Zou de manier van spreken over de woningmarkt een aankondiging zijn van de sociale verhoudingen die op komst zijn? Tom van Doormaal las wat Engelse publicaties en werd daar ongerust van: de taal van de borreltafel dringt door tot de kwaliteitskranten. Over het verkopen van woningen door corporaties horen we weinig. Dat is maar goed ook, want het is een slecht idee. Hoe slecht kun je zien door naar de Engelse praktijk te kijken. Daar is het “Help to buy”-programma van kracht, waarmee starters aan een koopwoning worden geholpen. Maggy Thatcher draait zich om in haar graf, want het uitdelen van geld zou haar een gruwel zijn.
Constateert de kamer middels een parlementaire enquete dat de overheid voor meer dan een miljard verspilt aan ICT grootheidswaanzin en dat een giftige combinatie van sluwe maar falende ICT bedrijven, ongeïnteresseerde ambtenaren en onkundige politici daar achter zit. Dan richt je een nieuwe ICT-projecten waakhond op. En wie zet je dan aan het hoofd?
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
ANALYSE - Politiek vraagt om communicatie tussen mensen, over inhoud die gedeeld wordt. Het debat van Adri Duivesteijn en Stef Blok in de Eerste Kamer had iets tragisch. Men zei dat het over huisvesting en woningmarkt ging, maar het leek niet of iedereen het over het zelfde had.
De psycholoog weet dat je waarneemt wat je verwacht. Denk aan het experiment met een basketbal: twee teams spelen elkaar de bal toe en de proefpersonen moeten de passes tellen. Vervolgens komt er een gorilla tussen hen doorlopen, trommelt op zijn borst. De proefpersonen rapporteren braaf het aantal passes. ‘Maar zag je de gorilla?’ Het aantal mensen dat de gorilla helemaal niet ziet is verbazend.
Zoiets deed zich met Blok en Duivesteijn ook voor, vrees ik. Blok heeft sinds het woonakkoord het idee dat de woningmarkt op zijn beleid zat te wachten, terwijl Duivesteijn alleen maar stagnatie en verkeerde beslissingen heeft gezien. Duivesteijn toont zich dankbaar voor de diepte van de discussies die in de Eerste Kamer en daarbuiten zijn gevoerd. Beleefd?
De jaren negentig
In de jaren tachtig zakte de economie nogal weg. De opeenvolgende regeringen Lubbers moesten fors bezuinigen. Dat trof ook de volkshuisvesting, die sterk dreef op gedetailleerde rijksbemoeienis. Daartoe werden, vooral door staatssecretaris Enneüs Heerma (CDA) van Volkshuisvesting een aantal lijnen gevolgd:
ANALYSE - Het kabinet ziet het Woonakkoord nog graag dit jaar afgehandeld. De bezuinigen voor volgend jaar zijn immers al ingeboekt. Om het gevaar Duivesteijn te bezweren, is zelfs vice-premier Asscher uitgerukt. Als een chief whip moet hij alle kikkers in de rode kruiwagen zien te houden. Naar verluidt levert het gedrag van Duivesteijn ergernis op bij de partners van het woonakkoord: D66, CU en SGP. Zij hebben echter nog een punt om zich aan te ergeren: een blunderende minister Stef Blok.
In het voorstel van Blok stond, ergens in de kleine lettertjes, een technische wijziging van de regeling van de vergoedingen voor Eerste Kamerleden. Dergelijke wijzigingen mogen van de Grondwet echter niet met een gewone meerderheid aangenomen worden. Dat kan uitsluitend met tweederde meerderheid, omdat het gevaar voor zakkenvullen anders te groot is. In dit geval betekende het echter dat het kabinet met z’n hele Woonakkoord alsnog was overgeleverd aan de genade van Senator Brinkman.
Wat volgde, was een zeldzaam potje snelschaken. Blok knipte de gewraakte bepaling uit zijn voorstel, vroeg en kreeg per kerende post een blanco advies van de Raad van State en zag de Tweede Kamer op 5 december instemmen met zijn gewijzigde voorstel. Begin deze week heeft hij het voorstel dat in de Eerste Kamer lag ingetrokken, waarna de Senaat het gewijzigde voorstel voor volgende week op de rol heeft gezet. Minister Blok heeft daarmee een pijnlijk alternatief afgewend: met de broek op de constitutionele enkels betogen dat ‘technische wijzigingen’ eigenlijk geen echte wijzigingen zijn.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Waar Dekker volhardend de belangen van de Nederlandse volkshuisvesting heeft verdedigd, gooit Blok die belangen te grabbel door tienduizenden huurwoningen voor buitenlandse beleggers tegen ondergewaardeerde prijzen in de verkoop te zetten.
Allerlei wooncorporaties zitten in zwaar weer omdat ze na de privatisering van de woningmarkt zijn gaan avonturieren. Om de sector “financieel gezond te maken”, stimuleert de Minister voor Wonen en Rijksdienst de verkoop van sociale huurwoningen op de vrije markt. Aan buitenlandse investeerders wel te verstaan.
ANALYSE - De woonmarkt is complex, en niet met simpele maatregelen te sturen. Beter kan het beleid verder gedecentraliseerd worden, zodat woningcorporaties een lokale gesprekspartner hebben.
Het beleid rond het wonen krijgt absurde trekjes. De woningcorporaties worden eerst arm gemaakt door belasting en vervolgens roept de Kamer boos dat een investeringsstaking is uitgebroken. Veel gekker kun je het niet maken.
We proberen de complexiteit te beheersen door ingewikkelde regels en beheersingsarrangementen. Maar de eenvoud moet ook niet verder gaan dan nodig is. Requisite variety is nodig bij het besturen van ingewikkelde systemen. Met simpele stuursignalen doet een ingewikkeld systeem niet wat je verwacht had. De casus van het wonen illustreert dat.
Beleidskeuzen
Bij de minister voor de woningmarkt ontbreekt een ’tragisch besef’, zoals hierboven beschreven. Hij en zijn politieke vrienden hebben ongeveer de volgende gedachtegang.
– De huursector en de koopsector zijn uit elkaar gegroeid.
– De koopwoningen zijn te duur door de hypotheekrenteaftrek (HRA), die heel voorzichtig wordt afgebouwd.
– De sociale huurwoningsector is te groot en te vaak bewoond door behoorlijke inkomens, die naar de vrije huursector of koopmarkt moeten worden gedreven.
Als we dat doen:
– worden koopprijzen realistischer en lager,
COLUMN - Over een maand of drie heeft de crisis ook mij bereikt. Statistisch gezien zal ik 443 dagen werkloos zijn en heb ik een kans van 57% op ‘uitstroom naar een baan’, zo vertelt mijn juridisch adviseur me. Het zijn boeiende cijfers. Ook ik mag mij nu in de wondere wereld der WW gaan storten.
Tenzij ik besluit de statistieken te ontkennen, wat een verstandig mens beter niet doet, zal ik voorlopig rekening moeten houden met 30% inkomensdaling. Omdat de vaste lasten niet mee dalen, daalt mijn besteedbare inkomen met 41%. Dat wordt dus niet weinig bezuinigen; geen cent de deur meer uit.
Volgens Mark is dat ‘somberen’ en moeten we dat niet doen. Nee, we moeten de economie aanjagen. Geld niet oppotten, maar uitgeven!
Ik zou nu kunnen protesteren door erop te wijzen dat ik helemaal niet ‘somber’, maar gewoon een rekensom maak, aan het einde waarvan ik geld tekort kom. Ik zou ook kunnen roepen dat ik op de lagere school wél heb leren hoofdrekenen, in tegenstelling tot Mark, die het dan ook stukken verder geschopt heeft dan ik.
Maar dat is uiteindelijk het punt niet. Dat is al eeuwen geleden gemaakt door die grappenmaker van Van Nazareth: de mens is er niet voor de economie, de economie is er voor de mens.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
ANALYSE - Het woningmarktakkoord verbetert de hypotheekregels niet. In tegenstelling tot de berichtgeving lijken kopers duurder uit te zijn. De onzekerheid op de woningmarkt zal aanhouden, mede door de valse verwachtingen die worden gewekt.
Het is onduidelijk of de gelegenheidscoalitie precies begrijpt wat ze in het akkoord heeft afgesloten. De Vereniging Eigen Huis snapt het niet. De verwachtingen die de plannen wekken lijken niet te worden waargemaakt, met name de suggestie dat de maandlasten voor kopers lager zouden zijn. Dat valt te concluderen op basis van de verstrekte informatie en enkele berekeningen.
Even terug naar de veranderingen van afgelopen januari. Tot eind december was het mogelijk een woning te kopen en deze niet volledig af te lossen, terwijl kopers wel op hypotheekrente-aftrek aanspraak konden maken. Vanaf januari kan dat alleen bij volledige aflossing. Het directe effect daarvan is een hogere netto maandlast, wat tot honderden euro’s per maand kan oplopen bij eenzelfde hypotheekbedrag. Veel mensen gaan bij het kopen van een huis uit van hun maandlasten. Dat betekent dat ze per januari op basis van diezelfde maandlasten opeens een veel minder duur huis kunnen kopen. Zo duwt Den Haag sinds januari actief de huizenprijs omlaag.
Terug naar de actualiteit. Uit de berichten die de afgelopen week naar buiten kwamen leek er een verstandig besluit op tafel te komen: versoepeling van diezelfde regels voor hypotheekrente-aftrek, zodat ook bij 50 procent aflossing aftrek weer mogelijk is. Terug dus naar de situatie van vorig jaar. Dat verlaagt de maandlasten voor kopers, maakt zo een hogere hypotheek mogelijk en dempt de verdere daling van de woningprijzen. Sommige journalisten dachten gisteren dat dat voorstel er door was. Het NRC Handelsblad kopte: ‘Hypotheken maar voor de helft verplicht aflossen.’ Helaas is dat onjuist.
OPINIE - Het is een beleid dat een Havo-scholier bedacht lijkt te hebben. Maar in de Tweede Kamer is er een meerderheid voor. Misschien dat VVD en PvdA nog een paar senatoren hebben die wel bij hun volle verstand zijn.
Een verhuurdersheffing van 2 miljard, ten laste van mensen die met huurtoeslag eerst tegemoet worden gekomen, is krankzinnig. Vroeger heette het dat we geen geld moesten rondpompen.
Daar maken we nu 350 miljoen minder van: maar de investeringslust van de corporaties zal hierdoor niet toenemen. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw zit nog te rekenen, maar kan zichzelf maar beter opheffen, want garanties op leningen lijken onmogelijk.
De huren moeten omhoog, want mensen moeten kopen, omdat de koopmarkt niet meer werkt. Als je een kleuter de markt uitlegt, krijg je dit soort redeneringen. Markten kunnen zo werken als zij perfect zijn; als ze dat niet zijn, is een goede analyse nodig alvorens iets te doen.
De inkomensafhankelijke zorgpremie was een schandelijke pseudobelasting, deze huurverhoging heeft dezelfde gebreken. Geld dat in de woningexploitatie wordt verdiend, hoort daar volgens de woningwet te blijven. De huuraanzegging moet maar in een blauwe envelop.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
