Hoe we van de universiteit weer een intellectuele werkplaats kunnen maken

Na zoveel jaar moet er op 14 december eindelijk weer eens een grote demonstratie komen tegen het regeringsbeleid voor het hoger onderwijs. Studenten, docenten en bestuurders lijken een hechte coalitie te vormen. Hun maat is vol, want zowel docenten als studenten zouden onder toenemende werkdruk lijden. Het moet allemaal radicaal anders volgens gastredacteur Hein Vrolijk. In september waren er al wat ludieke acties om het academische protest in de media te krijgen. De eensgezindheid werd toen verstoord door Willem Schinkel, hoogleraar sociologische theorie in Rotterdam. “Waarom ik niet actievoer voor de universiteit” schreef hij in een brief, die op de website van De Groene Amsterdammer verscheen. Zijn belangrijkste boodschap: meer geld vragen aan Den Haag betekent meer van hetzelfde terwijl we juist een andere universiteit moeten nastreven. Prompt kreeg hij uiterst kritische reacties. Hoogleraren Ido de Haan en Ingrid Robeyns vonden dat Schinkel de actievoerders “een dolk in de rug steekt door ze als een ‘onfris’ en reactionair gezelschap weg te zetten”. Hun standpunt: voordat we praten over hoe het beter kan, moet er eerst geld bij. De universiteit is immers “een publieke instelling, waarin taken worden verricht die op grond van democratische besluitvorming van essentieel belang worden geacht. Als goede wetenschap een publiek belang is, moet daar ook toereikende publieke financiering voor zijn.” Drie keer hameren op ‘publiek’ maakt echter niet duidelijker wat zij daaronder verstaan. Wat wij doen is belangrijk en daarom moet Den Haag meer geld voor ons vrijmaken, daar komt het eigenlijk op neer. Maar waarom zouden hun goedbetaalde baantjes op de universiteit meer recht hebben op gemeenschapsgeld dan zeg een club met free lance onderzoeksjournalisten zoals Follow the Money? Ook Schinkel excelleert niet in duidelijkheid, behalve dan zijn schets van de sfeer op de huidige universiteit: “een institutie waar haat en nijd onderdeel zijn van de dagelijkse organisatie van het werk, waarbij zo vaak ‘feedback’ en ‘peer review’ met een overschot aan venijn geserveerd wordt”. Misschien moet hij proberen W.F. Hermans te evenaren met een “Onder professoren, in de 21e eeuw”. Zodra het gaat om een betere universiteit komt hij helaas niet veel verder dan “het vormgeven van publieke relaties, het opgaan in publieken, het gezamenlijk componeren van werelden in plaats van het uitleggen hoe de wereld eruitziet aan ‘het publiek’ “. Ook hij is dus dol op het woord ‘publiek(en)’ en laat een nadere uitleg achterwege. Wat jammer is want zijn actie heeft mijn sympathie. In dit artikel kom ik met een paar radicale voorstellen over hoe het anders kan en moet. Ze zijn vooral bedoeld om de creativiteit aan te zwengelen die we zo hard nodig hebben om van de universiteit weer een intellectuele werkplaats te maken, en (daardoor) de werkdruk bij docenten en studenten te verminderen. Zo pleit ik ervoor om organisatorisch en arbeidsrechtelijk een scheiding aan te brengen tussen onderzoek en onderwijs.

Foto: SFEPbancourt (cc)

Hoe de financiering van het hoger onderwijs slachtoffers maakt op de woningmarkt

ANALYSE - Hoger Onderwijs instellingen willen zoveel mogelijk studenten binnenhalen. Dat leidt in universiteitssteden tot verstoring van de woningmarkt, meent S. de Beter in dit eerste deel van zijn gastbijdrage

Ieder jaar eind augustus is het weer raak in studentensteden: Nederlandse maar vooral buitenlandse studenten die naarstig – soms zelfs wanhopig – op zoek zijn naar woonruimte. Vaak doen ze de eerste weken noodgedwongen een beroep op campings en hostels.

In Groningen loopt het dit jaar helemaal de spuigaten uit. Medio juni is bekend dat het aantal aanmeldingen fors is gestegen. Bij Nederlandse studenten is de toename 11 procent, maar bij buitenlandse studenten is de toename veel groter: zo zijn er 50 procent meer aanmeldingen van studenten uit Europa, en nog eens 31 procent meer aanmeldingen van studenten buiten Europa. Wie denkt de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) voor die tweeduizend extra studenten voldoende huisvesting gaat regelen, vergist zich deerlijk. “Wij zijn een academische onderwijsinstelling, geen woningcorporatie”, moeten ze bij de RuG hautain hebben gedacht. Tegenover de bezorgde Universiteitsraad erkent universiteitsbestuurder Jan de Jeu dat het aantal aanmeldingen hoger ligt dan de RuG verwacht had. “Maar we weten nog niet zeker hoeveel van deze studenten ook daadwerkelijk naar Groningen komen.”, zegt hij sussend. Dat iedereen in september een kamer heeft gevonden, durft hij niet te garanderen. ‘Maar een slaapplek, dat verwacht ik wel.’

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Utrechtse ‘Danone’ Universiteit is politiek onafhankelijk

De Utrechtse Universiteit waakt voor onafhankelijke wetenschap en verhuurt geen zalen aan politieke partijen. Sargasso’s zusterblog Bij Nader Inzien bekritiseert en nuanceert de gang van zaken rond de weigering van de UU een zaal te verhuren aan de SP die een debat wilde houden over de onafhankelijkheid van de universiteit. Twee medewerkers van de UU, een student van de UU en een Kamerlid van de SP zouden spreken en in discussie gaan met de zaal.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Angstcultuur

OPINIE - Sommige besturen willen alles in de hand houden. Dat leidt tot nare gevolgen voor de werknemers.

De Groningse universitair docent Eelco Runia heeft zijn baan opgezegd vanwege het ‘marktdenken’ in zijn instituut, de bureaucratie en het gebrek aan eigen ruimte voor professionals. Een van de aanleidingen was dat hij als historicus voor een zaal met louter Nederlandse studenten in het Engels les moest geven. Zijn besluit om ontslag te nemen is ‘langzaam gegroeid’, schrijft het Dagblad van het Noorden. Op de letterenfaculteit spelen volgens hem allerlei zaken. Het ergst vindt hij de ‘chronische deprofessionalisering’. ‘Er is steeds minder ruimte voor specialisering. De onderwijslast is heel hoog. Doorlopend word je onderworpen aan toetsingsmechanismen. De angst voor de visitatiecommissie op de universiteit zit heel diep.’

Het is een door velen herkende en onderschreven kritiek op de actuele situatie in onderwijsinstellingen. De controle op het werk van professionals is volledig uit de hand gelopen. En dat geldt niet alleen voor het onderwijs. Ook in de gezondheidszorg zijn vergelijkbare klachten te horen van met name hoog opgeleide professionals die alle ruimte voor een eigen, kreatieve invulling van hun taken ontnomen wordt en voortdurend worden lastiggevallen door functionarissen uit het management die hen met gedetailleerde regelgeving het leven zuur maken.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Oud nieuws, nieuwe inzichten

DATA - De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag is al een aantal jaren bezig met een bijzonder project. Alle historische kranten zijn ingescand, en zodanig bewerkt dat ze volledig doorzoekbaar zijn (via Delpher.nl).

Dat is een enorm rijke bron aan data. Wie zijn familiegeschiedenis onderzoekt, kan in deze database vrij gemakkelijk oude familieadvertenties terugvinden. In een paar minuten vond ik zo het woonadres van mijn grootouders in de Tweede Wereldoorlog: in die tijd werden verhuizingen nog aangekondigd in de krant. Maar ook alle foto’s met bijschriften zijn doorzoekbaar.

De KB gaat verder met innoveren, en heeft nu een website gemaakt met allerlei tools die wetenschappers kunnen gebruiken voor analyses.

De complete database met foto’s uit kranten is doorzoekbaar en er zijn grafische tools om gegevens in beeld te brengen. De toepassingen zijn legio: zo deed men onderzoek naar de perceptie van Europa in De Telegraaf, de verslaggeving rondom politiek. Daarbij worden resultaten van zoekwoorden in ANP nieuwsberichten en Tweede Kamerhandelingen in één venster getoond.

Ik testte de tool waarmee je zinscombinaties kunt tellen. De grafiek toont de relatieve frequentie van namen van universiteiten door de jaren heen. UvA en VU (dichtbij de krantenredacties?) worden het vaakst vermeld.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Quote du jour | Maatschappelijk relevant

Het substantieel herzien van de sinterklaasviering aan onze universiteiten zou bij uitstek een kans zijn geweest om wetenschappelijke kennis duidelijk zichtbaar te gebruiken en maatschappelijk relevant te maken. Daarop wordt onderzoek tegenwoordig afgerekend.

Als de Nederlandse universiteiten meer hadden gedaan om hun eigen Sinterklaasvieringen aan te passen aan de huidige ‘maatschappelijke ontwikkelingen’, zou de burger hebben kunnen zien hoe maatschappelijk relevant de academie tegenwoordig wel niet is, aldus dr. Isabel Awad, dr. Jiska Engelbert, dr. Chris Peters, dr. Jacco Van Sterkenburg en prof. dr. Alex van Stipriaan in de Volkskrant.

Indien een universiteit voortaan wordt afgerekend op de waarde van haar bijdrage aan het Zwarte Pietendebat, kunnen we de tent in mijn optiek maar beter sluiten.

Foto: Ruben Nijveld (cc)

Niet snel genoeg

COLUMN - Minister Jet Bussemaker (PvdA) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wil meer vrouwelijke hoogleraren. Ze zet zich in om in totaal 300 extra vrouwelijke professoren te benoemen. Deze maatregel inspireerde me afgelopen maand om een sollicitatieprocedure eens te veranderen.

“Het gaat in Nederland domweg niet snel genoeg.” Dat zei Bussemaker op 11 januari in de Volkskrant. Ze doelde op het aandeel vrouwelijke hoogleraren in ons land, nu 17%, dat sneller zou moeten toenemen. Bussemaker laat dit jaar 100 extra vrouwelijke professoren benoemen. De eerste vijf jaar betaalt het rijk; daarna moeten universiteiten ergens geld vinden voor dat extra personeel.

Met deze 100 extra vrouwelijke hoogleraren vieren we dat 100 jaar geleden de eerste vrouwelijke hoogleraar in ons land werd aangesteld. De 100 komen bovenop de 200 extra vrouwelijke professoren die de universiteiten over drie jaar moeten hebben gerealiseerd. In totaal dus 300 extra vrouwen in het hooglerarenkorps. Een substantiële verandering, aangezien dat korps ongeveer 3.100 hoogleraren telt.

Bestaansonzekerheid

Bussemaker stipt een belangrijk probleem aan. Veel vrouwelijk talent heb ik zien afhaken en dat gaat me aan het hart. Zelf kreeg ik, ondanks behalen van prijzen en een grote onderzoeksbeurs, geen vast contract – tot ik 36 was. Pas na jaren hard werken in vier verschillende landen, vrijwel zonder vakantie en vaak op congres. Koophuis en gezinsleven konden wachten; ik had het er graag voor over.

Foto: Andrew Black (cc)

Kwaliteit van hoger onderwijs (5) – Onverdiend vertrouwen

ACHTERGROND - Lees ook deel één, twee, drie en vier.

In de afgelopen vier artikelen is aan bod gekomen hoe de overheid de kwaliteit van ons hoger onderwijs probeert te garanderen, en waar het de afgelopen jaren mis ging. Vanaf dit stuk wordt (eindelijk) besproken wat ten grondslag ligt aan deze reeks: de door de minister voorgestelde wijziging van wetten en regels.

Het meest opvallende aan de nieuwe voorstellen is dat ze een vrij verregaande versoepeling van het stelsel inhouden. De jarenlange lobby van de vereniging van universiteiten (VSNU) lijkt eindelijk zijn vruchten af te werpen. Want, naast andere maatregelen die de controle op kwaliteit afzwakken, komt er een experiment waarbij niet langer opleidingen gecontroleerd worden, maar onderwijsinstellingen. De minister wil een soepelere controle op de kwaliteit van het onderwijs.

En dat is ook niet gek, wanneer je bekijkt wat de doelstellingen* van de nieuwe regels zijn. Eén van de doestellingen is ‘meer vertrouwen geven’, en een ander is ‘de ervaren lasten substantieel verminderen’. Dat deze uitgangspunten zijn zoals ze zijn, dat is wél heel gek.

Dit artikel gaat over het geven van meer vertrouwen. Zoals hier al is toegelicht, bestaat eigenlijk pas sinds 2011 een situatie waarin de visitatiepanels die de controles uitvoeren zich veilig voelen om een bestaande, bekostigde opleiding een onvoldoende te geven. Immers, voor deze tijd was er geen mogelijkheid tot herstel (een onvoldoende leidde tot directe sluiting van de opleiding) en ontbrak een duidelijke norm op basis waarvan het panel kon zeggen dat het eindniveau onvoldoende was. Nadat deze situatie wijzigde, bleek zeven à acht procent van onze opleidingen onder de maat.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Kevin Dooley (cc)

The west and the rest?

ACHTERGROND - De ideale universiteit bestaat niet en dat is helemaal geen probleem, concludeert Marlies Hanifer.

Op de vraag wat een universiteit is antwoordt Jamil Salmi tijdens een interview: ‘Universities make students dream and deliver tools to make those dreams reality.’

Dat vond ik zelf wel een mooie en rake formulering. Volgens mij is dat inderdaad wat een universiteit zou moeten zijn. Een plek waar studenten zichzelf kunnen ontplooien, kunnen dromen maar ook worden opgeleid tot kritische burgers.

Maar hiervoor is niet één formule, één model. Het werk van Dr. Jamil Salmi in meer dan negentig landen voor onder andere de Wereldbank, laat zien dat universiteiten wereldwijd zeer verschillend zijn ingericht.

Zo is er bijvoorbeeld een verschil in financiering: universiteiten worden privaat of publiek gefinancierd. Aan sommige universiteiten zoals in Polen studeert 53% parttime, heel anders dan een jonge studentengemeenschap die zich in z’n geheel kunnen concentreren op hun studie. In sommige landen is het onderzoek in de universiteiten geïntegreerd (zoals in Nederland), andere landen hebben daar weer aparte research instituten voor, en concentreren universiteiten zich op louter onderwijs. Overigens komen ze zo nooit op de Shanghai ranking te staan. Last but not least, is er een verschil in toegankelijkheid van universiteiten. Sommige universiteiten hanteren stevigere toelatingseisen. Zo blijken bijvoorbeeld de Indian Institutes of Technology zelfs competitiever te zijn dan MIT en Harvard in Amerika.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waar blijven de bèta’s?

ANALYSE, DATA, VISUALISATIE - Het aantal afgestudeerden met een bèta-achtergrond (techniek, natuurwetenschappen, etc…) is nog steeds te laag. Recente cijfers van het CBS laten zien dat alleen het wetenschappelijk onderwijs een kleine opleving laat zien, maar dat het hoger beroepsonderwijs achterblijft.

We hebben bij dit onderwerp in 2011 en in 2013 ook stilgestaan. Een maatschappij kan niet alleen op advocaten en economen draaien. Iemand moet ook iets maken.

Natuurlijk is de studie niet doorslaggevend. Maar het is wel een indicatie. Vanuit het wetenschappelijk onderwijs is een heel lichte verbetering te melden.

afg_wo_1950_2013_475

Voor het hoger beroepsonderwijs hebben we dit keer ook een grafiek kunnen maken. Korter, omdat er onvoldoende historische gegevens zijn. Hier is de trend minder positief.

afg_hbo_1995_2013_475

Kortom, dit punt mag nog wel een tijdje op de politieke agenda blijven staan.

En nee, beste reaguurders, dit is geen oproep om van iedereen een bèta te willen maken. Dit gaat over een doorgeschoten ontwikkeling die wat tegenwicht kan gebruiken.

Mocht iemand gelijksoortige gegevens weten voor alles onder HBO (mogelijk met andere indeling), houden we ons aanbevolen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende