Einde aan demissionaire dubbele petten

Vandaag kunnen zeven bewindslieden van kabinet Rutte IV eindelijk hun dubbele petten aan de kapstok hangen. De zeven bewindslieden werden 6 december 2023 beëdigd als lid van de Tweede Kamer. Volgens artikel 57 van de Grondwet mag een Kamerlid niet tegelijkertijd bewindspersoon zijn. Uitzondering: demissionaire bewindslieden. In een 12 juni jl. uitgebracht rapport ziet het ‘Adviescollege inzake de werking van artikel 57 van de Grondwet’ een mogelijkheid ook aan die uitzondering een eind te maken. [1] De aanleiding om een adviescollege op te tuigen was een kwestie tijdens het demissionaire kabinet Rutte III. Wegens leegloop van het kabinet werden de Tweede Kamerleden Steven van Weyenberg, Dennis Wiersma en Dilan Yesilgöz-Zegerius benoemd tot staatssecretaris en behielden aanvankelijk hun Kamerlidmaatschap. Dubbele pet kan niet / kan wel Staatsrechtdeskundigen Bert van den Braak en Wim Voermans waren stellig [2]: Op grond van de wetgeschiedenis van artikel 57 van de Grondwet is er reden om de verenigbaarheid niet alleen te betwisten, maar zelfs strijdig met de Grondwet te noemen. De Raad van State zag dat anders [3]. De benoeming was volgens de Raad van State “zonder meer in overeenstemming is met artikel 57 van de Grondwet”. De Raad vond ook dat “de gang van zaken uit grondwettelijk oogpunt ongelukkig is. De grondwettelijke complicaties van de recente benoemingen lijken niet tijdig en niet voldoende grondig te zijn onderkend”. Premier Rutte vond dat een benoeming in een demissionair kabinet automatisch betekende dat de benoemde bewindspersonen als vanzelfsprekend demissionair zijn. In de Tweede Kamer bleek dat artikel 57 van de grondwet voor verschillende interpretaties vatbaar was. De staatssecretarissen Van Weyenberg,  Wiersma en Yesilgöz-Zegerius zeiden hun Kamerlidmaatschap op. Alles bij elkaar reden om deskundigen de zaak nader onder de loep te laten nemen. Op 28 april 2023 ging het ‘Adviescollege inzake de werking van artikel 57 van de Grondwet’ aan de slag. Wat is het probleem? Het adviescollege sprak onder andere met zeven ‘ ervaringsdeskundigen’ (personen die de ambten van demissionair bewindspersoon en Kamerlid in de praktijk hebben gecombineerd). Zij hebben die status “op momenten als conflicterend hebben ervaren, bijvoorbeeld wanneer men als Kamerlid (bijvoorbeeld via stemmingen) een standpunt innam over het beleid van het kabinet of over een collega-bewindspersoon”. [4] Op verzoek van  het adviescollege heeft de griffie van de Tweede Kamer onderzocht “in hoeverre demissionaire bewindslieden die tevens als Kamerlid zijn gekozen hebben deelgenomen aan vergaderingen en stemmingen in de Tweede Kamer”. [5] De resultaten zijn in het bezit van het adviescollege, maar zijn niet  het rapport gepubliceerd. Wij hebben ze opgevraagd (zie hieronder kabinetten Rutte II en III) en aangevuld met Sargasso's  onderzoek naar kabinet Rutte IV. Tabel 1 Als Kamerlid bijgedragen aan plenaire vergaderingen Tabel 2 Deelname hoofdelijke stemmingen De griffie wees er overigens nog op dat bij alle ‘stemmingen met handopsteken’ (fractiegewijs, dus niet hoofdelijk) de fictie van aanwezigheid geldt: een Kamerlid kan afwezig zijn bij de stemming, maar wordt wel altijd meegeteld in de uitslag van de stemming. Het adviescollege rapporteerde ook dat zij “heeft waargenomen dat zich in de op het moment van afronding van deze tekst op 15 mei 2024 nog lopende formatieperiode na de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 reeds meerdere situaties hebben voorgedaan waarin het combineren van de ambten van demissionair bewindspersoon en Kamerlid conflicteert, wanneer uitingen of stemgedrag als Kamerlid ingaan tegen het kabinetsbeleid of zelfs het eigen optreden als demissionair bewindspersoon”. [6] Concrete voorbeelden vermeld het adviescollege niet, maat te denken valt natuurlijk aan de beruchte manoeuvre van minister van Justitie Dilan Yesilgöz-Zegerius, die als Kamerlid een motie indiende om de door beide Kamers aangenomen Spreidingswet tegen te houden. Een andere voorbeeld: Minister Van der Wal die als Kamerlid tegen de Europese natuurherstelwet stemde bij een hoofdelijke stemming. [7] Negatieve gevolgen voor functioneren van de Kamer Het adviescollege merkt ook op dat Kamerleden met een dubbelfunctie "in de praktijk vrijwel geen Kamerwerk verrichten, waardoor al het werk komt te rusten op de schouders van de fractiegenoten. Dit heeft negatieve gevolgen voor het functioneren van de Kamer als geheel, die gedurende deze periode feitelijk uit minder dan 150 actieve leden bestaat”. Onderstaande tabel geeft weer hoe vaak de laatste zeven demissionaire bewindslieden als Kamerlid zijn genoteerd als zijnde aanwezig. Kanttekening: het wil niet zeggen dat ze ook voor de duur van de gehele vergadering in de plenaire zaal zitten. Kamerleden melden zich zelf present, zodat vastgesteld kan worden of het vereiste quorum van 76 leden aanwezig is. [8] Tabel 3 Presentie demissionaire bewindslieden bij plenaire vergaderingen Alle genoemde nadelen van dubbelfuncties “worden zwaarder gevoeld naarmate formaties langer duren en gedurende demissionaire periodes van een kabinet steeds minder onderwerpen controversieel worden verklaard”. [9] En dat is na de laatste drie verkiezingen ook het geval geweest. Tabel 4 Demissionaire periode (in dagen) na installatie nieuwe Tweede Kamer Gerommel in de vergaderzaal Los van alle hierboven genoemde nadelen van demissionaire dubbelfuncties, leidde het bij de plenaire vergaderingen soms tot wat onhandige of rommelige momenten. Een paar voorbeelden: 14 februari: Kamerlid Omtzigt spreekt Kamerlid Jetten aan op ministeriële brieven. [10] 22 mei: De voorzitter vraagt Kamerlid Vijlbrief (tevens staatssecretaris) om bij twee agendapunten in vak K plaats te nemen, omdat die punten aanwezigheid van een vertegenwoordiger van de regering vereisen. [11] 4 juni: Ook minister Paul wordt verzocht een andere positie in te nemen in de vergaderzaal, om als Kamerlid aan een stemming deel te nemen. [12] Oplossing: tijdelijke vervanging Naar voorbeeld van de reeds bestaande regelingen voor tijdelijke vervanging bij ziekte of zwangerschap, stelt het adviescollege ook een dergelijke regeling voor om demissionaire bewindslieden die bij verkiezingen tot Kamerlid zijn gekozen, de gelegenheid te geven hun bewindsfunctie rustig uit te dienen zonder hun Kamerzetel kwijt te raken. [13] Het adviescollege wil geen verplichte vervangingsregeling: “Hiermee sluiten we aan bij de vervangingsregelingen voor zwangerschap, bevalling en ziekte, waar vervanging ook vrijwillig geschiedt.” Van fractievoorzitters kan worden verwacht dat ze geen gebruik maken van de vervangingsmogelijkheid, omdat ze “in de regel de formatieonderhandelingen namens hun fractie voeren en als Kamerlid het woord voeren in de debatten over de formatie” Met name Kamerleden (niet-fractievoorzitters) zouden gebruik moeten maken van een vervangingsregeling. Niet alleen om rolvermenging te voorkomen, maar ook omdat  zod9ende “de Kamer tijdens de formatie zoveel mogelijk op volle sterkte kan functioneren”. Het adviescollege ziet er ook een voordeel in voor kleinere fracties (steeds vaker deel van coalities): Voor leden van kleinere fracties komt daar in de derde plaats nog bij dat Kamerleden door zich te laten vervangen problematische situaties kunnen voorkomen, die kunnen ontstaan wanneer te weinig Kamerleden overblijven om het werk van een Kamerlid met dubbelfunctie als demissionair bewindspersoon naar behoren over te kunnen nemen. Tot slot Jammer dar het adviescollege voor een vrijwillige regeling pleit. Alleen al om het simpele feit dat in alle omstandigheden uitgesloten moet worden dat Kamerleden zichzelf gaan controleren omdat ze ook bewindspersoon zijn, zou het een vaststaande regel moeten zijn om die functies uit elkaar te houden. Dus ook in demissionaire tijden. Het ziet er verder niet naar uit dat een wijziging van het grondwetsartikel 57 nog voor de eerstvolgende verkiezingen gereed zal zijn. De procedure voor grondwetswijzigingen maakt dat nu eenmaal niet mogelijk. [14] Dat zou tussentijdse verkiezingen betekenen en dat zullen de komende  coalitiepartners niet willen. Misschien zijn aanpassingen van de Kieswet en/of het Reglement van orde van de Tweede kamer voldoende om een eind te maken aan dubbele petten in ’s lands volksvertegenwoordiging. Noten: [1] Rapport ‘Demissionaire dubbelrol? De (on)verenigbaarheid van het lidmaatschap van Kamer en kabinet’, 12 juni 2024. [2] Montesquieu Instituut - Betoog van Prof. dr. Bert van den Braak, bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis en parlementair stelsel, Universiteit Maastricht en Prof. dr. Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht, Universiteit Leiden [3] Raad van State, samenvatting 1 september 2021 [4] Rapport,  Samenvatting pag. 11 [5] Rapport, hoofdstuk 1.4., pag. 34, 35. [6]Rapport,  Hoofdstuk 4.2. pag. 55 [7] Plenaire vergadering 13 december 2023, motie voorgesteld door de leden Yeşilgöz-Zegerius, Wilders, Van der Plas en Omtzigt, doet een beroep op het kabinet en de Eerste Kamer om voor de duur van de formatie een pas op de plaats te maken met het wetsvoorstel "spreidingswet". De motie werd aangehouden en kwam 14 december 2023 in gewijzigde vorm in stemming en werd met handopsteken aangenomen. VVD stemde voor. Plenaire vergadering 5 maart 2024, Minister Van der Wal spreekt zich als Kamerlid uit tegen natuurherstelwet (hoofdelijke stemming) [8] Parlement.com Quorum [9] Rapport,  Samenvatting pag. 11 [10] In de plenaire vergadering van 14 februari 2024 ging dat zo: De heer Omtzigt (NSC): Ik zou de heer Jetten willen vragen zijn eigen brieven te lezen. In de brieven van minister Van Weyenberg … De heer Jetten (D66): Punt van orde! De voorzitter: Neeneenee, de heer Omtzigt heeft het woord. We gaan even naar de heer Omtzigt luisteren. U kunt daarna uw punt van orde maken. Oké, kort dan. De heer Jetten (D66): Een persoonlijk feit. Ik heb geen brief gestuurd aan de informatietafel. De informatietafel heeft ambtelijke inventarisaties gekregen waar de verantwoordelijke minister van het departement, dus de "minister van", een handtekening onder heeft gezet, omdat het verstuurd is. We gaan hier niet de indruk wekken dat ik, mevrouw Yeşilgöz of een andere minister verantwoordelijk was voor de inhoud van die brieven. Ik ben er klaar mee! (Geroffel op de bankjes) De heer Omtzigt (NSC): De handtekening van de minister stond eronder, maar daar gaan we een andere keer over verder. [11] Uit verslag plenaire vergadering 22 mei 2024: De voorzitter: We hebben de heer Vijlbrief gevraagd om straks even een dramatische overgang te maken naar vak K bij de agendapunten 2 en 3, want dan moet er toch iemand van het kabinet zitten. Dat is niet nodig bij agendapunt 1. Straks gaan we even waarnemen hoe hij de Rubicon zal oversteken. Vlak voor de laatste stemmingen van de vergadering herinnert de voorzitter hem: Ik vraag de heer Vijlbrief of hij zo goed wil zijn om te verhuizen naar vak K [12] Plenair verslag 4 juni  Voorzitter: Ik verzoek mevrouw Paul om even plaats te nemen in de zaal, zodat zij haar stem als Kamerlid kan uitbrengen. Een pikant staatsrechtelijk moment! [13] Rapport, Bijlage 2 – Conceptvervangingsregeling, pag. 70, 71 Hoofdstuk 4. Vervangingsregeling voor Kamerleden die tevens demissionair bewindspersoon zijn, pag. 52 e.v. [14] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/herziening-grondwet Voor een grondwetswijziging moet een extra zware procedure worden doorlopen: het parlement moet er 2 keer een beslissing over nemen. Dit wordt ook wel de 1e en 2e ‘lezing’ genoemd. Reden voor die verzwaarde herzieningsprocedure is dat de Grondwet de belangrijkste uitgangspunten van ons staatsbestel bevat.

Foto: Plenaire zaal Tweede Kamer, foto Dassenman, CC BY 4.0 via Wikimedia Commons.

Regering controleren in reces

Als er geen ongelukken meer gebeuren, geen lijken onverhoeds uit de kast rollen en er geen opruiende tweets meer worden gekatapulteerd dan staat aanstaande dinsdag kabinet Schoof bij zijne majesteit op de stoep. En wat doet het orgaan dat het kabinet dient te controleren?

Dinsdag 2 juli 2024: Geen plenaire vergaderingen gepland
Woensdag 3 juli: Debat over de regeringsverklaring
Donderdag 4 juli 2024: Debat over de regeringsverklaring (voortzetting)
Einde vergadering: Stemmingen over moties ingediend bij het debat over de regeringsverklaring

Oh, en die donderdag worden er misschien ook nog een aantal nieuwe Kamerleden geïnstalleerd, ter vervanging van de veertien Kamerleden die per 2 juli bewindspersoon in het nieuwe kabinet zijn geworden.

Voor de twee vacatures die er ontstaan voor het clubje van mevrouw Van der Plas is er ruim keus uit de kandidatenlijst waaruit geput zal moeten worden. De Omtzigtigen zullen waarschijnlijk weinig problemen hebben om uit deze lijst vier bereidwilligen te vinden. Ook uit de kudde van Yesilgöz-Zegerius moet met gemak vier nieuwe Kamerleden geworven kunnen worden.

Bij de bende van Wilders is het afwachten of uit de zes kandidaten die er voor in aanmerking komen, nog wel vier mensen beschikbaar zijn om de gaten te vullen. En als dat gaat lukken, blijven er niet meer dan twee kandidaten over die bij eventuele toekomstige uitval van fractieleden moeten invallen. Da’s krap.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: FinnishGovernment (cc)

De opgaves waar Kallas en Rutte voor staan 

Een half jaar geleden werden ze beide genoemd als leider van de Navo. Binnenkort is Rutte de nieuwe secretaris-generaal en Kallas waarschijnlijk de nieuwe Hoge vertegenwoordiger van de E.U. voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid. Banen met een uitdaging zou je dat kunnen noemen.

De vraag is wel, wat die uitdaging precies behelst. Wat moeten zij voor elkaar gaan krijgen in deze tijd waarin de oorlog in Oekraïne net als onze economische oorlog met Rusland voortduurt. In dit jaar waarin de V.S., gedwongen door Israel, zich weer volop met het middenoosten bezighoudt, terwijl ze ook een nieuwe oude president kiest. Mogelijk eentje die weinig met de Navo op heeft. Bovendien in een periode waarin de verhouding van de E.U. met China aan het veranderen is, wat bij een escalatie van China rondom Taiwan in een stroomversnelling zal raken. Dus wat moeten we van Kallas en Rutte verwachten?

Een paar dingen zou ik kunnen noemen.

We moeten als Europese Navo-landen voorkomen dat Trump, als hij weer aan de macht komt, zelf, in overleg met Poetin, tot een akkoord komt over Oekraïne en daarmee over de toekomst van Europa. De toekomst van Europa is aan Europa. Dat betekent bijvoorbeeld dat we heel expliciet duidelijk moeten maken dat niet Trump maar Europa gaat over de Europese sancties en het eventueel opheffen daarvan. Binnen de Navo moet Europa de macht vast een beetje naar zich toe gaan trekken, zodat als Trump verkozen wordt, ze niet verlamd raakt.

Foto: Tim Reckmann (cc)

De pacifisten over wapens

ANALYSE - Oorlog is slecht. Wapens zijn slecht. Dat zullen de eerste gedachten zijn van de pacifist die ’s-ochtends de ogen opent. Bij het ontbijt wordt de Amerikaanse wapenindustrie nog even vervloekt. De rest van de dag wordt besteed aan vreedzame activiteiten.

Nu valt er iets voor te zeggen om in de tijd terug te willen tot voor het moment dat de atoombom werd uitgevonden, of het buskruit, of het mes. Maar zolang die mogelijkheid niet bestaat, zou het ook een idee kunnen zijn om met iets meer nuance en kennis van zaken over wapens te spreken. Wapens die in de afgelopen decennia ook lang de vrede hebben gediend.

Verdedigen

Verbazingwekkend aan de pacifistische geluiden over de oorlog in Oekraïne is bijvoorbeeld, dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende soorten wapens. Wapens zorgen voor oorlog en oorlog is slecht, dus wapens zijn slecht. Dat lijkt de gedachte. Iets meer onderscheid maken tussen verschillende soorten wapens zou helpen voorbij die te simpele retoriek te komen.

Dat een pacifist blij is dat Scholz de Taurus middellange afstandsraket, waarmee Moskou wellicht geraakt zou kunnen worden, niet aan Oekraïne levert, daar kan ik inkomen. Al kun je er ook de Kerch brug mee raken, die de Krim met het Russische vasteland verbindt. Dit wapen zou dus het punt kunnen onderstrepen dat Duitsland en Europa willen dat Rusland de territoriale integriteit van Oekraïne respecteert. Grenzen waar Rusland overigens zelf in 1994 ook voor getekend heeft. Met de pacifisten lijkt Scholz echter bang te zijn dat het afdwingen van die internationale erkende grens van Oekraïne de oorlog doet escaleren. Een misvatting in mijn optiek, maar geen onredelijke misvatting.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Tweede Kamer CC-BY-NC 4.0

Poging tot dualisme weer een debacle?

COLUMN - van Vinzenz Ziesemer (directeur Instituut voor Publieke Economie), eerder gepubliceerd in De Hofvijver (uitgave van het Montesquieu Instituut)

De formerende partijen willen meer afstand tussen de Tweede Kamer en het kabinet. Een ‘programkabinet’ mag straks zijn eigen plan trekken over alles wat niet in het hoofdlijnenakkoord is vastgelegd.

Het hoeft niet af te stemmen met de coalitie en mag wisselende meerderheden zoeken in de Tweede Kamer. Dat is in ieder geval het idee. in het hoofdlijnenakkoord staat helaas niets over hoe dit in de praktijk gaat werken. Dat is vragen om problemen.

Afstand bewaren tussen kabinet en Kamer is eerder geprobeerd. Zonder succes. De laatste poging kwam nog van het vorige kabinet. Rutte IV nam in het kader van een nieuwe bestuurscultuur afscheid van het ‘coalitieoverleg’, waarin bewindspersonen en Kamerleden beleid afstemden.

Voordeel van meer afstand, ook wel dualisme genoemd, zou moeten zijn dat de Kamer het kabinet kritischer kan controleren. Een tweede voordeel is dat coalitiepartijen een eigen gezicht kunnen behouden, omdat ze zich duidelijker mogen uitspreken over het kabinet.

Maar het experiment van Rutte IV mislukte, doordat ministers zich toch wilden verzekeren van rugdekking voor hun beleid. Dus was het coalitieoverleg binnen een jaar onder een andere naam weer terug.

Foto: Jeanne Menjoulet (cc)

Frankrijk heeft een nieuw volksfront

Met het oog op de tussentijdse parlementsverkiezingen hebben vier linkse partijen in allerijl een front gevormd. Tegen het radicaal rechtse Rassemblement National van Marine Le Pen. Maar ook tegen Macron. Als de Franse president met zijn schokkende beslissing om verkiezingen uit te roepen had gehoopt dat alle anti-RN partijen zich rondom hem zouden groeperen komt hij bedrogen uit. Niemand wil zich meer aan hem binden. Zijn Renaissance zou volgens peilingen inclusief coalitiepartners kunnen zakken van 250 naar minder dan 100 van de 577 zetels. De strijd gaat nu tussen het Nouveau Front Populaire (NFP) en het Rassemblement National.

Het Volksfront heeft een geschiedenis. In Frankrijk regeerde onder die titel een coalitie van socialisten, communisten en radicalen tussen 1936 en 1939. De samenwerking van socialisten en communisten, aanvankelijk nog verboden door de Komintern, de communistische internationale beweging, kwam tot stand onder de dreiging van een extreemrechtse staatsgreep. Twee jaar geleden, bij de parlementsverkiezingen in 2022, deden negentien linkse partijen ook al een poging om zich te verenigen tegen rechts. De Nouvelle Union populaire écologique et sociale (NUPES) werd toen met 150 zetels de tweede partij na de coalitie van Macron. Maar eenmaal in het parlement gekozen raakten de NUPES leden weer verdeeld. Bij de afgelopen Europese verkiezingen was er geen NUPES-lijst, met name vanwege te grote verschillen van mening tussen de Parti Socialiste en de radicaal linkse partij La France Insoumise (LFI, Opstandig Frankrijk).

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Rotterdam monument Erasmus, Ziko van Dijk, CC BY-SA 3.0 , via Wikimedia Commons.

De neerlandistiek in tijden van Wilders

COLUMN - Als we nu opportunistisch zijn, slepen wij neerlandici grote sommen gelds uit alle onheil die nu op ons af komt gestormd. De universiteiten moeten toch weer Nederlands worden? Nou, wij zijn er klaar voor, kom bij ons! De neerlandistiek zijn de Henk-en-Ingrid-studies bij uitstek.

Er zijn allerlei aanwijzingen dat de draconische bezuinigingen op de universiteiten (bijna een miljard euro) bovenaan het lijstje van de toekomstige regering staan. De beuk erin! De protesten die wij dan gaan voeren, zullen alleen duidelijk maken dat de elite extreem links is, of zoiets: haha, moet je die lui nou eens zien strijden voor hun eigen hachie. Want degenen die op die regering gestemd hebben, zullen de komende jaren niets krijgen dat ze echt vooruithelpt, geen verlichting van hun problemen, geen hulp in hun nood. Dus wordt het leedvermaak alvast georganiseerd: de grappige filmpjes van huilende hoofddocenten, de verontwaardigde commentaren in bepaalde kranten dat we allemaal nu eenmaal moeten inleveren. Bakje popcorn erbij, heerlijk. De opstand der intellectuelen

Maar wij neerlandici kunnen ons dus redden, mits we ons goed aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid. Weg met het Engels in het hoger onderwijs! Wat u zegt, hebben wij even een mooie taal in de aanbieding. Geld voor woke onderzoek naar de geschiedenis van het kolonialisme of naar ‘woestijntalen’ zoals het Arabisch kan beter aan onze noeste studie van de gouden eeuw, het Gotisch en de Limburgse dialecten worden besteed.

Foto: Emory Allen (cc)

Uit angst voor de opstand

RECENSIE - In de jaren zestig kreeg BVD-medewerker Marinus de Meijer het verzoek om de geschiedenis van de voorgangers van de geheime dienst vast te leggen. De Meijer zat vlak voor zijn pensioen en hij was de enige van zijn collega’s die de vooroorlogse inlichtingendiensten uit eigen ervaring kende. Voor de oorlog was hij medewerker van de inlichtingendienst van de Rotterdamse politie en in die functie had hij veel te maken met de Centrale Inlichtingendienst (CI). Toen de oorlog aanbrak en het hele CI-archief vernietigd moest worden, begroef hij in zijn achtertuin een kist met stapels rapporten over communisten en trotskisten. ‘Mijn archief’ noemde hij dat. Het werd direct na de oorlog de basis voor de cartotheek van de BVD aan de hand waarvan in de Koude Oorlog een groot deel van links Nederland werd gevolgd.

Het rapport van De Meijer was in 1968 klaar, maar het bleef –uiteraard– intern. Het is onlangs alsnog, deels gewit, vrijgegeven na een inzageverzoek aan de AIVD. Medewerkers van de Radboud Universiteit hebben het rapport in leesbare vorm online gezet. Een lofwaardig initiatief.

Het rapport was de aanleiding voor een bundel beschouwingen over het werk van inlichtingen- en veiligheidsdiensten onder de titel Uiterst Vertrouwelijk; achter de schermen van de Nederlandse geheime diensten. Die ondertitel suggereert meer dan waargemaakt kan worden in het geval van een geheime dienst. De auteurs gebruiken de geschiedschrijving van De Meijer om te reflecteren op hedendaagse ontwikkelingen op dit gebied. Maar het is duidelijk dat De Meijer in zijn interne rapportage meer kwijt kon over het verleden dan de experts van nu over het heden. Daarom is zijn rapport interessanter dan veel in zeer algemene en neutrale termen geschreven bijdragen over de huidige praktijk van de geheime dienst.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: -JvL- (cc)

Het kabinet Schoof extraparlementair of parlementair?

ANALYSE - van Prof.Dr. Bert van den Braak

Tijdens eerdere fases in de huidige formatie werd benadrukt dat het nieuwe kabinet een extraparlementair karakter zou krijgen. Over wat dat precies inhoudt, valt te discussiëren. Dat geldt echter minder voor de vermoedelijke uitkomst. Het kabinet is parlementair.

Er zijn staatsrechtgeleerden die menen dat ieder kabinet dat op parlementaire steun kan rekenen, door een binding of gedogen, parlementair is. Tot midden negentiende eeuw was de enige andere vorm een koninklijk kabinet. In 1868 werd echter definitief uitgemaakt dat een kabinet niet tegen de zin van het parlement (Tweede Kamer) kan optreden.

Dat er toch soms van een extraparlementair kabinet wordt gesproken, komt door de wijze van formeren en eventuele binding van partijen aan het regeerakkoord (als dat er al is).

1. Wat is extraparlementair?

Wijze van formeren

Er zijn formaties geweest, die grotendeels of zelfs geheel buiten het parlement omgingen. Dat was bijvoorbeeld zo met het kabinet-De Geer I in 1926. Dat kabinet had echter het karakter van een interim-kabinet, omdat er na de val van het kabinet-Colijn I geen kabinet kon worden gevormd, dat kon rekenen op steun van een meerderheid.

Binding

In de jaren 1946-1963 waren fracties vooral via hun voorzitter betrokken bij de formatie. Partijen maakten – zeker op hoofdlijnen – afspraken over het te voeren beleid. Formeel bonden fracties zich niet, maar afwijken van een door de eigen fractievoorzitter gesloten akkoord lag niet voor de hand.

Foto: Mikael Korhonen (cc)

Diversiteit in Europese verkiezingsuitslagen

In de berichtgeving over de uitslagen van de Europese verkiezingen afgelopen weekend overheerste de (verwachte) winst van radicaal rechts en de (onverwachte) blufpoker van de Franse president die meteen nieuwe parlementsverkiezingen uitschreef. Frankrijk en Duitsland zijn de grootste landen in Europa. Niet gek dat daar eerst naar gekeken wordt. Maar hoe zit het in de rest van Europa? Hier volgen enkele verkiezingsuitslagen uit landen die minder vaak in het nieuws komen.

Om te beginnen is het opmerkelijk dat er donderdagmiddag bij het schrijven van dit artikel nog steeds geteld werd in meer dan tien van de 27 staten. Dit als voorbehoud bij dit rondje Europa. Plusjes en minnetjes bij de resultaten zijn ten opzichte van 2019. De beoogde partijfamilie heb ik voor zover nodig toegevoegd. Een overzicht van de resultaten per Europese partijfamilie vind je hier bij Reuters.

Ierland

Dit is een van de staten waar nog geteld wordt. Ierland heeft een ingewikkeld kiessysteem en er waren tegelijkertijd ook locale verkiezingen. De nog niet officiële uitslag voor het EP is daar: 3 zetels voor onafhankelijke kandidaten (+2),  Sinn Féin 3 (Left, +2), Fine Gael 3 (EPP, -2), Fianna Fáil 3 ( Renew, +2), Greens 1 (Greens/EVA, -1), Aontú 1 (een conservatieve afsplitsing van SF, +1). Bij de locale verkiezingen behaalden de kandidaten van Sinn Féin een minder fraaie uitslag . The Guardian: ‘Kiezers in Ierland hebben de centristische regering gesteund, Sinn Féin de les gelezen en bij lokale verkiezingen een handvol extreemrechtse kandidaten gekozen.

Vorige Volgende