Waarom we humaniora hebben

De historische wetenschappen werken met allerlei soorten begrippen: de wezensdefinitie, de omschrijvende definitie, de typen, de ideaaltypen, de extreemtypen, de familiegelijkenissen. Daar wil ik het eens over hebben. Een wezensdefinitie is mogelijk als er een benoembare essentie is die bij alle beschreven objecten en alleen bij de beschreven objecten voorkomt. GW-Basic is een computertaal met een bepaalde grammatica, die we niet aantreffen bij andere computertalen. Een bonobo heeft een eigen DNA dat andere dieren niet hebben. Slavernij is het als iemand anders jou bezit. Water bestaat uit twee atomen waterstof en één atoom zuurstof. Als het zo precies niet lukt, zullen we zaken moeten beschrijven door middel van omschrijvende definities of een van de andere soorten begrippen. En dan gaan we het nu – zucht – hebben over Zwarte Piet.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
https://www.youtube.com/watch?v=X47GU6wVtDE

Closing Time | Schaamfeestje

Als volwassenen een kinderfeestje houden….

Update:

Het liedje ‘Papa, ik schaam me zo voor jou’ van het duo Even tot Hier is niet meer via Youtube te zien (u zit hier hierboven: privéterrein, verboden te betreden).
Geen nood op moment van deze update is het nog op Twitter te zien.

Als ook dat niet lukt, is het liedje nog via NPO Start te zien (dat zal ook van beperkte duur zijn). Het liedje ziet u vanaf ongeveer 10 min. 35″ tot 13 min. 23″. De hele uitzending is natuurkijk ook leuk.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: EU2016 NL (cc)

Klaas en het demonstratierecht

COLUMN - Inperking van het grondrecht om te demonstreren. Waar kennen we dat ook weer van? O ja, van autoritaire leiders als Nicolás Maduro in Venezuela en Vladimir Putin in Rusland. En sinds drie weken ook van de leiders van de grootste partij in ons land, Klaas Dijkhoff en Mark Rutte.

“Geen demonstraties bij de intocht.” Op 19 november riep Klaas Dijkhoff, voorzitter van de VVD-Tweede Kamerfractie, via Facebook op tot het afzien van demonstraties bij Sinterklaas-intochten. “En mochten mensen volgend jaar hier geen gehoor aan geven. Dan, lieve burgemeesters: van de intocht tot het feest even geen demonstraties.” Dat zou een demonstratieverbod zijn van ruim twee weken.

Premier Mark Rutte echode Dijkhoffs oproep. Hij pleitte op dezelfde dag als zijn partijgenoot voor een “andere aanpak” van demonstraties bij intochten. De Volkskrant meldde de dag erna dat “Rutte vindt dat demonstraties alleen gehouden moeten worden op plaatsen waar kinderen er niet mee geconfronteerd worden.” Het demonstratierecht schuift hij op die wijze wel heel gemakkelijk terzijde.

Dijkhoff of Rutte mag geen demonstraties verbieden. Vandaar dat Dijkhoff zich richt tot de “lieve burgemeesters,” die dat wel mogen – maar dat louter mogen als het voor hen onmogelijk is om chaos te voorkomen. Dat is vrijwel nooit zo. Zeker niet na de vorming van de Nationale Politie in 2013, waardoor tevoren altijd wel voldoende menskracht kan worden gemobiliseerd om orde te handhaven.

Foto: Esther Vargas (cc)

Een twitterverbod voor Wilders?

OPINIE - Het grondrecht op de vrijheid van meningsuiting is een van de meest bekende burgerrechten. Te pas en te onpas wordt het gebruikt als argument in allerlei maatschappelijke debatten. Ondanks het universele karakter van het recht staat de uitingsvrijheid bovenaan in het rijtje ‘Nederlandse’ waarden die we hoog moeten houden. Maar er heerst nog veel onbegrip over waar het bij dit grondrecht nu werkelijk om draait. 

Twee weken geleden schreef ik over de medewerkers en studenten van de Universiteit van Amsterdam die een Canadese professor onder curatele wilden stellen. Met hun onhandige open brief miskenden ze de wederkerigheid van de uitingsvrijheid: ik tolereer uitingen ondanks de afkeer die ik voel en reken er op dat aan mij ook de ruimte gegund wordt om mijn standpunten naar buiten te brengen. En alleen de rechter bepaalt de grenzen.

Tolerantie was ook ver te zoeken bij de Friezen die vorig jaar de A7 blokkeerden om demonstranten tegen Zwarte Piet te verhinderen hun protest bij de intocht van Sinterklaas in Dokkum te laten horen. De ‘blokkeerfriezen’ kregen deze week taakstraffen opgelegd van 80 tot 240 uur. De rechtbank: ‘Het recht om te demonstreren is een grondrecht. Verdachten hebben het recht echter in eigen hand genomen. Eigenrichting kan in een democratische rechtsstaat niet worden getolereerd.’ Een van de actievoerders: ‘Als ze een straf opleggen is het om die linkse ratten in Den Haag tevreden te stellen.’

Quote du Jour | Uw demonstratierecht

Laten we niet vergeten: hun demonstratierecht is ook het uwe. Hun vrijheid van meningsuiting is ook de uwe. Hun veiligheid is de uwe.

Terecht maken duizenden mensen bezwaar tegen de demonisering van Kick Out Zwarte Piet door De Telegraaf. En inderdaad, de afgelopen dagen waren misschien wel een lakmoesproef voor de staat van vrije meningsuiting in Nederland. Hoe gaat Nederland om met het uiten van een bij grote groepen onpopulaire mening? Niet bepaald goed, zo blijkt. Demonstratierechten worden met de voeten getreden, agressie richting – vreedzame – demonstranten onvoldoende voorkomen. Sterker nog, de agressie wordt “verklaard” door de demonstranten de schuld te geven, want “denk om de kinderen”.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Zwarte Piet (4)

Het vorige deel ging in hoofdzaak over de verschillende interpretaties van de Sint-en-Piet-traditie door de Germaans-mythologische school en de latere legendarische school. Ook legde ik de nadruk op de complexiteit van deze tradities, zowel verticaal (historisch) als horizontaal (geografisch).

Voorzichtigheid is altijd geboden: dat bepaalde fenomenen een bepaald motief delen (bijvoorbeeld het straffen van stoute en belonen van brave kinderen, dat ook wordt gepraktiseerd door Vrouw Holle, Grýla en Perchta) wil niet per definitie zeggen dat ze behoren tot eenzelfde traditie. Het vereist zelfs een bewuste keuze en afbakening om uit te maken welke fenomenen nog wel tot de (oude) sinterklaastradities behoren en welke niet meer.

Zonnestelstel Sint

Het is als met ons zonnestelsel: de acht kernplaneten met hun manen horen hier ongetwijfeld bij en de voorbij Neptunus rond de zon cirkelende dwergplaneten ook, maar de Kuipergordel vormt voor velen gevoelsmatig de grens van ons zonnestelsel, terwijl anderen de nog verder liggende Oortwolk er nog bij rekenen, hoe hypothetisch die ook is. Maar ook buiten de veronderstelde Oortwolk cirkelen nog grote rotsblokken in een baan om de Sint. Om nog maar te zwijgen van de eveneens hypothetische planeet ‘X’: het zou wel zo leuk zijn als er ooit vanuit een vergeten archief of orale traditie van een pas ontdekte bergstam totaal nieuwe feiten omtrent Sint en Piet naar boven komen.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Zwarte Piet (3)

ACHTERGROND - Eigenlijk had dit deel het slotdeel van het drieluik over Zwarte Piet (en Sinterklaas) moeten worden, maar om de complexe stof enigszins tot zijn recht te laten komen moet ik er volgende keer toch nog een deel aan vast plakken. Het tweede deel ging over de twee sporen die het sinterklaasfeest bewandelt: het bekende spoor van het huidige feest (‘nieuwe sinterklaasfeest’) dat zijn wortels heeft in de volle Middeleeuwen en een veel ouder spoor dat volgens mij zijn wortels heeft in de aloude seizoensfeesten en bijbehorende vruchtbaarheidsriten (‘oude sinterklaasfeest’).

Maar er is nog een derde spoor – beter gezegd spoor 2b – en dat is het spoor van dodencultus, voorouderverering en Germaanse mythologie. Is de huidige zwartepietendiscussie bijna uitsluitend politiek en maatschappelijk van aard, de terugvoering van Sinterklaas op de Germaanse mythologie is een wetenschappelijke discussie, maar niet minder fel.

Mocht je veronderstellen dat de zwartepietendiscussie inmiddels wegens een overdaad aan bewijs van de voorstanders het zwijgen is opgelegd – maar niets is minder waar -, hetzelfde geldt voor de wetenschappelijke discussie aangaande Sint en Wodan. De bron van deze discussie ligt niet bij Jan Schenkman maar bij Jacob Grimm, die net als Schenkman niet kan worden bestempeld als de kwade genius.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Zwarte Piet (2)

COLUMN - In het eerste deel van dit artikel had ik het voornamelijk over de figuur van Zwarte Piet zoals die in 1850 door Jan Schenkman c.q. zijn illustrator J.W.A. Hilverdink is gecreëerd en hoe deze figuur zich tot op heden ontwikkeld heeft. In dit vervolg gaan we zoals toegezegd een heel andere kant op.

Ik sla de periode van de Middeleeuwen tot Schenkman, waarin het Sinterklaasfeest zoals we dat nu kennen zich heeft ontwikkeld, gemakshalve even over en ga terug naar oeroude tijden. De tradities die daaruit zijn voort gekomen, zijn karakteristiek voor volkscultuur: ze versmelten met elkaar, soms geheel en soms gedeeltelijk, ze gaan nieuwe verbintenissen aan, ze verdwijnen en ze worden heruitgevonden. En zo voort. Volkscultuur is wat dat betreft eigenlijk één grote promiscuïteit. Op deze plek kan ik, complex als de stof is, eigenlijk alleen enkele wegwijzers plaatsen en een paar deuren openzetten.

Er waren eens

In vroeger tijden maakte men zich niet druk om het wel of niet afschaffen van dividendbelasting. Sterker nog, in de Prehistorie had men maar twee zorgen: hoe blijf ik in leven en hoe plant ik mij voort (houd ik mijn soort in stand). Vooral in het Neolithicum, wanneer naast het jagen en vissen de landbouw en veeteelt opkomen, is de mens sterk afhankelijk van de seizoenen.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Zwarte Piet (1)

LONGREAD - Je kunt van het ons met enige regelmaat falende rechtsapparaat zeggen wat je wilt, maar het ruim één maand vóór de nationale intocht van Sint Nicolaas voor de rechter slepen van vierendertig ‘Helden van Dokkum’ getuigt van een perfecte timing. Als het een beetje meezit hebben we er na de definitieve uitspraak van de rechter begin december vierendertig ‘martelaren’ bij. Een betere scheut olie op het vuur had ik niet kunnen bedenken.

Diezelfde timing dwong mij ertoe een idee over een blog over Zwarte Piet vervroegd te realiseren. Ik kan bij de naderende burgeroorlog niet doen of mijn neus bloedt en ik wil de feiten voor zichzelf laten spreken. Ik zal de zwartepietendiscussie niet mijden, maar wil me er niet al te diep in mengen. Lafhartig schuif ik die Zwarte Piet door (de uitdrukking komt overigens uit een kaartspel), maar ik zal aan het slot wel enkele conclusies trekken.


Het is uiteraard onmogelijk in twee of drie columns een doorwrochte studie over Zwarte Piet te publiceren. Dat zou minstens een geschiedenis ter grootte van een ‘lijvig, in kalfsleder gebonden band’ (Maarten Toonder) vereisen en zo soepel is de redactie van Sargasso qua plaatsruimte niet. Zelfs historicus Frits Booy had voor zijn minimale overzicht Het verhaal van Zwarte Piet (2014) nog vijftien pagina’s nodig. Ik moet helaas een hoop namen, termen, feiten en zinnige hypothesen onbesproken laten en mij tot een rode draad beperken, hetgeen bij een zo complex fenomeen als Zwarte Piet ook geen kwaad kan. Ik zoek een antwoord op slechts deze vragen:

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: bixintx (cc)

Dokkum en de demonstratievrijheid

OPINIE - Zinnige en onzinnige reacties op een proces tegen wegblokkeerders.

Het OM heeft taakstraffen geëist tegen alle 34 actievoerders die vorig jaar de A7 blokkeerden om te voorkomen dat demonstranten tegen Zwarte Piet bij de intocht van Sinterklaas in Dokkum aanwezig konden zijn. Tegen initiatiefnemer en “intellectueel dader” Jenny Douwes is een taakstraf van 240 uur en een voorwaardelijke celstraf van 3 maanden geëist.

Met deze eisen heeft het OM niets over Zwarte Piet gezegd, schreef Peter Giesen in De Volkskrant. Het gaat hier, naast een strafbare verhindering van het verkeer, over de vrijheid van meningsuiting. In een samenleving met heel verschillende bevolkingsgroepen kunnen spanningen ontstaan, zoals de Zwarte Pietkwestie ten overvloede aantoont. Als deze groepen met elkaar willen samenleven, moeten zij in elk geval kunnen zeggen wat zij op hun lever hebben, hoe onredelijk of ergerniswekkend dat ook voor anderen moge zijn — mits zij uiteraard niet oproepen tot geweld.

Floor Rusman pareert in de NRC de verdediging van organisator Jenny Douwes die, als een nieuw type provo, beweerde dat het hier om een ‘ludieke actie’ ging. De blokkeerders van de A7 hebben niets van provo begrepen, volgens Rusman. ‘Want inhoudelijk zet het nieuwe verzet het oude op z’n kop. De provo’s wilden demonstreren mogelijk maken, de blokkeerfriezen juist niet. De provo’s streden voor vrije meningsuiting, de blokkeerfriezen wilden die beperken. Want ja, natuurlijk waren ze ervoor, maar „niet voor iedereen” of „niet op deze dag”. De provo’s en andere linkse activisten wilden een hiërarchie afbreken, de blokkeerfriezen willen er een creëren: eerst de rechten van henzelf, dan die van de anderen.’

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Volgende