Geschiedenis schrijven

Dat de zelfverbranding van een fruitverkoper in Tunis zou leiden tot volksopstanden in diverse Arabische landen is geen abc’tje te noemen. Toch is Obama teleurgesteld in zijn inlichtingendiensten. Zij hadden de opstanden moeten ‘voorvoelen’. De teleurstelling van Obama is begrijpelijk, maar getuigt niet van realiteitszin. Hoe had de CIA in hemelsnaam de complexe opeenvolging van gebeurtenissen juist kunnen voorspellen? Werkloosheid of sociale media? Het corrupte regime of het gebrek aan vrijheid? Simpele antwoorden zijn niet te geven, waarschijnlijk bakkeleien toekomstige historici nog over de rol van de precieze oorzaken van de Arabische volksopstanden.

De menselijke zelfoverschatting als het om toekomstvoorspelling gaat is groot. Ik heb me al vaak over het CPB opgewonden, maar deze ambtenaren hebben van het voorspellen van het onvoorspelbare hun beroep gemaakt. Hun gedrag lijkt op van een gokverslaafde: de verliezen worden direct verdrongen, de winsten blijven voorgoed in het geheugen gegrift staan. Hoofdvoorspeller Coen Teulings lachte smakelijk om het verwijt dat hij de crisis van 2008 niet had zien aankomen.“Zulke crises komen zo weinig voor, die kan niemand voorspellen.” Juist. En wat was ook alweer het bestaansrecht van het CPB?

Soms lijkt voorspellen wel een abc’tje. Van het begrip Peak Oil hoorde ik ongeveer 10 jaar geleden. Als de vraag naar olie groter wordt dan de productie aan kan, explodeert de prijs. Dit alles met fatale gevolgen voor de wereldeconomie. Klinkt logisch, maar kwam de voorspelling uit? Binnen 1 tot 5 jaar zou dat punt bereikt zijn. Ik wachtte. En wachtte. Toen begon de olieprijs plots hard te stijgen. Daarna daalde de olieprijs weer net zo hard. Wat was er gebeurd? Ondanks een enorm gestegen vraag naar olie, in met name Azië, bleek ook de techniek ‘onverwachte’ vorderingen te hebben gemaakt. Zuinigere apparaten en betere zoek- en wintechnieken maken dat Peak Oil tien jaar later nog steeds in de ‘nabije’ toekomst ligt.