Max Molovich, auteur op Sargasso

Foto: © VPRO Schermafbeelding Zomergasten 2021 met Alfred Birney

Recensie Zomergasten met Alfred Birney

16 augustus 2021 , 07:00 , door Max Molovich

COLUMN, RECENSIE - In de vijfde aflevering van Zomergasten 2021 ontving Janine Abbring schrijver Alfred Birney, bekend geworden met De tolk van Java, over zijn getraumatiseerde vader. Het werd een openhartig gesprek over schuld, boete en spijt… en hoe daarmee te leren leven.

Tegen het einde van de uitzending, vlak nadat we een fragment hebben gezien uit De Geschiedenis van de Toekomst, vertelt Alfred Birney over de korte staat van verlichting die hij ervoer toen hij een aantal jaar geleden bij het graf van zijn Chinese oma stond. Een satori noemde Birney het, Japans voor ‘schouwen’: het moment dat je doorziet hoe alles in elkaar steekt. Even was hij een met de kosmos. En zag hij in hoe zich bevindt op een punt waarop alles wat er gebeurd is en alles wat er gaat gebeuren onlosmakelijk met elkaar verbonden is.

Ook al kon hij het gevoel dat hij had ervaren niet meer terughalen: na dit moment van helderheid was zijn kijk op het leven voorgoed veranderd. Hij had al een paar keer blijk gegeven van een diep besef dat alles met elkaar te maken heeft, dat niets zonder gevolgen is, en dat niets op zichzelf staat. Na het fragment uit Overseas (waarin Filipijnse vrouwen vertellen over hun hondenleven als schoonmaakster in Dubai en Saudi-Arabië) wijst Birney erop wijst dat je het Nederlandse slavernijverleden niet moet beperken tot de slavernij in de Westelijke Overzeese gebieden, maar dat je het in het groter geheel moet zien, inclusief hedendaagse slavernij. Eenzelfde besef zat ook in de lans die Birney brak (na een fragment uit Ik ben een Indo ja, en zo wil ik leven) om niet van een Nederlandse canon, Indische canon en Surinaamse canon te spreken, maar van een Nederlandstalige canon in de literatuur.

Foto: © VPRO Schermafbeelding Zomergasten 2021 met Sevdaliza

Recensie Zomergasten met Sevdaliza

9 augustus 2021 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Tot drie weken geleden had ik nog nooit van Sifan Hassan gehoord. Tot drie dagen geleden had ik nog nooit van Sevdaliza gehoord. Zonder de Olympische Spelen had ik waarschijnlijk nog steeds niet van Sifan Hassan gehoord. Zonder Zomergasten nog steeds niet van Sevdaliza.

(Van de Snollebollekes had ik overigens wel gehoord. Maar dat terzijde.)

Zegt dat iets over mij? Ongetwijfeld. Maar het zegt volgens mij vooral iets over Nederland. Sifan Hassan is niet bekend in Nederland omdat atletiek in Nederland alleen bestaat als de Olympische Spelen bezig zijn. Sevdaliza is niet bekend in Nederland omdat er naast de Snollebollekes nu eenmaal niet al te veel kan bestaan.

In een groot deel van de rest van de wereld is Sevdaliza daarentegen wereldberoemd. Haar nummers zijn miljoenen keren beluisterd, haar video’s honderdduizenden keren bekeken. In de voorbereiding van Zomergasten met Sevdaliza heb ik een aantal van haar video’s tot mij genomen. Om eerlijk te zijn: zowel de muziek als de video’s van Sevdaliza vallen niet allemaal binnen de grenzen van mijn smaak, ook al zijn die grenzen (vind ik zelf althans) behoorlijk rekbaar. De video’s die ik heb gezien zijn me te bombastisch. Haar muziekstijl zag ik omschreven als futuristische r&b. Het gevoel dat mij wel vaker met dit genre bekruipt: wanneer begint het nummer nou? De nummers die ik van Sevdaliza zag, hadden een belofte in zich die maar niet werd ingelost. Dat levert bij mij een gevoel van frustratie op.

Foto: schermafbeelding © VPRO Zomergasten Floris Alkemade 2021

Recensie Zomergasten met Floris Alkemade

19 juli 2021 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Het eerste fragment waaraan architect en Rijksbouwmeester Floris Alkemade moest denken toen hij gevraagd werd voor Zomergasten 2021, was een fragment uit Wedden Dat Ik Het Kan. Hoe hij het fragment had leren kennen, wist hij niet meer.

We zien een meisje van een jaar of twaalf in een kliko verdwijnen. De klep gaat dicht. De klep vliegt open. We zien haar benen. De benen gaan naar beneden. De klep valt dicht. De klep gaat weer open. We zien haar hoofd. Het hoofd gaat naar beneden. De klep gaat dicht. De klep vliegt open. We zien haar benen. Enzovoort. Uiteindelijk lukt het haar om 21 keer afwisselend met haar benen en haar hoofd de kliko te openen. Ze weet zich dus in één minuut 21 keer om te draaien in een ruimte van niet meer dan anderhalve kubieke meter, bedoeld om afval in te gooien.

Alkemade legde uit waarom hij dit had gekozen: een kliko is niet bedoeld om in te klimmen, en toch deed dat meisje dat. Een kliko is niet geschikt om je in om te draaien. En toch deed het meisje dat, 21 keer om precies te zijn. Ooit had ze een mogelijkheid gezien waar een normaal mens die mogelijkheid niet ziet. En wist ze in een onmogelijke positie een andere houding aan te nemen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Bilalletje moet hangen

25 maart 2021 , 16:00 , door Max Molovich

COLUMN - Mijn kinderen kijken het Jeugdjournaal. Ik ben de afwasmachine aan het uitruimen. Aan de toon van de presentatrice hoor ik dat er iets vreselijks gebeurd is.

Bilal Wahib, de presentator van Teenage Boss tevens acteur in de serie Mocro Maffia tevens niet onverdienstelijk rapper bij Topnotch heeft live op Instagram een jongen van een jaar of twaalf gevraagd om zijn piemel te laten zien. In ruil daarvoor zou de jongen zeventienduizend euro krijgen. ‘Hou op, hij is minderjarig!’, roept de vriend van Bilal nog, die ook in de live-video zit. Bilal houdt vol. De jongen doet het. Hij laat zijn piemel zien.

De twee vrienden barsten uit in het soort lach dat je lacht als je weet dat je te ver bent gegaan.

De presentatrice van het Jeugdjournaal zegt dat ze niet weten wie het slachtoffer is. ‘We hopen dat het goed met hem gaat’, zegt ze alsof ze vreest dat hij bovenaan een flat staat. Ondertussen is de trein van de Heilige Verontwaardiging al in volle voort door ons land aan het rijden. Mijn landgenoten weten niet hoe snel ze erop moeten klimmen om uit volle borst schande te schreeuwen. De trein rijdt uiteraard ook langs de diverse managers en opdrachtgevers van Bilal, die niet aarzelen om erop te springen. BNN/VARA (van Teenage Boss), Topnotch (Bilals platenlabel) en Videoland (van Mocro Maffia) laten Bilal zonder aarzelen vallen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | de troost van de podcast

25 december 2020 , 15:00 , door Max Molovich

COLUMN - Het einde van 2019 werd overschaduwd door de dood van mijn schoonvader. Het begin van 2020 door het nieuws dat mijn schoonmoeder longkanker bleek te hebben. Ik lees in die dagen een aantal stripboeken uit de reeks De Kat van de Rabbijn, over een kat die kan praten nadat hij de papegaai van zijn baas heeft opgegeten.

Omdat de kat verliefd is op de dochter van de rabbijn, wil de kat joods worden. De rabbijn onderwijst hem. De kat begrijpt er weinig van. De rabbijn zegt dat de blik van de kat is vertroebeld door de westerse logos. ‘Een destructief denksysteem’, volgens de rabbijn. ‘Zij voorziet alles van een naam, een etiket, als om te zeggen: deze dingen maken deel uit van mijn systeem, ik heb ze begrepen.’

Maar de dingen zijn niet te begrijpen.

Ik lees ineens poëzie. Ik was nooit zo van de poëzie. Maar sinds de dood van mijn schoonvader ben ik ontvankelijk voor de omwegen die de taal kan de dingen te verwoorden die niet te begrijpen zijn. Ik word op een merkwaardige manier gegrepen door Awater, het lange verhalende gedicht van Martinus Nijhoff, over iemand die na de dood van zijn broer op zoek is naar een reisgenoot. En de gedichten van K. Michel krijgen me ook te pakken. Ik lees in een gedicht over de dood van zijn zus over een zwart ei dat door de graslanden rolt en ‘dat zo niets is als nergens maar kan zijn / zo niets als het gegaap van het heelal / maar slaap kan worden’.

Recensie Zomergasten | Ilja Leonard Pfeijffer

24 augustus 2020 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Het werd heel eventjes een klein beetje spannend, tegen het einde van de vijfde en laatste aflevering van Zomergasten 2020 met schrijver Ilja Leonard Pfeijffer. Presentatrice Janine Abbring wees hem op het seksisme van een aantal van zijn personages, waaronder het seksisme van de ik-figuur in het autobiografische Brieven Uit Genua. ‘Volgens mij’, zei Abbring, ‘zitten er in jouw boeken twee soorten vrouwen: vrouwen die je kan neuken en die je kan negeren, als ik dat zo mag zeggen.’ Dat mocht ze niet. Pfeijffer voelde zich zichtbaar aangevallen. Als zijn personages seksistisch zijn, is dat om het seksisme te thematiseren en te onderzoeken.

Hij had ons daarvoor net verteld hoe Dolly Parton in dit fragment ironie als stijlmiddel gebruikt om haar feministische boodschap uit te dragen. Terwijl sommige hedendaagse politici een soort omgekeerde ironie hanteren: ze doen een politiek incorrecte uitspraak (bijvoorbeeld: ‘vrouwen zijn veel gelukkiger achter het aanrecht’) en als iedereen daarover valt, dan beginnen ze te jammeren dat niemand nog ironie herkent. Maar ze zeiden wel degelijk wat ze bedoelden. Abbring vroeg of hij niet hetzelfde deed met zijn personages. Pfeijffer bleef ontkennen. ‘Je kan een onbewust seksistisch wereldbeeld hebben’, zei Abbring. ‘Als het onbewust is, ben ik mij er niet bewust van’, zei Pfeijffer. Maar het leek hem sterk, want hij had zich goed in de materie verdiept. Ik meende een weinig ironische woede in zijn blik te zien. De woede van iemand die zich verraden voelt. ‘Tijd om naar duivelsuitdrijving in Sicilië te gaan’, zei Abbring. De ogen van Pfeijffer bleven vuur spuwen. Het had me niks verbaasd als hij zou zijn opgestapt, maar na de duivelsuitdrijving zat hij nog steeds op zijn stoel en had hij zich herpakt. Of ik heb me de woede in zijn blik ingebeeld, dat kan ook. De blik was in ieder geval wezenlijk anders dan toen hij aan het begin van de uitzending tegen Janine Abbring zei dat om met haar te mogen praten oceanen over zou zwemmen en woestijnen kruipend zou doorkruisen.

Recensie Zomergasten | Carola Schouten

17 augustus 2020 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - De vorige zittende politicus die in Zomergasten plaatsnam tegenover Janine Abbring, was de nimmer aan zichzelf twijfelende Eric Wiebes, Minister van Economische Zaken en Klimaat. Het contrast met Carola Schouten (de vijfde Zomergast van 2020 en de zittende Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kon bijna niet groter zijn.

Ik heb het stukkie nog even opgezocht dat ik twee jaar geleden had geschreven. Wiebes zette zichzelf neer als een problem solver: iemand die problemen analyseert en oplossingen vindt. Janine Abbring deed haar best om Wiebes op zijn blinde vlekken te wijzen, maar het lukte niet. ‘Wiebes is iemand die zijn eigen denkfouten niet ziet omdat hij zichzelf zo slim vindt dat hij denkt niet in staat te zijn denkfouten te maken’, schreef ik toen.

Net als Wiebes heeft Schouten op negenjarige leeftijd haar vader verloren, maar verdere overeenkomsten zag ik niet. Want in tegenstelling tot Wiebes, is Schouten voortdurend bezig met de vraag of ze het wel goed doet. Of ze de juiste beslissingen neemt. En of ze nog wel oog heeft voor de mensen die haar beleid zullen raken. Hoe vaak zie je een zittende politicus zo openhartig vertellen over haar twijfels en drijfveren? Zelden tot nooit, en het is een verademing. (Tijdens de uitzending schijnt er een aantal boeren per tractor naar het Mediapark te zijn gereden om hun onvrede te uiten over het beleid van Schouten. Ik neem aan dat de betreffende boeren de uitzending hebben gezien en, bittere tranen wenend, na afloop hun vergeving hebben aangeboden. Vergeving die Schouten op haar beurt dan weer huilend zou hebben weggewuifd. Waarna de boeren en Schouten tezamen, in navolging van Bono in het laatste fragment van de avond, Yahweh hebben aangesproken om hun handen te leren het juiste te dragen, in plaats van altijd maar weer die vuist te maken.)

Recensie Zomergasten | Jaap Goudsmit

10 augustus 2020 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - In het allerlaatste fragment van Zomergasten met viroloog en epidemioloog Jaap Goudsmit, zagen we Robert Redford in een reddingsvlot op de oceaan dobberen. Hij had net zijn zeilboot zien zinken. Er was geen voice-over, Robert Redford praatte ook niet tegen zichzelf, we moesten het dus met Redfords mimiek doen. Hij keek vrij onbewogen naar het zinken van zijn boot. Alsof de ernst van de situatie niet tot hem doordrong. Er viel natuurlijk ook weinig aan de situatie te doen. Het was niet alsof Redford in staat was zijn boot het zinken te beletten. Het zou ook geen enkele zin hebben om de handen ten hemel te richten en ‘waarom’ te schreeuwen naar onze Lieveheer. Niet veel later opende Redford een doos waarin een sextant zat en een kaart van de oceaan.

Volgens Jaap Goudsmit stond deze scène uit zijn keuzefilm All Is Lost symbool voor het leven. Er zijn twee zekerheden: we worden geboren en gaan dood. Wat er tussen die twee gebeurtenissen gebeurt, dat is afhankelijk van een combinatie van toeval, kennis, intuïtie en de al dan niet aanwezige bereidheid om iets aan je situatie te doen. Het deed mij ook wel denken aan de coronacrisis, waarbij Redford in zijn reddingsvlot symbool staat voor de hele wereld. Het zinkende schip was ons vertrouwde wereldbeeld waarin alles maakbaar was en goed zou komen zolang we maar de juist koers aan zouden houden. Maar ons wereldbeeld is gezonken, we blijken nog kwetsbaarder dan we al dachten. En nu dobberen we rond en moeten we al dobberend zien uit te vogelen hoe zo’n sextant werkt.

Recensie Zomergasten | Nazmiye Oral

3 augustus 2020 , 07:00 , door Max Molovich

COLUMN - Op Nederland 3 was gisteravond de eerste uitzending van Zomerpromenade. Dus niet de echte Promenade, maar Zomerpromenade. Met Diederik Ebbinge. Niet dat ik het heb gezien, want ik keek naar Zomergasten met Nazmiye Oral. Net zoiets als Zomerpromenade, maar dan een stuk langer.

Deze derde uitzending van Zomergasten stond in het teken van worden wie je bent. We zagen een scene uit de film Revolver van Guy Ritchie. Waarin de claustrofobische hoofdpersoon vast komt te zitten in een lift en de stemmen in zijn hoofd de vrije loop laat. ‘Je wordt geboren met een fabrieksinstelling’, doceerde Oral. Daarnaast heb je alle ‘voorouderlijke shizzle’ die je meekrijgt. En dan is er invloed van buitenaf die jouw fabrieksinstelling vervormen. Die vervorming, dat is het ego. Het ontmantelen daarvan, is worden wie je bent.

De vraag was natuurlijk: zijn Janine Abbring en Nazmiye Oral in staat om Nazmiye Oral in de drie duur die dit programma duurt te ontmantelen en te laten worden wie ze is?

Worden wie je bent doet vaak pijn, zegt Oral. Mutatie doet pijn. Verandering doet pijn. In een fragment uit Messiah zagen we een Jezus-look-a-like die op de Tempelberg de mensen uitnodigde om zich te laten wegen. Een jongetje stapt naar voren, wordt even later neergeschoten door soldaten, waarna de Messias de kogel uit zijn borst haalt. Het mooie hiervan was, volgens Oral: ‘Er is leven na het oordeel, er is leven na verbanning, er is leven na afgeschreven zijn. Er is leven.’

Geen bal op tv | Ricky roast Hollywood

9 januari 2020 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Afgelopen zondag werd Hollywood gegrild door Ricky Gervais. Met een serie genadeloze grappen veegde meneer de komiek de vloer aan met een wereld die uit zijn voegen barst van de ijdelheid en zelfvoldaanheid. Tom Hanks die niet weet waar hij moet kijken. Martin Scoresese die met zijn gigantische wenkbrauwen vertelt dat het inderdaad waar is: hij is te klein voor de meeste achtbanen. Wie geniet daar niet van! Martin Koolhoven in ieder geval wel. Die legde een dag later in de De Wereld Draait Door aan Matthäus von Neukirche de grappen uit. ‘Dit is zó goed’, zei hij over de grap dat het In Memoriam dit jaar niet doorging wegens te weinig diversiteit, ‘omdat het gewoon waar is.’

It’s funny, because it’s true.

Het was de vijfde keer dat Ricky Gervais The Golden Globes presenteerde. En de vijfde keer dat hij het zo deed. De hoofdreden dat Gervais dit mag doen: dit willen de mensen zien. En dan niet zozeer de mensen in de zaal, hij doet het voor ons, de sterfelijken. Wij smullen ervan als de groten der aarde op hun nummertje worden gezet, retweeten dat het een aard heeft en prijzen Gervais dat hij de ballen heeft om dat stelletje zelfgenoegzame pricks eens te zeggen waar het op staat. Oftewel: dankzij Ricky Gervais valt er nog wat te genieten aan The Golden Globes. Het is dus zakelijk gezien slim.

Geen bal op tv | Mensen met M.

26 december 2019 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - In een sfeervol ingericht landhuis ontving Margriet van der Linden haar gasten Thierry Baudet en Angela de Jong. Gezellig! Ooit had ik Margriet van der Linden hoog zitten, maar dat is eigenlijk alweer behoorlijk lang geleden.

Denkt u dat er ook maar één kritische vraag is gesteld in Mensen met M? Ik heb ‘m niet kunnen ontdekken. ‘Ben je een buitenmens?’ Dat soort vragen kreeg Thierry voor z’n kiezen. Precies die vraag vond Thierry overigens al te ver gaan. ‘Je probeert me van een label te voorzien’, zei hij. Vond ie niet fijn. Hij was een individu. Wist hij sinds de scheiding van zijn ouders. Misschien kon daar eens een sociologische studie naar gedaan worden: of kinderen van gescheiden ouders zich meer bewust waren van hun individualiteit. ‘Heb je daarom zo’n wantrouwen voor het begrip thuis’, probeerde Margriet. Ik vermoed dat deze vraag knipoogde naar de door Baudet graag gebruikte term oikofobie, de door zijn mentor Roger Scruton gemunte tegenhanger van xenofobie. Oikos betekent ‘huis’ in het Grieks. Thierry zei dat hij wist dat je thuis zomaar kon verdwijnen. Het voorzetje werd vakkundig ingekopt.

Toen het over de (gescheiden) ouders van Thierry ging en hoe zij reageerden op zijn stap richting de politiek, terwijl hij daar naar eigen zegge helemaal niet thuishoort, vertelde de belangrijkste intellectueel van ons land dat zijn moeder haar abonnement op de NRC had opgezegd omdat ze de vele leugens die over haar zoon werden verteld niet meer aankon. Dan zou je zeggen: vraag even welke leugens een gerespecteerd journalistiek orgaan als het NRC zoal verspreidde. Maar neen, Margriet deed geen enkele moeite haar collega’s te verdedigen. De boodschap: NRC = Lügenpresse was overduidelijk.

Geen bal op tv | Omroep Nurks

28 november 2019 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Het leek me wel weer tijd voor een nieuwe publieke omroep. Vandaar: Omroep Nurks. Speciaal voor mensen die van mening zijn dat er nooit genoeg te mopperen is.

De wereld is een zooitje en het leven is onrechtvaardig. Het enige wat je tegenover al die ellende kan zetten, is een beetje schoonheid. Als balsem voor de gewonde ziel. Gaat Omroep Nurks dat bieden? Helaas niet. Integendeel zouden we haast willen zeggen. Schoonheid zoek je maar elders

Waar Omroep Nurks wel voor kan zorgen, is wat meer nukkigheid. Het maatschappelijk chagrijn bestendigen en, als het even kan, nog wat groter maken. Omroep Nurks is de jeuk op je rug, de volle blaas die jou uit fijne dromen wekt en de zoemende mug in een klamme zomernacht. Hier alvast wat programma-ideeën.

In ‘De wereld rond in 80 minuten’ gaan we in 80 minuten de wereld rond door elke minuut een werkende klok uit een ander land te laten zien. Naast het getik van de klok, horen we bij elke klok een bejaarde in zijn of haar eigen taal opsommen wat er vroeger allemaal beter was.

Of wat te denken van het programma ‘Vol of leeg?’ waarin elke week twee BN’ers van de C-garnituur tegenover elkaar gaan zitten met tussen hen in een glas dat voor de helft gevuld is met melk. De ene semi-bekende Nederlander vindt het glas half vol. De ander vindt het half leeg. En ze komen geen centimeter dichter tot elkaar!