Dichterbij Donbas

Wat weten we eigenlijk van de situatie in de oostelijke provincies van Oekraïne, Donetsk en Loehansk? In aanvulling op de spaarzame berichten die we in de kranten kunnen vinden over deze oorlogsgebieden heeft Ardy Beld een bundel verhalen samengesteld over de actuele situatie in de Volksrepublieken, de oorlog die er sinds 2014 woedt en een aantal hoofdrolspelers. Ook zijn verslagen opgenomen van de gesprekken  die hij in het afgelopen jaar heeft gevoerd en waarvan er ook enkele eerder door Sargasso zijn gepubliceerd. Donbas, verscheurd tussen Oekraïne en Rusland biedt achtergronden en inside-informatie uit een gebied dat dezer dagen opnieuw in de actualiteit staat. Uitschot Een van de mensen met wie Beld gesproken heeft is de kunstenaar Sergej Zacharov die oorspronkelijk in Donetsk woonde. Hij maakte in 2014 levensgrote karikaturen van de nieuwe machthebbers en zette ze op straat te kijk. Daarvoor heeft hij moeten boeten met opsluiting en marteling in een van de gevangenissen van de separatisten. De gevangenisbewaarders voerden schijnexecuties uit. 'Een heel gevaarlijke situatie ontstond toen een ladderzatte man zijn pistool tegen mijn voorhoofd zette'. Zacharov wist met behulp zijn vriendin te ontsnappen. Over op de separatistenleiders en hun handlangers zegt hij nu: 'Het uitschot maakte duizelingwekkende carrières.' Donbas bevat ook een aantal portretten van mannen die het in de bezette gebieden voor het zeggen hadden, totdat ze door aanslagen van de Oekraïense geheime dienst of - wie zal het zeggen- van hun eigen maten, om het leven kwamen. Met uitzondering van de kozakkenleider stuk voor stuk criminelen voordat ze zich aan het front meldden. Ook aan de andere kant vinden we 'uitschot', zoals de Russische neonazi Sergej Korotkich die met zijn beweging Russiche Nationale Eenheid ook in Wit-Rusland al zijn sporen heeft achtergelaten. Opmerkelijk genoeg sluit hij zich in 2014 aan bij het Oekraïense Azov-bataljon dat bij Marioepol tegen de separatisten vecht. Hij krijgt als een van de eerste buitenlandse vrijwilligers van toenmalig president Porosjenko een Oekraïens paspoort. Sindsdien bewaakt hij de bezittingen van Rinat Achmetov, oligarch en eigenaar van de voetbalclub Sjachtar Donetsk. Water van de vijand In de bezette gebieden is de helft van de  ongeveer 3,5 miljoen inwoners gepensioneerd. De pensioenen moeten in veel gevallen via allerlei omwegen uit de Oekraïne worden opgehaald. Normaal betalingsverkeer is onmogelijk gemaakt. Veel inwoners hebben inmiddels gekozen voor een Russisch paspoort omdat ze anders bijvoorbeeld niet aan medicijnen kunnen komen of hun baan als arts of onderwijzer verliezen. Opmerkelijk is ook het verhaal over het  waterleidingbedrijf Popasna dat in de provincie Loehansk aan de Oekraïense kant van de grens is gevestigd. Dit bedrijf levert 90% van zijn voorraad aan de Volksrepubliek. De OVSE, die daar vanwege de akkoorden van Minsk nog steeds een bemiddelende rol speelt, zou voor de betaling zorgen, in cash geld nog wel. De directeur van Popasna ontkent dat. Beld, die heeft geprobeerd meer te weten te komen, maar moeite heeft met het Oekraïens, koppelt er een beschouwing aan vast over taaldiscriminatie. Het was een van de oorzaken van de opstand in het oosten toen de nieuwe Oekraïense regering in 2014 de taaldiversiteitswet introk, Oekraïens verplicht stelde, en adviseerde om op scholen Engels als tweede taal in te voeren. Donbas biedt een mix aan verhalen waarvoor de auteur geen selectiecriterium geeft. Het is ook niet altijd even duidelijk op welke bronnen hij zich baseert buiten de interviews die hij zelf heeft gehouden. Het eerste slachtoffer van de oorlog is altijd de waarheid, zegt het spreekwoord. In het verhaal over de uitgeweken Wit-Russische journalist Roman Protasevitsj, die door een truc van het Loekasjenko-regime alsnog gearresteerd kon worden, toen hij van Griekenland naar Litouwen over Wit-Rusland vloog, ontmaskert Beld 'desinformatie' uit Rusland en de Volksrepubliek. Protasevitsj zou in 2014 aan de kant van het Oekraïense Azov-bataljon hebben meegevochten. Het 'bewijs' daarvoor deugt van geen kanten. Een beetje meer voorzichtigheid ten aanzien van dergelijke gekleurde, belangengebonden informatie heb ik op sommige andere plaatsen in het boek wel gemist. Wat ik ook gemist heb is een leesbaar kaartje van het gebied. Het kaartje met cyrillische letters is voor de gemiddelde Nederlandse lezer niet erg informatief. Afgezien daarvan staan niet alle plaatsen die in het verhaal voorkomen er op. Gelukkig is er nog Wikipedia. Donbas laat een rauwe werkelijkheid zien van mensen en omstandigheden in het gebied waarover we nu al weken berichten lezen uit de vergaderkamers van de NAVO, het Kremlin en het Pentagon. Op de grond lijken de spanningen nog niet zo groot als ten tijde van de oorlog in 2014 en daarna. Wat die oorlog daar aan chaos voor de bevolking heeft opgeleverd is inmiddels wel duidelijk geworden. Hopelijk kan een herhaling worden voorkomen. [Foto van Vitali Toemanov CC: Loehansk, 1 mei 2014. Plein van helden van de grote patriottische oorlog. Rally van het Regionaal Comité van Loehansk van de Communistische Partij van Oekraïne ] [boeklink]9789464249521[/boeklink]

Foto: Smythe Richbourg (cc)

Rutte IV graait in gemeentekas

ANALYSE - Een gastbijdrage van David Rietveld.

Het gemeentefonds is voor gemeenten de belangrijkste bron van inkomsten, onder andere omdat gemeenten zelf nauwelijks belasting mogen heffen. En de startnota is de financiële vertaling van het regeerakkoord. Daar zitten namelijk toch wel wat opvallende dingen in, zeker als het over het gemeentefonds gaat.

Startnota kabinet Rutte IV tabel 19 gemeentefonds

Allereerst valt de reeks voor het gemeentefonds zelf op. Die loopt niet op, maar af. In 2026 krijgen de gemeenten veel minder dan nu. Dat is gek, want de afgelopen jaren hebben we vooral gehoord over financiële problemen bij gemeenten. Medio vorig jaar stuurde Minister Ollongren nog het rapport ‘Gemeenten in de knel’ naar de Kamer. Conclusie uit dat rapport was dat gemeenten investeringen uitstellen en voorzieningen sluiten door tekorten. Dit leidt volgens het rapport ’tot een sluipende uitholling van het gemeentelijke voorzieningenniveau’.

Belangrijke boosdoeners voor het feit dat gemeenten in de knel zitten zijn de opschalingskorting en de tekorten jeugdzorg, maar eerst iets over het ‘accres’. Dit zegt de startnota erover:

De jaarlijkse indexatie van het Gemeentefonds, Provinciefonds en Btw-compensatiefonds heet het accres. Dit accres is bij het coalitieakkoord tot en met 2025 grotendeels berekend op basis van de bestaande afspraken. Dit wil zeggen dat de stijging van de rijksuitgaven ook leidt tot een hogere algemene uitkering aan gemeenten en provincies. Voor 2026 en verder is het accres niet berekend, maar vastgezet op een plus van 1 miljard euro ten opzichte van de stand bij miljoenennota 2022.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Quote du Jour | Ongelijkheid

QUOTE - Een paar cijfers van Thomas Piketty die onze nieuwe regering ter harte zou moeten nemen naar aanleiding van het Wereld Ongelijkheidsrapport 2022 van Oxfam/Novib: ‘Om de sociale en milieutechnische gevaren die haar ondermijnen het hoofd te bieden zal de planeet meer dan ooit rekening moeten houden met de ongelijkheidsbreuklijnen die haar doorkruisen’, schreef hij in Le Monde (vertaald door 360 Magazine, januari 2022)

De algehele conclusie is dat de hyperconcentratie van vermogen, die tijdens de pandemie nog eens is verergerd, voor alle regio’s van de wereld geldt. Wereldwijd bezat de armste 50% in 2020 amper 2% van het totale privé-eigendom, terwijl de rijkste 10% 76% van het totaal bezat (…) In Europa is de situatie minder extreem [dan in bv. Latijns Amerika, Rusland, het Midden-Oosten en sub-Sahara Afrika] maar er is ook geen reden om de vlag te hijsen: de armste 50% bezit 4% van het totaal tegen 58% voor de rijkste 10%.

Foto: Michael Eisenriegler (cc)

Het blijft onrustig in Oostenrijk

In Wenen kwam de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) gisteren bijeen om de spanningen tussen Rusland en de NAVO-landen te bespreken. De OVSE is een overlegorgaan van circa 55 landen in Europa, Centraal-Azië en Noord-Amerika, dat zich sinds 1973 bezighoudt met samenwerking op het gebied van militair, economisch en humanitair beleid. Dat deze organisatie in Wenen zetelt heeft alles te maken met de neutrale status van de Oostenrijkse hoofdstad na de Tweede Wereldoorlog. De stad heeft in de loop van de tijd vele diplomatieke initiatieven gehuisvest. Met dank aan een onverminderd stabiele Oostenrijkse regering. Maar nu zijn in de afgelopen jaren over die stabiliteit toch twijfels gerezen.

Even afgezien van de crisis rond Jörg Haider, de rechtspopulistische voorman van de Freiheitspartei (FPÖ), eind vorige eeuw, is het allemaal begonnen met zijn opvolger Heinz-Christian Strache die in 2017 met de FPÖ een coalitie aanging met de Oostenrijkse christendemocratische ÖVP. In 2019 raakte Strache in opspraak nadat er een video was verschenen, waarin te zien was dat hij in de aanloop naar de verkiezingen bereid was geweest om een vrouw die zich valselijk voordeed als de nicht van een Russische oligarch, overheidsopdrachten toe te spelen in ruil voor steun tijdens de verkiezingscampagne. Niet alleen de FPÖ raakte in opspraak. In het onderzoek naar deze affaire kwam aan het licht dat de ÖVP ook niet vies was van corruptie en vriendjespolitiek. Premier Sebastian Kurz, die de FPÖ als coalitiepartner had ingeruild voor de Groenen, trad vorig najaar terug en verdween tenslotte helemaal van het politieke toneel. Maar de coalitie bleef intact met sinds december een tweede opvolger van Kurz uit de ÖVP, Karl Nehammer. Hij ontkent bij hoog en bij laag dat zijn partij corrupt is. Er moeten nog rechtszaken komen tegen mensen uit het netwerk van Kurz.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Stemgedrag gemeenteraadsleden

Een beetje betrokken burger wil een weloverwogen keuze maken bij de verkiezingen. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn stemwijzers en nieuws over politieke partijen volop te vinden. Zelfs het stemgedrag van politieke partijen in Eerste en Tweede Kamer is niet zo heel moeilijk te vinden.

Met de gemeenteraadsverkiezingen in zicht (14, 15 en 16 maart) kan een nieuwsgierige kiezer de website van zijn/haar gemeente napluizen, op zoek naar de prestaties van de raadsleden. Ook onderzoekers en journalisten zullen de komende tijd gemeentelijke websites raadplegen.

Probeert u het ook eens. Kies willekeurig een tiental gemeenten en probeer het stemgedrag van de raadsleden eens te vinden. Grote kans dat u na drie tot vier gemeenten het bijltje er al bij neer gooit. Hoe komt dat?

Een onderzoek van acht jaar geleden bracht aan het licht  dat het vinden van raadsinformatie tijdrovend is. Vooral omdat in veel gevallen de gemeentelijke websites weinig gebruiksvriendelijk bleken.

Bij de helft van het aantal (77) onderzochte gemeenten kost het minimaal 5 klikken voordat een bezoeker bij de raadsinformatie terechtkomt.

De onderzoekers constateerden dat er geen eenduidige benamingen voor notulen of verslagen van de raadsvergaderingen werden gehanteerd.  Bij de ene gemeente waren de stukken voor de gemeenteraadsvergaderingen verborgen onder ‘Politieke dag’, een andere gemeente had het onder gebracht bij ‘Politieke Maandag’. Weer een ander vond ‘Politieke Markt’ wel een aardige verzamelplaats voor agenda’s en notulen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Quote du Jour | Participatiewet (deel zoveel)

QUOTE - De bijstand, onderdeel van de Participatiewet, moet snel op de schop, zo vinden de ondertekenaars van het manifest. In een nieuwe bijstandswet moet het vertrouwen in bijstandsgerechtigden voorop komen te staan. ‘De manier waarop de overheid burgers nu bejegent, is gericht op wantrouwen met strikte handhaving. Dwang – met zogenaamde prikkels – is nu dè manier om resultaten te behalen. Wij wijzen deze houding af.’ Er is een betere rechtsbescherming nodig. ‘Mensen hoeven niet langer te bewijzen dat ze onschuldig zijn, maar zijn onschuldig tot het tegendeel is bewezen.’

Foto: Fotomovimiento (cc)

Moria-deal op herhaling

Hè, hè, zijn we eindelijk van dat demissionaire kabinet af. Nu kan de Tweede Kamer ook weer voortvarend verder en wel met de controversieel verklaarde onderwerpen.

Nadat Rutte III ten val kwam stelden de Tweede en Eerste Kamer vast welke onderwerpen als politiek gevoelig beschouwd konden worden. Pas bij aantreden van een nieuw kabinet kunnen die onderwerpen weer op de Kameragenda gezet worden. Een traditie die moet voorkomen dat een demissionair kabinet niet fluks nog wat van die politiek gevoelige zaken er door jast.

Van de 308 controversieel verklaarde onderwerpen, werden er 54 migratierechtelijke onderwerpen op ‘non-actief’ gesteld. Van de 89 controversieel verklaarde onderwerpen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, gaan er 54 over het migratierecht (bron: Verbijfblog van de sectie migratierecht van de Vrije Universiteit Amsterdam).

De thema’s integratie, immigratie, asielzaken en vreemdelingenzaken kregen bij de meeste naoorlogse kabinetten een ‘rechts’ VVD/CDA stempel gekregen, met hier en daar wat kleine puntjes van D66 en ChristenUnie (bron: Republiek Allochtonië). Dat was onder Rutte I tot en met III niet anders.

Rutte I: Gerd Leers (CDA) minister voor immigratie, integratie en asielzaken, Ministerie Binnenlandse Zaken.
Rutte II: Fred Teeven (VVD) staatssecretaris voor Integratie, Immigratie, Asielzaken en Vreemdelingenzaken,  Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Rutte III: Mark Harbers (VVD) staatssecretaris voor vreemdelingen- en vluchtelingenzaken, migratie en aangelegenheden betreffende mensenhandel, opgevolgd door Ankie Broekers-Knol (VVD), Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Foto: Reinier Sierag (cc)

Ondersteuningsverklaring in lockdown

Net als bij de Tweede Kamerverkiezingen lijken er ook voor de komende gemeenteraadsverkiezingen wat corona gerelateerde probleempjes te zijn. Onder ander bij het verkrijgen en inleveren van ondersteuningsverklaringen. Dat raakt alleen nieuwe partijen.

De Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 vonden plaats toen de ‘derde golf’ het land teisterde. Oplopende besmettingen waren aanleiding de toen geldende maatregelen niet te versoepelen. Maar de verkiezingen moesten wel doorgaan. Van uitstel was geen sprake.

De semi-lockdown leidde wel tot problemen voor nieuwe partijen. Voor deelname aan verkiezingen moeten bij de gemeenten ondersteuningsverklaringen ingeleverd worden. Partijen als Volt, Lijst Krol en NLBeter vonden dat lang niet alle gemeenten “hun zaken niet op orde hadden”.

Sommige  gemeenten boden niet altijd de mogelijkheid om zonder afspraak langs te komen. En dat niet alleen: het maken van een afspraak ging her en der moeizaam. Een woordvoerder van NLBeter wist van gevallen waar een afspraak niet telefonisch maar online mest worden gemaakt. “En soms ben je dan twee weken verder voordat een ambtenaar tijd heeft”, verzuchtte de woordvoerder.

Ook Henk Krol had soortgelijke ervaringen en stelde Kamervragen. De minister antwoordde dat ze er begrip voor had dat gemeenten vooral op afspraak wilden werken, maar gaf ook aan dat kiezers ook zonder afspraak hun verklaring konden af leggen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Minister-president Rutte (cc)

Die bordesscène, wat vinden de lockdownregels daar eigenlijk van?

COLUMN - Vandaag is het zover, er treedt een nieuw kabinet aan. En sinds jaar en dag vindt daarbij de bordesscène plaats. Het nieuwe kabinet dat zich, de ene minister een trede hoger dan de andere, rondom de koning(in) laat fotograferen door de vaderlandse pers.

Bij Rutte III vond dit plaats op de trappen van Paleis Noordeinde, eerder gebeurde het ook bij Paleis Soestdijk, maar altijd is het buiten. En in deze lockdown gelden buiten, zoals u weet, enkele regels.

Nu ga ik er eigenlijk vanuit dat de volgende kleine observatie niet klopt. Ik zie vast iets over het hoofd. Heb iets niet goed gelezen, of niet kunnen vinden, maar ik weet eigenlijk niet wat. Want als ik naar de website van de Rijksoverheid ga en daar klik op het PDF-je waarin de regels voor deze lockdown staan opgesomd, dan lees ik daar: Groepsvorming buiten: max. 2 personen.

En ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat Rutte IV uit meer dan 2 personen zal bestaan. Dus als straks die vele ministers op die trappen staan te poseren, gaat er dan niet iets fout? Ik bedoel, van mij mogen ze, ik verwacht geen superspreading event, maar om nou op de eerste dag van Rutte IV gelijk de lockdown-regels van Rutte III aan de kant te schuiven. Wordt dat dan uitgelegd als een breuk met het vorige kabinet vanwege de nieuwe bestuurscultuur? Of doen ze achteraf alsof ze geen groep zijn en daar toevallig – en nog wel op 1,5 meter afstand – stonden toen die foto werd gemaakt?

Foto: CorporatieNL (cc)

Eenvoud, niet vernederen

OPINIE - In het  coalitie akkoord staan compromissen. Daarover moeten we iets vinden. ‘Idealen mogen iets vertellen over wat we willen zijn. Maar compromissen vertellen ons wie we echt zijn.’ Dus wat zijn dit voor compromissen? Compromissen roepen dilemma’s op. Aan het begin van de twintigste eeuw groeiden communisten en sociaaldemocraten uit elkaar. Sociaaldemocraten  kozen voor kleine stappen voorwaarts via het compromis. De communisten vonden dit gedrag  ruggengraatloos.

In de jaren tachtig kwam het neoliberalisme op,  dat met de val van de Berlijnse Muur aan kracht won. Iedereen geloofde in de kracht van de marktwerking en de vrije markt. De staat kon niet alles, dus veel overheidsdiensten moesten geprivatiseerd worden.

Dit was de fuik, waarin links is gezwommen, met de sociale wetgeving, zorg en de volkshuisvesting als verliezers. Het zijn de hoofdthema’s van de nieuwe coalitie.

Ik schrijf over volkshuisvesting, maar ik vermoed dat op de andere terreinen dezelfde dingen spelen. De kern is institutionele vernedering van de burgers: die ontstaat vooral door complexiteit in het openbaar bestuur.

Van vereniging naar stichting

In de jaren tachtig vonden we  beheren van woningen ineens een vak, een ‘product’ voor ‘woonconsumenten’. Ik moest binnen VROM een “woonconsumentenbeleid” formuleren. Leden van woningbouwverenigingen werden “klanten”  die “woondiensten” afnamen. Daar paste geen vereniging meer bij. Ik aarzelde daarover: woningbouwverenigingen waren toch emancipatie organisaties? Het ging toch om onderwijzers, om spoorwegpersoneel? Zij vormden, soms als beroepsgroep, verenigingen die voor hun leden woonruimte bouwden en beheerden?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende