U wordt gezien (1): Panoptische surveillance

Surveillance is in zijn meest basale vorm het systematisch waarnemen en vastleggen van de aanwezigheid of het gedrag van iemand. Het roept al snel associaties op van camerabewaking, of van agent bromsnor die de lokale hangjongeren in de smiezen houdt. Maar er zit zo veel meer in. We kunnen in totaal vijf vormen van surveillance onderscheiden: panoptische surveillance, dataveillance, synoptische surveillance, sousveillance en zelfveillance. Vandaag panoptische surveillance. Een bekend voorbeeld van panoptische surveillance is George Orwell's dystopie 1984. Alle partijleden ? het ontwikkelde deel van de bevolking ? staan onder continu toezicht van het 'telescherm'. Controleurs kunnen op afstand ongezien en op ieder moment meekijken wat iemand doet in huis of kantoor, op straat of in bad, in de kantine of het buurthuis. Onduidelijk is echter of ze dat ook doen. Winston Smith, de antiheld van het boek, beschrijft de onzekerheid die het continue toezicht met zich meebrengt: "It was terribly dangerous to let your thoughts wander when you were in any public place or within range of a telescreen. The smallest thing could give you away. A nervous tic or an unconscious look of anxiety, a habit of muttering to yourself ? anything that carried with it the suggestion of abnormality, of having something to hide. In any case, to wear an improper expression on your face (to look incredulous when a victory was announced, for example) was in itself a punishable offence. There was even a word for it in Newspeak: facecrime, it was called." Het zijn dit soort indrukwekkende en griezelige beelden die de idee van Big Brother in ons collectief bewustzijn heeft geklonken.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het naakte kind (8) ? Gelukkigste kinderen ter wereld

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft. Dit is het achtste en laatste deel in de serie. Lees ook deel 1, deel 2, deel 3, deel 4, deel 5, deel 6 en deel 7.

Naakte pop (Foto: Flickr/a visual invasion)

Tot slot moeten we ons afvragen of het echt zo slecht gesteld is met onze kinderen. De verhalen van het Rowena en Rochelle Rikkers, Savanna de Jong en het Maasmeisje suggereren van wel. Ook de volgende cijfers zijn schrikbarend. Ze zijn afkomstig van Jo Hermanns, deeltijd hoogleraar opvoedkunde aan de Universiteit van Amsterdam en bijzonder hoogleraar van de zeer prestigieuze Kohnstammleerstoel.

Nog meer cijfers: één op de elf kinderen volgt een vorm van speciaal onderwijs. Ongeveer veertien procent van alle kinderen krijgt één of andere vorm van extra hulp of ondersteuning. Daarnaast zijn er ook nog vele kinderen die niet in de hulpverlening terechtkomen, maar wel gebruik maken van persoonsgebonden budgetten, lokale projecten, ‘rugzakjes’, of een ander programma waar geen doorverwijzing of indicatie voor nodig is en die dus niet geregistreerd worden.

Toch komt hij tot de conclusie dat het zo slecht nog niet gaat met de jeugd.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het naakte kind (7) – Risicoprofielen

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft. Dit is het zevende deel in een serie van acht. Lees ook deel 1, deel 2, deel 3, deel 4, deel 5 en deel 6.

Naakte pop (Foto: Flickr/a visual invasion)

De belangrijkste manier om onderscheid te maken tussen grote groepen kinderen is het gebruik van risicoprofielen, die in de afgelopen afleveringen al vaak voorbij zijn gekomen. Een risicoprofiel is een verzameling van karakteristieken of factoren van een kind en zijn omgeving die de ontwikkeling van het kind kunnen bedreigen. Een profiel geeft een waarschijnlijkheid aan dat iets gebeurt en vindt zijn oorsprong in de statistiek. Het kind of gezin dat het meest extreme profiel heeft, krijgt vaak voorrang in de hulpverlening.

Daarnaast worden profielen in toenemende mate gebruikt om een voorspelling te doen. Een profiel geeft vaak een kans aan dat problemen zich gaan openbaren. Ook al lijkt alles nu nog koek en ei. Om te voorkomen dat uit de kiem van een probleem een probleemjongere groeit, kan nu alvast worden ingegrepen. Hoe hoger het risico, hoe groter de kans op problemen en hoe sneller en rigoureuzer er ingrepen wordt.

Luister hier de podcast, of download die bij iTunes.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het naakte kind (6) ? Stalinistisch en megalomaan

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft. Dit is het tweede deel in een serie van acht. Lees ook deel 1, deel 2, deel 3, deel 4 en deel 5.

Naakte pop (Foto: Flickr/a visual invasion)

Van embryo tot arbeidskracht. Het kind wordt gevolgd door een veelvoud aan instellingen die allemaal zeggen het belang van het kind voorop te stellen. Iedereen houdt met de beste bedoelingen een oogje in het zeil: de kraamverzorgende, het consultatiebureau, de peuterleidster, de basis- school, de politieagent, de tandarts, de huisarts en de ambulancebroeder, de eerste hulp posten, de maatschappelijk werker, de jongerenwerker, de leraar in het voortgezet onderwijs, de arbeidsconsulent, de gemeentelijke handhavers. Al die loszittende observaties worden door middel van techniek aan elkaar geknoopt en tot een elektronische lappendeken geweven die het kind thuis, op straat en op school bedekt. Een deken dat ‘niet-pluis vermoedens’ aanvoelt en registreert. En met het kind staat ook het hele gezin onder toezicht. Tot slot wordt in toenemende mate een voorschot genomen op de toekomst en gekeken naar de huidige risicofactoren en de scenario’s die zij in zich zouden bergen.

Luister hier de podcast, of download die bij iTunes.

Download

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het naakte kind (5) ? Gezien in de klas

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft. Dit is het vijfde deel in een serie van acht. Lees ook deel 1, deel 2, deel 3 en deel 4.

Naakte pop (Foto: Flickr/a visual invasion)

Maar Yasmine brengt natuurlijk een groot deel van haar tijd door op school en daar wordt ze vrijwel continu geobserveerd en bemeten. Dat begint al op de peuterspeelzaal met bijvoorbeeld het registratiemodel KIJK! Peuters. Het zou beter een volgmodel kunnen heten. In het programma wordt genoteerd of Yasmine zelfvertrouwen heeft, ze ondernemend is en betrokken is bij de activiteiten van andere kinderen. Daarnaast wordt er naar een aantal risicofactoren gekeken waaronder spel-, spraaktaal- en sociaal-emotionele ontwikkeling. In Zeeland wordt dit model gebruikt om een kwart van de peuters te volgen. De zogenoemde zorgenkinderen. Het vergt wel enorm veel inzet van de begeleiders: per kind drie uur, iedere drie of zes maanden. De gegevens van de kinderen in KIJK! Peuters worden aan de basisschool doorgegeven. De ouders krijgen daarentegen niet zondermeer het dossier te zien, omdat het bedoeld is voor professionals. Ouders die toch inzage willen, krijgen eerst een mondelinge samenvatting. Alleen als ze er echt expliciet om vragen, krijgen ze het dossier te zien. In Zeeland gaat men er ook vanuit dat het dossier naar jeugdzorg kan gaan.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het naakte kind (3) ? De schaamhaarpolitie

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft. Dit is het tweede deel in een serie van acht. Lees ook deel 1 en deel 2.

Naakte pop (Foto: Flickr/a visual invasion)

De verwijsindexen zijn in relatieve rust ontwikkeld en opgezet. Dat geldt niet voor het Elektronisch Kind Dossier (EKD) dat van alle jongeren tot 19 jaar gemaakt wordt. Eind 2008 breekt er grote onrust uit als minister Rouvoet de Data Basis Set (.pdf) naar de Tweede Kamer stuurt. Deze dataset is een gestandaardiseerde lijst met medisch relevante vragen en daarmee een blauwdruk voor het EKD. Kamerlid Ineke Dezentjé (VVD) verwoordt het onbehagen van veel mensen door te waarschuwen voor de ‘schaamhaarpolitie‘. In de Data Basis Set staat namelijk een aantal vragen over de schaamhaarontwikkeling bij kinderen. Of sprake is van ‘ongepigmenteerd haar langs de labia (schaamlippen)’, een jongen ‘donkere, gekrulde beharing rond basis penis’ toont, of dat zijn haartjes ‘licht, lang en ongekruld zijn’. Is het relevant om die informatie op te slaan en dan ook nog zo lang, vroegen velen zich af. Het dossier wordt tot het 34ste levensjaar bewaard.

Luister hier de podcast, of download deze op iTunes.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Isfahan, privacy en het beduimelde boekje

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft.

Isfahan (Foto: Flickr/seier+seier+seier)

Op NRC Opklaringen (van Marc Chavannes) woedt een zeer interessante discussie over privacy bij de NS. Het aardige is dat de privacy-officer van de NS zich ook in de discussie mengt. Niet verwonderlijk beantwoordt hij de meest prangende vragen niet. Daarnaast hamert hij vooral op het legalistische aspect ? we krijgen een heel college Wet Bescherming Persoonsgegevens.

Hij vergeet dat er een andere dimensie aan het opslaan van reisgegevens is. Dat aspect kwam prangend naar voren toen mijn vrouw en ik twee jaar geleden door Iran reisden. Dat ging als volgt:

Mijn vrouw en ik lopen door de zinderende woestijnhitte naar het treinstation in Isfahan. In de weldadig koele hal wijst een beambte in een groen uniform ons naar een klein kantoortje, honderd meter verderop. Iraniërs mogen gewoon doorlopen. Achter een oud bureau, zoekt een man met meer strepen op zijn epauletten verkoeling naast een ventilator. Hij pakt langzaam een beduimeld boek van de plank achter hem. Zijn pet ligt op het bureau. We mogen plaatsnemen op twee versleten stoelen. De agent is een en al vriendelijkheid en wil weten waar we naartoe gaan (Yazd), wat we daar gaan doen (gewoon kijken) en waar we vandaan komen (een goedkoop hotel in Isfahan). Hij bestudeert onze paspoorten en visa en schrijft vervolgens de nummers op in het boek. Hij wenst ons een prettig verblijf in Iran en we mogen plaatsnemen in de stationshal.

Eerst voelen we ons wat ongemakkelijk omdat we gecontroleerd worden. We weten niet waarom en wat ze precies van ons willen. Zo gaat dat blijkbaar in een dictatuur. Men probeert zoveel mogelijk te controleren en op de hoogte te blijven van je reisbewegingen. Wachtend op de trein ? die veel te laat vertrekt ? kwam er een andere gedachte bij me op. Eigenlijk is dit kinderspel. In Nederland doen we dat toch veel professioneler. Op veel grotere schaal . Met behulp van de OV-chipkaart worden immers alle reisbewegingen van iedereen opgeslagen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kinderen aan een digitaal touwtje

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft.

Ach, wat een mooi en onschuldig oer-Hollands tafereel is dit toch. Roept het nostalgie op, of niet? Maar het is nep. Kitsch. Leuk voor reclames, liedjes en rechts-populistische politici die een traantje weg kunnen pinken bij het zien van zoveel Hollands glorie. Maar het is geen tafereel waar we ons eigen kroost in laten schitteren. Want wie laat tegenwoordig nog zijn kind zover alleen schaatsen? En dat zonder gps of telefoon. Dat moet wel een slechte ouder zijn. En die boer? Dat is vast een vieze vent met onsmakelijke bedoelingen. Daar mag het jongetje helemaal niet mee praten.

Dit klinkt misschien wat knorrig, maar zeg eens eerlijk: hoe vrij zijn uw kinderen? En hoe vrij was u vroeger zelf?

Ik moest aan deze vraag denken toen ik kort achter elkaar een paar berichten las over de leefwereld van Engelse kinderen. Onlangs verscheen daar een rapport over de actieradius waarin kinderen mogen spelen, dus de afstand die ze van huis mogen afleggen. Die is sinds de jaren zeventig met 90 procent (NEGENTIG PROCENT!!) gekrompen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Maakbaarheid is dood, leve maakbaarheid

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft.

Hij prijkte al een tijdje op mijn desktop en zojuist eindelijk eens tijd gehad om de laatste Verwey Jonker lezing (.pdf) over de maakbare samenleving door te spitten. Dat was geen straf. Interessant betoog van Marojolein van Asselt. Tijdens het lezen moest ik denken aan die ijzersterke observatie van Rene Boomkens in zijn boek De Nieuwe Wanorde: Globalisering en het einde van de maakbare samenleving. Hieronder zijn citaat, dan een filmpje en daarna enkele fragmenten uit de lezing. Goed om tijdens een frisse najaarswandeling eens verder op te kauwen.

“Al decennialang is de overheid aan het ‘liberaliseren’, ‘privatiseren’ en ‘dereguleren’, maar geconfronteerd met de verontrustende toename van onveiligheidsgevoelens onder de bevolking en met de groter wordende onrust rond integratie, moslimfundamentalisme en criminaliteit onder tweedegeneratie migrantenjongeren ontpoppen de overheid en de politiek zich plotseling als kampioenen van de maakbare samenleving. Dat is echter geen maakbaarheid die, zoals in de jaren zestig en zeventig, in het teken staat van emancipatie, vooruitgang en solidariteit, maar een die in het teken staat van surveillance, controle, misdaad- en terreurpreventie, bewaking, zero tolerance, spreidingsbeleid, inperking van privacy, kortweg: van het herstel van een autoritaire, gesloten samenleving.”

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.