikkeld, gemakshalve even over en ga terug naar oeroude tijden. De tradities die daaruit zijn voort gekomen, zijn karakteristiek voor volkscultuur: ze versmelten met elkaar, soms geheel en soms gedeeltelijk, ze gaan nieuwe verbintenissen aan, ze verdwijnen en ze worden heruitgevonden. En zo voort. Volkscultuur is wat dat betreft eigenlijk één grote promiscuïteit. Op deze plek kan ik, complex als de stof is, eigenlijk alleen enkele wegwijzers plaatsen en een paar deuren openzetten.

Er waren eens

In vroeger tijden maakte men zich niet druk om het wel of niet afschaffen van dividendbelasting. Sterker nog, in de Prehistorie had men maar twee zorgen: hoe blijf ik in leven en hoe plant ik mij voort (houd ik mijn soort in stand). Vooral in het Neolithicum, wanneer naast het jagen en vissen de landbouw en veeteelt opkomen, is de mens sterk afhankelijk van de seizoenen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een simpele verdwijning

COLUMN - Iedere inlichtingendienst heeft zijn eigen stijl om mensen uit de weg te ruimen. De Chinezen laten niks merken maar wachten tot hun slachtoffer China bezoekt en laten hem dan patsboem verdwijnen. De Noord-Koreanen sturen moordenaars op pad maar letten erop zo min mogelijk sporen achter te laten. Net zoals vroeger, toen er, zoals na de moord op Trotsky, werkelijk jaren speurwerk nodig waren voordat het ernstige vermoeden dat Stalin erachter zat ook echt bevestigd kon worden.

De GROE komt ook bij u op bezoek maar laat daarbij zó veel sporen achter dat binnen korte tijd alle namen van agenten op straat liggen. Het kan ze gewoon geen moer schelen of ze gesnapt worden of niet, zolang de meerderheid van de Russen maar gelooft dat al die onthullingen westerse verzinsels zijn. En verraders zoals Skripal (de omschrijving komt van Poetin) maar gewaarschuwd zijn.

En nu lijken de Saoedi’s op dezelfde lijn te zitten. De moord op criticus (en Washington Post medewerker) Jamal Khashoghi in het consulaat in Istanbul was van een werkelijk obscene brutaliteit. Een krachtig signaal aan iedere dissident, volgens sommigen.

Maar daar zijn toch wel andere methoden voor. Met dit grove misbruik van diplomatieke onschendbaarheid hebben de Saoedi’s vrijwel de hele wereld tegen zich in het harnas gejaagd. Het is een grove belediging voor Erdogan en de Verenigde Staten. Die zullen elkaar de komende weken zeker vinden. Erdogan heeft, ondanks alle antiwesterse retoriek voor binnenlands gebruik, het Westen hard nodig om de Turkse economie te redden. Oud zeer verdwijnt als sneeuw voor de zon. Hij ging op de thee bij Merkel en afgelopen week werd pastoor Andrew Brunson ineens vrijgelaten. Dat laatste is de opmaat voor verdere gezamenlijke stappen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Amy the Nurse (cc)

De academicus als homo non ludens

ACHTERGROND - In de NRC van afgelopen zaterdag stond een essay van René van Woudenberg, met als portee dat de wetenschappelijke bewijsgrond ruimte laat om ook op zoek te gaan naar een wetenschappelijk bewijs voor Gods bestaan. Een oud argument, dat de plank mis slaat. Een argument bovendien waar juist theologen zich verre van zouden moeten houden, al heeft ook de wetenschap boter op haar hoofd.

De gedachte dat wetenschap en religie gescheiden werelden zijn, de zogeheten non overlapping magisteria, is van relatief recente datum. Ze komt niet voort uit een waargenomen toenemende, hinderlijke bemoeienis van religie met de wetenschap, maar eerder uit het omgekeerde, een wetenschap die steeds minder raakvlakken met de religie ervaart. Misschien dat het juist daarom des te meer opvalt wanneer het kortstondig schuurt.

Er is echter meer aan de hand. Men hoort sommige kerkgangers nog wel eens klagen over de evolutietheorie, maar nooit dat de wetenschap in zijn algemeenheid een bedreiging zou zijn voor het geloof en daarom aan de deur geweerd dient te worden. Wetenschappers die menen dat religie in zijn geheel bij het grof vuil hoort en in ieder geval geen plek heeft binnen de academie, zijn eenvoudiger te vinden. De bedenkingen zijn, met andere woorden, eenzijdig. De vraag is waarom.

Vorige Volgende