WW: Voyager 1 bereikt heliopause

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland Het is weer tijd voor onze twee-jaarlijkse Voyager-update. De Voyager 1 en 2 werden beiden in 1977 gelanceerd met als 'ongoing mission' de verkenning van de buitenste regionen van ons zonnestelsel, en verder. In 1998 passeerde de Voyager I de eerder gelanceerde, maar tragere Pioneer 10 en werd daarmee het verst van de aarde verwijderde door mensen gemaakte object. En dus verschijnt eens in de zoveel tijd een bericht dat een nog nooit eerder bereikte ruimte-grens gepasseerd is. En met iedere gepasseerde grens leren we -dankzij de sensoren waar Voyager I mee is uitgerust- weer wat bij over hoe die grenzen in de heliosfeer er daadwerkelijk uitzien. De heliosfeer is het gebied in de ruimte waar de invloed van de zon overheersend is. Binnen de heliosfeer is de zonnewind aanwezig, erbuiten overheerst de invloed van het interstellair medium (de naam die gegeven wordt aan alle deeltjes die in het heelal rondzweven). Waar aanvankelijk gedacht werd dat de heliosfeer een druppelvorm had, lijkt recente analyse van data van de Cassini-sonde aanwijzingen te geven dat deze een bolvorm heeft. In 2005 passeerde Voyager I de 'grens van ons zonnestelsel', wat in heliosfeer termen betekent dat de "Termination Shock" gepasseerd werd. De termination shock is een soort boeggolf van de zon, namelijk het gebied waar de zonnedeeltjes afgeremd zijn tot onder de geluidssnelheid in de ruimte, ongeveer 100 km/s. En nu, zes jaar later, bereikt Voyager I weer een buitengrens van ons zonnestelsel: de heliopause. De heliopause is het gebied -27 miljard kilometer van de Aarde- waarin de zonnedeeltjes zo goed als tot het nulpunt afgeremd zijn door de interstellaire materie. Vanaf dat moment kan het zonnezeil Voyager I dus geen versnelling meer ondergaan met behulp van haar zonnezeil. Nu heeft ze al een respectabele snelheid van meer dan 17 km/s, maar toch.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: GC verwelkomt MakeMake in ons zonnestelsel

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Interpretatie van MakeMake (A. Feild (Space Telescope Science Institute & NASA))

Ons zonnestelsel is weer een stukje groter geworden. Deze week werd het object, voorheen bekend onder de weinig inspirerende naam 2005 FY9, omgedoopt tot ‘MakeMake’, geherklassificeerd als een dwergplaneet en officieel aan ons zonnestelsel toegevoegd door de International Astronomical Union.

De dwergplaneet, die ronddraait in de Kuipergordel, werd aanvankelijk met de codenaam ‘Easterbunny’ aangeduid door haar ontdekkers omdat ze ontdekt werd rond pasen 2005. De officiele naamgeving van de IAU voor objecten in de Kuipergordel dicteert dat er namen van creatie-goden worden gegeven en zo kreeg 2005 FY9 de naam van een god van (heel toepasselijk) Paaseiland: MakeMake (uit te spreken als Ma-kee Ma-kee, dus niet als MeekMeek).

MakeMake voegt zich bij de drie al ontdekte dwergplaneten: Eris, Ceres en het onlangs gedegradeerde Pluto. Een klasse ‘dwergplaneet’ stamt nog maar uit 2006. Het is een tussenklasse tussen een ‘officiele’ planeet en ‘overig rondslingerend puin’ in ons zonnestelsel. Om precies te zijn is een dwergplaneet gedefinieerd als een hemellichaam dat (bedankt wikipedia):

  • in een baan rond de zon draaien en geen energie produceren door kernfusie (i.t.t. sterren)
  • genoeg massa hebben zodat ze door hun eigen zwaartekracht (bijna) bolvormig geworden zijn en dus in hydrostatisch evenwicht zijn (i.t.t. kleinere planetoïden)
  • geen maan zijn van een andere planeet en
  • hun baan niet vrijgemaakt (schoongeveegd) hebben van andere objecten.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.