Aangezien de ontwikkeling van technologieën en markten ongewis is, zijn voorspellingen van de vraag naar specifieke metalen onzeker. Maar het is wel duidelijk dat een aanzienlijk deel van de metalen van buiten Europa zal komen. Voor de meeste metalen is de EU tussen 75 en 100 procent afhankelijk van invoer, die vaak via China loopt. China is de belangrijkste leverancier van 10 van de 30 grondstoffen die de Europese Commissie als kritiek beschouwt. Die afhankelijkheid brengt risico’s met zich mee voor de voorzieningszekerheid van Europa en voor zijn politieke handelingsvermogen. China’s streven naar economische dominantie is verweven met zijn politieke aspiratie om een leidende wereldmacht te worden. De aard van het Chinese regime – autocratisch met technototalitaire en imperiale neigingen – maakt het tot een systeemrivaal van de EU. Een Europa dat democratie, mensenrechten en multilateralisme wil beschermen en bevorderen, mag niet toelaten dat zijn weg naar strategische autonomie wordt ondermijnd door verdeel-en-heerspolitiek van Beijing.
Zonnepannelen en windmolens kunnen niet zonder zware metalen. Dat geldt ook voor digitale technologie die gebruikt wordt voor bijvoorbeeld smartphone-apps. Voor de meeste metalen is de EU afhankelijk van invoer, die vaak via China loopt. Zo worden de energietransitie en de digitalisering afhankelijk van de oplopende geopolitieke spanningen. En dan is er nog de mijnbouw in ontwikkelingslanden die gepaard gaat met uitbuiting en verwoesting van de natuur. In de beschikbaarheid van kostbare metalen komen een aantal actuele en urgente problemen bijeen die beschreven zijn in een rapport van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks Metalen voor een groen en digitaal Europa dat helaas nog te weinig aandacht heeft gekregen. Richard Wouters, auteur van het rapport geeft de belangrijkste punten weer in een artikel dat eerder gepubliceerd werd op de website van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks.
Zon en wind
Zon en wind zijn schier oneindige bronnen van energie. Maar de grondstoffen die we nodig hebben om deze energie te winnen zijn wel eindig. Zonnepanelen, windturbines, batterijen en stroomkabels, ze bevatten allemaal metalen. Deze metalen komen uit ertsen, die worden opgegraven uit de grond. Mijnbouw is vaak een vuile zaak. Daar komt bij dat sommige metalen zeldzaam zijn of zelfs opraken.
Hoe meer energie we oogsten uit het licht en de lucht boven onze hoofden, hoe dieper we zullen moeten graven naar de metalen onder onze voeten. Een hernieuwbaar energiesysteem heeft, door zijn decentrale karakter, veel meer metalen nodig dan een fossiel energiesysteem. Er is een heel park aan windturbines nodig om één kolencentrale te vervangen. En omdat zon en wind fluctuerende energiebronnen zijn, moet een deel van de geproduceerde energie worden opgeslagen voor later gebruik. Voor deze opslag zijn ook metalen nodig, zowel voor batterijen als voor electrolysers die elektriciteit omzetten in waterstof. De verzwaring van stroomnetten en de overgang naar elektrisch rijden stuwen de behoefte aan metalen verder op.
De klimaatcrisis laat ons geen andere keuze dan snel over te schakelen op hernieuwbare energie. Zonne- en windenergie zijn al in de fase van exponentiële groei gekomen, net als elektrische voertuigen. Dit vertaalt zich in een snel toenemende vraag naar ‘energiemetalen’. Volgens de Europese Commissie zal de EU in 2030 tot 18 keer meer lithium en 5 keer meer kobalt nodig hebben dan nu, alleen al voor batterijen van elektrische auto’s en andere vormen van energieopslag.
Digitale transitie en het surveillancekapitalisme
Naast de energietransitie is de digitale transitie een prioriteit voor de EU. Ook die is afhankelijk van metalen. Veel digitale innovaties verbeteren onze levenskwaliteit. Telewerken en videovergaderen hebben hun waarde bewezen tijdens de coronapandemie.
Sensoren, data en algoritmen maken een spaarzamer gebruik van hulpbronnen, waaronder energie en materialen, mogelijk. Maar op hun beurt hebben alle digitale technologieën energie en materialen nodig. In weerwil van de metafoor van de cloud, die lichtheid suggereert, heeft de data-economie een zware materiële voetafdruk. Deze omvat een breed scala aan metalen. De toename van de energie- en materiaalefficiëntie van apparaten en netwerken wordt tenietgedaan door de exponentiële groei van datastromen, die elke twee tot drie jaar verdubbelen. De cleantech-sector en de digitale sector wedijveren om dezelfde metalen. De Europese vraag naar zeldzame aardmetalen, die worden gebruikt in elektrische auto’s en windturbines, maar ook in digitale apparaten, kan tegen 2050 vertienvoudigen.
Daarvoor is ook het surveillancekapitalisme verantwoordelijk volgens een studie in opdracht van GroenLinks-Europarlementariër Kim van Sparrentak. Veel smartphone-apps volgen het doen en laten van gebruikers, vaak buiten hun weten, teneinde hun persoonsgegevens te verwerken tot een profiel. Dit stelt adverteerders in staat om smartphonegebruikers te bestoken met gepersonaliseerde advertenties.
Het dataverkeer dat door dergelijke tracking en targeting wordt gegenereerd bedraagt alleen al in de EU tussen de 30 en 50 miljard gigabyte per jaar. Dat veroorzaakt een jaarlijkse CO2-uitstoot van 5 tot 14 megaton. Om deze uitstoot te compenseren, zou de EU tussen 90 en 260 miljoen zonnepanelen moeten installeren. De Europese wetgevers zouden ook kunnen besluiten om deze schending van onze privacy door de apps op onze smartphones niet langer toe te staan.
China
Veel metaalertsen worden gedolven in ontwikkelingslanden. Daar veroorzaken mijnbouwbedrijven vaak een ecologische ravage, schenden zij de rechten van arbeiders en lokale gemeenschappen, ontduiken zij belastingen en wakkeren zij conflicten en corruptie aan. Zo dringt het vraagstuk van klimaatrechtvaardigheid zich op. Arme mensen in ontwikkelingslanden worden al het hardst getroffen door de klimaatcrisis, waarvoor zij niet verantwoordelijk zijn. Het mag niet zo zijn dat zij ook nog eens de prijs betalen voor de oplossing ervan. Kortom: metalen vormen de achilleshiel van de energietransitie en digitalisering.
Hergebruik
Een manier om de schade van mijnbouw te beperken is re-mining. Daarbij worden delfstoffen gehaald uit het afval van bestaande mijnen in plaats van nieuwe littekens door het landschap te trekken. In Zweden heeft staatsmijnbouwbedrijf LKAB het plan opgevat om zeldzame aardmetalen en fosfor te winnen uit het afval van zijn ijzermijnen. Het bedrijf wil in 2027 een nieuwe verwerkingsfabriek openen, die zou moeten voorzien in 10 procent van de vraag naar zeldzame aardmetalen binnen de EU.
Het rapport Metalen voor een Groen en Digitaal Europa, is een coproductie van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks en de Green European Foundation. Het eindigt met voorstellen voor een spaarzaam, circulair gebruik van metalen en een verantwoorde winning van de metaalertsen waar we echt niet buiten kunnen. De GroenLinks-politici Bas Eickhout (Europees Parlement) en Suzanne Kröger (Tweede Kamer) schreven het voorwoord.
Reacties (1)
Het rapport van de Club van Rome agendeerde in 1972 het ongebreidelde en toenemende gebruik (of verbruik) van metalen. Kort daarop explodeerde de vraag nochtans verder door de bewegingen van digitalisering en alternatieve energieaanwendingen, welke beide op weinig anders dan op metalenverbruik berusten. Elektrificatie is het synoniem van metalenverbruik zoals industrialisatie in algemeenheid dat is. Er is te rekenen met periodieke vervangingen, uitbreidend verbruik wereldwijd en maatschappelijke afhankelijkheid (eenmaal geinstalleerde technologie nestelt zich in de haarvaten van het maatschappelijke funktioneren, wat gezien het voorgaande kwetsbaar is).
Met vriendelijke groet, HS
https://han-snijders.nl/1972-voorbij/