Hoe bestrijden we institutioneel racisme?

van Eline Dondorp Etnisch profileren, racistische Whatsappjes en discriminatie op de werkvloer: de politie is weer negatief in het nieuws. Maar niet alleen daar, ook in de politiek, onderwijs en beleid zien we verontrustende patronen. Hoe is institutioneel racisme ontstaan? En hoe komen we er vanaf? "Over het beleid dat we in Nederland hebben, zal niemand die het maakt zeggen: ‘Mijn intentie is om onderscheid te maken tussen groepen, ten voordele van de ene groep en ten nadele van een andere groep.’ Toch gebeurt dit in Nederland wel structureel,” vertelt dr. Markha Valenta (UU). Samen met dr. Diantha Vliet (UU) en Cemil Yilmaz (IZI solutions) sprak ze over institutioneel racisme als direct gevolg van het slavernijverleden. Volgens Vliet is institutioneel racisme een patroon dat langzaam in onze samenleving is geslopen: “Onze geschiedenis, ook ons slavernijverleden, maakte langzaam maar zeker bepaalde keuzes makkelijker en normaal." Heel complex vraagstuk Eerder verscheen de documentaire De blauwe familie bij KRO-NCRV. In de documentaire vertellen politiemensen hoe zij of collega’s vanwege hun huidskleur geïntimideerd, getreiterd en gediscrimineerd worden. De leiding grijpt niet in en zij die melding maken, zien weinig verandering op de werkvloer. In een interview naar aanleiding van de documentaire zei Martin Sitalsing, politiechef in Midden-Nederland en portefeuillehouder diversiteit, dat racisme en discriminatie “een structureel probleem” zijn binnen de politie. In 2021 werden Rotterdamse agenten schriftelijk berispt om racistische berichtjes op WhatsApp. Ook toen sprak Sitalsing van een “heel complex vraagstuk” dat in de hele samenleving speelt en vraagt om continu investering in leiderschap, diversiteit en de norm stellen als die wordt overschreden. Superioriteit De documentaire en andere nieuwsberichten zijn helaas niet echt 'nieuws'. Al jaren wordt stevige discussie gevoerd over het etnisch profileren bij de politie. “We hebben bepaald beleid in Nederland, maar dat wordt op verschillende manieren toegepast. Daardoor wordt toch onderscheid gemaakt tussen verschillende groepen”, zegt Valenta. Yilmaz haakt daarop in: “Wetten en regelgeving kunnen neutraal geformuleerd zijn, maar de uitwerking kan voor ongelijkheid in de samenleving zorgen.” Valenta: “Sinds de tijd van het kolonialisme wordt structureel onderscheid gemaakt tussen verschillende aspecten: wit, bruin en zwart bijvoorbeeld, en tussen Europees en niet-Europees.” Ze noemt dit de meest fundamentele erfenis van ons koloniale verleden: het idee dat bepaalde groepen superieur zijn aan andere. In 2016 zei toenmalig minister Edith Schippers tijdens de HJ Schoo-lezing dat de Nederlandse cultuur volgens haar “een stuk beter is” dan alle andere culturen. Dat idee is springlevend en zit dus in allerlei instituties verankerd. Roze bril der tolerantie De vragen over etnisch profileren, onze cultuur en en wat nu wel of geen institutioneel racisme is, verzanden in Nederland al snel in eindeloze discussies en consensus zoeken, vindt Yilmaz. Hij noemt de Zwarte Piet-discussie (roetveeg of toch regenboog, wel of niet zwart?) een voorbeeld van het typisch Nederlandse gepolder. Vliet werkt aan een boek over het verloop van het Zwarte Pietendebat en de relatie tussen geheugen, natie en racisme in Nederland. Zij noemt de discussie een symptoom van het eigenlijke probleem: “Het is een makkelijk symbool om het gesprek gaande te houden, zodat we niet hoeven te kijken naar het achterliggende plaatje.” Yilmaz vult aan: “In Nederland hebben we een progressief zelfbeeld. Dat zelfbeeld, onze roze bril der tolerantie, zorgt ervoor dat we in een verkramping en weerstand schieten zodra het gesprek over racisme gaat. We doen het toch niet zo slecht? Daarom is het niet zo relevant om te kijken naar de  intentie van de politiek, wet- en regelgeving en het beleid. Het is belangrijker om deze te toetsen aan de grondwet en ook te kijken naar de uitwerking en impact ervan op gemarginaliseerde groepen in de samenleving .” Nieuw handelingskader IZI Solutions waar Yilmaz mede-partners is, richtte een aantal jaar geleden Controle Alt Delete op, een onafhankelijk platform die zich inzet tegen etnisch profileren en buitenproportioneel geweld bij de politie. Zij geven regelmatig trainingen aan wetshandhavers en maken zich hard voor nieuw beleid, onder andere op het gebied van etnisch profileren. Dat werpt zijn vruchten af: sinds kort staat in het handelingskader van de politie dat agenten niet meer etnisch mogen profileren zonder dat daar objectieve rechtvaardiging toe is, en geen gebruik mogen maken van risicoprofielen. Goed nieuws. Maar, nuanceert Yilmaz: “Nu komen we in de volgende fase: als je vraagt hoeveel politieagenten in het korps het handelingskader kent, zal dat nog geen 4 à 5% procent zijn. Wordt het nu goed onderwezen? Nee. Wordt er op gemonitord en gestuurd? Nee. Hebben we informatie hoe groot en wijdverspreid het probleem is? Ook niet.” Niet in een mensenleven Wat kunnen we dan doen, als het probleem klaarblijkelijk zo hardnekkig is? Valenta ziet het positief in: “De weerstand is vervelend, je zou willen dat die er niet was. Maar ik zie wel pogingen om er veranderingen in te brengen, denk aan al het werk dat Yilmaz verzet bij de politie. Dat was 15 tot 20 jaar geleden ondenkbaar. Er zijn discussies aan de gang en dat zorgt voor vooruitgang. Natuurlijk is het werk uitputtend en gaat het veel te langzaam, maar we moet het niet in een mensenleven willen.” Wat kunnen wijzelf bijdragen aan de strijd tegen institutioneel racisme? Yilmaz geeft het advies om te beginnen in je eigen omgeving. Start een microrevolutie: ga het gesprek aan met jezelf en met de mensen om je heen en spreek je uit als je iets ziet gebeuren. In de collegebanken van nu zitten de beleidsmakers van de toekomst. Dit artikel van Eline Dondorp verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht en is een verslag van de derde aflevering van de driedelige serie 'Ons slavernijverleden', waarin de vraag centraal stond: Hoe geven we de erfenissen van ons slavernijverleden een permanente plek in ons collectieve bewustzijn?

Door: Foto: Wonder woman0731 (cc)
Foto: Roel Wijnants (cc)

De waarde van de Woo moet nog bewezen worden

, door

Vorige maand is de Woo (de Wet open overheid) van kracht geworden. Het is de opvolger van de Wob (Wet openbaar bestuur). De Woo regelt het recht van burgers op informatie van de overheid, lezen we op de site van de Rijksoverheid. ‘Zo krijgt iedereen meer inzicht in het handelen van de overheid,’ staat er. Dat is een belofte die nog waargemaakt moet worden. Het verleden van de openbaarheid van overheidsinformatie stemt ons helaas niet optimistisch. De Nederlandse overheid heeft grote moeite met openheid, alle bezweringen over ’transparantie’ ten spijt. Ik heb er de afgelopen vijftien jaar op Free Flow of Information talloze voorbeelden van gegeven.

De nieuwe wet, die een lange voorgeschiedenis heeft, gaat in tegenstelling tot de vorige uit van de plicht tot actieve openbaarheid van verschillende categorieën informatie – bijvoorbeeld wetten, convenanten en onderzoeksrapporten. Bestuursorganen moeten ervoor zorgen dat deze informatie voor iedereen op één digitale plek vindbaar en doorzoekbaar is. Dit is de website open.overheid.nl. Nu zul je daar niet meteen alles kunnen vinden. De overheid heeft ‘gekozen’ voor een gefaseerde aanpak. Bedoeld wordt: we zijn qua ICT en menskracht niet in staat te voldoen aan wat de wet beoogt.

Geen register

Nieuw is een adviescollege dat naast het geven van gevraagd en ongevraagd advies ook klachten van journalisten kan behandelen. Daarvoor opent het college per 1 september een klachtenloket. Het is een van de weinige verbeteringen voor de openbaarheid van overheidsinformatie. In de procedures en beslistermijnen is er niet veel veranderd ten opzichte van de oude Wob. De reikwijdte van de wet is ietwat opgerekt. Bij de parlementaire behandeling van de wet zijn alsnog bedrijfs- en fabricagegeheimen die het bedrijfsleven verplicht met de overheid deelt uitgesloten van informatieverzoeken. Er is daarnaast geen register verplicht gesteld dat opsomt welke informatie überhaupt beschikbaar is bij de overheid of bij onder de overheid vallende instanties.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Closing Time | Vangelis

, door

Evanghelos Papathanasiou, beter bekend als Vangelis, was een man van vele muzikale kanten. Veel bombast en kitsch, maar ook experimentele muziek, en ingetogen pareltjes. En een pionier wiens invloed op de electronische muziek nauwelijks overschat kan worden.

Afgelopen dinsdag overleed hij op 79 jarige leeftijd.

Hier zo’n ingetogen pareltje, van China, uit 1979.

Foto: Alberto Biscalchin (cc)

Schokkend: Advies Raad van State wetsontwerp voltooid leven

, door

Op 9 december 2020 heeft de Raad van State een advies uitgebracht over het initiatiefwetsvoorstel van voormalig Tweede Kamerlid Pia Dijkstra ‘Wet toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek’. Dat advies is op 20 mei openbaar gemaakt, dus bijna anderhalf jaar later…

In deze blog wil ik ingaan op dat advies, niet op de vraag waarom het zo lang heeft geduurd voor het openbaar werd gemaakt, hoewel ik natuurlijk ook daar best nieuwsgierig naar ben.

Waarom ben ik geschokt door dat advies?

In de gevestigde media krijg je de indruk dat de Raad afraadt om het wetsvoorstel überhaupt te behandelen in de Kamers, wat ik heel merkwaardig zou vinden maar in het Advies zelf vind je dat de Raad alleen wel wil dat hun advies ten aanzien van noodzakelijke aanpassingen en wijzigingen zou moeten worden overgenomen.

En dat zijn er flink wat! Zo zou de wet niet moeten spreken over ‘Voltooid leven’ maar over ‘Lijden aan het leven’.

Tja, gek, dat ik onmiddellijk denk aan het calvinisme waar dit land ooit om bekend stond. Het leven is lijden immers volgens die leer. Hoezo zou je daar eigenlijk een eind aan mogen maken? Dat een mens zijn of haar leven als voltooid zou kunnen beschouwen daar heeft de Raad zoals ik het advies lees niet veel mee.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Het verhaal van Carina

, door

RECENSIE - In 1993 was Carina Thuijs pas 22. Ouder is ze niet geworden. Sommigen van ons herinneren zich misschien nog wat uit het nieuws: in de Turkse stad Sivas werd een hotel in brand gestoken door een woedende meute, er vielen 35 dodelijke slachtoffers, Carina kwam als enige uit het buitenland. Waarom was ze in Turkije? Waarom was ze in Sivas, wat hebben De Duivelsverzen er mee te maken, en waarom werd dit hotel het mikpunt van bloeddorstige fundamentalistische massa? Historicus Mahmut Erciyas laat het ons lezen in zijn tweede boek: ‘Carina Thuijs en het bloedbad van Sivas’.

In een inleiding laat Erciyas kort het ons welbekende islamitische terrorisme langskomen: New York, Madrid, Parijs en andere Europese steden. Van afkomst Turks en behorend tot de religieuze minderheid van alevieten, is hij zelf al veel langer bekend met discriminatie en geweld tegenover zijn gemeenschap. Hij was 17 toen Carina vermoord, en daarmee ongewild bekend werd onder alevieten. Hoe dat zo kwam lezen we later.

Het boek begint luchtig en beschrijvend. We lezen dat Carina is geboren in Doetinchem, we lezen waar haar ouders vandaan komen en hoe zij elkaar ontmoet hebben. Op het voortgezet onderwijs ontmoet ze toekomstige hartsvriendin Carine, die onder de indruk is van de zelfverzekerdheid van Carina: ze is zelfstandig, slim en op school ook behoorlijk eigenwijs. Halfweg haar pubertijd ontwikkelt ze een interesse in reizen en andere samenlevingen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Quote du Jour

Quote du jour | een stok voor de armen

, door

Ja, om mee te slaan hè, die stok uit de titel, wat had u anders gedacht? Ter ondersteuning?! Naïeveling. Het gaat om arme mensen joh, alsof we die ondersteunen in Nederland. Anyways, uit een interessant interview met de Tilburgse wethouder Lahlah:

Lahlah merkte de afgelopen jaren dat de twee beleidsterreinen waarvoor ze verantwoordelijk is – het activeren van mensen in de bijstand en het garanderen van bestaanszekerheid – niet altijd goed samengaan. Bij arbeidsparticipatie ligt de focus op betaald werk en wordt doorgaans ‘liever de stok dan de wortel’ gebruikt. Maatregelen om inwoners richting te werk te ‘prikkelen’ kunnen echter voor inkomensproblemen zorgen, die vervolgens in het minimabeleid moeten worden opgelost.

Foto: Molukse Barak, Lage Mierde (1939) te zien in het Openlucht Museum Arnhem © foto Wilma Lankhorst.

Kunst Op Zondag inventariseert ons koloniale verleden in de kunst

, door

ACHTERGROND - Er is de laatste jaren veel te doen over ons koloniale verleden. Kunst op Zondag verkende de uitingen van het koloniale verleden in musea en in andere kunstvormen in ons land. Er zijn talrijke exposities, boeken en theatervoorstellingen ontwikkeld rondom het koloniale verleden. Een speurtocht leverde vele verwijzingen op. Wat weet jij van onze koloniale geschiedenis?

Het koloniale verleden in de musea

Biografie Anton de Kom © foto Wilma_Lankhorst

Omslag van de biografie Anton de Kom.

Anton de Kom in het Openluchtmuseum

In 2020 kreeg de Surinaamse schrijver, verzetsstrijder, antikoloniaal denker, dichter en mensenrechtenactivist Anton de Kom (1898-1945) een eigen venster in de Canon van Nederland. In 1934 kwam zijn boek ‘Wij slaven van Suriname ’uit. Dit werk is een aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Anton de Kom was de eerste schrijver die de geschiedenis van Suriname vanuit een niet-westers perspectief beschreef. De Kom streed voor een menswaardig bestaan. Hij kwam niet alleen op voor zijn landgenoten die onderdrukt werden, maar voor iedereen die lijdt onder uitbuiting en onderdrukking. Zijn inzet én strijd werden door de heersende partijen in zowel Suriname als in ons land niet gewaardeerd. Sterker nog hij werd als een gevaar voor de samenleving gezien. Ondanks de toenemende druk van de machthebbers, gaf De Kom niet op. Nu is er een tentoonstelling waarin zijn gedachtegoed aandacht krijgt. In het Openluchtmuseum ontdek je wie Anton de Kom was, hoe hij leefde en werkte. De Surinaamse kunstenaar Ken Doorson heeft speciaal voor deze expositie het kunstwerk ‘Papa de Kom’ gemaakt.

Foto: Toerist aan zee © eigen foto Jona Lendering

Over nut en nadeel van toerisme voor het leven

, door

COLUMN - Ach ja, het toerisme. We mogen klagen. Het centrum van Amsterdam is momenteel onleefbaar. Ik begrijp dat hetzelfde geldt voor Barcelona (waar ik nooit ben geweest) en voor Venetië (waar ik nooit meer terug wil). Maar mopperen over toerisme is ook een beetje flauw en voorspelbaar. Hypocriet ook, want we gaan allemaal op reis. En onze hypocrisie is ook al zó vaak becommentarieerd dat stukjes daarover al even flauw en voorspelbaar zijn.

Desondanks waag ik een stukje aan toerisme. Ik wil namelijk, hoewel ik de geldigheid van alle bezwaren ken en erken en bekend veronderstel, er toch een lans voor breken. De toerist leert namelijk, opzettelijk of onbedoeld, mensen kennen uit een ander land. En hoewel ik niet denk dat het buitenland uitsluitend bestaat als decor voor onze persoonlijke queestes, is het wel zo dat je, door de mensen daar te ontmoeten, ook jezelf een beetje leert kennen.

Kleine verschillen

Zoals de trouwe lezers van mijn blog weten, was ik onlangs in Libanon. Deels werk, deels om vrienden te ontmoeten. Als ik met ze praat, merk ik voortdurend kleine verschillen. Zo ontmoette ik iemand die al enkele maanden in zwart gekleed ging omdat haar vader was overleden. Het viel me op omdat ik zelf na de dood van mijn moeder nooit heb overwogen rouwkleding te dragen. Niet omdat het me niets deed, maar omdat Nederlanders een andere grens trekken tussen privé en openbaar, zodat rouw hier minder een openbaar verschijnsel is.

Closing Time | Just A Closer Walk with Thee

, door

Tussen de ontelbare uitvoeringen van de ‘uitvaart’-gospel  ‘Gewoon een loopje dichter bij u’ kwamen we deze hartverscheurende trombone tegen. Geblazen door Gunhild Carling.

Je kunt het geloven of niet, maar het levert fraaie muziek op.

De geschiedenis van dit liedje gaat ver terug voordat de eerste platenopnames populair werden. Luister eens naar twee opnames uit 1941 van de Selah Jubilee Singers en Rosetta Sharpe.

Mocht u denken: dat liedje ken ik… Dat kan kloppen als u trouwe bezoeker van Sargasso bent. In 2018 lieten we een klarinettiste aan ‘het woord’: Doreen Ketchens.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Andreas Riemenschneider (cc)

Geachte mevrouw Umar

, door

Wij wonen in een land waar een Marokkaan niet kan flauwvallen zonder dat mensen meteen aan een aanslag denken. Zelfs als de politie rustig uitlegt dat het ging om een diabetespatiënt met een hypo, worden er maanden later nog WOB-verzoeken ingediend door mensen die – zoals de Duitsers zo mooi zeggen – das nicht wahrhaben wollen. Die diabetespatiënt met een hypo was namelijk wel een Marokkáán, en dat zegt alles.

Wij wonen in een land waar moslims een veel kleinere kans hebben op het vinden van een stageplek, een baan en een huis. Zelfs als ze géén strafblad hebben, worden ze nog gepasseerd door “etnische Nederlanders” mét een strafblad. Het zijn namelijk moslims, en dat zegt alles.

Wij wonen in een land waar politici worden gekozen die mensen aanduiden met termen als hyena’s en testosteronbommen. Daar worden ze zelfs niet voor vervolgd, want ja, het zijn moslims en dat zegt toch alles?

Wij wonen in een land waar een voormalige verzetskrant de vrijheid heeft om een medewerker van de sociale dienst met een armoedeverleden, een migratieachtergrond, een enorme ervaring in de hulpverlening, een ex-man, een zoon, een fors schrijftalent, een hoeveelheid empathie above and beyond the call of duty, een schare fans en een hoofddoek in te huren als columnist. En in datzelfde land krijgt die krant daarop het verwijt te zijn “gecapituleerd voor de islam”, want die hoofddoek, die zegt natuurlijk alles. Die hoofddoek zegt zóveel dat zelfs haar met haar naam – of nom de plume – aanduiden ineens vermeden wordt, als ging het om corona, of kanker.

Vorige Volgende