Kan ‘Klein Links’ ‘Groot Links’ worden?

De Tweede Kamerverkiezingen van 2023 waren een grote tegenslag voor links. Niet alleen was de nieuwe centrumlinkse formatie GroenLinks-PvdA kleiner geworden dan gehoopt. Op een kleine winst bij DENK na verloren alle andere linkse partijen (SP, PvdD en BIJ1) stemmen. In 2021 behaalden deze vier partijen nog 13% van de stemmen (19 zetels). In 2023 was daar 8% van over (11 zetels). Waarom zijn de partijen aan de linkerflank zo klein? En welke perspectieven zijn er voor hen in 2025? Een analyse van Simon Otjes. De partijen aan de linkerflank vertegenwoordigen verschillende smaken van links en zijn lang niet allemaal consistent links op alle politieke thema's. De SP is in de eerste plaats economisch links, maar neemt op bijvoorbeeld Europese integratie een heel andere positie in dan andere linkse partijen. De PvdD positioneert zich bewust als ‘links noch rechts’, maar tegelijkertijd staat zij op veel thema's aan de linkerkant van het spectrum. DENK is links op culturele thema's als immigratie en gelijke behandeling van mensen ongeacht afkomst. Op morele thema's, zoals de behandeling van transpersonen, is DENK juist eerder rechts. De buitenparlementaire partij BIJ1 heeft een intersectionele visie waarbij ze het opneemt tegen allerlei vormen van onderdrukking en ongelijke behandeling. Daarmee staat de partij consistent aan de linkerkant. Economisch links Voor veel mensen die politiek volgen is het lastig te begrijpen dat de SP zó klein blijft. De partij is uitgesproken op economische thema's als zorg, wonen en armoede, waarover veel kiezers zich zorgen maken. De partij heeft consistent kritiek geleverd op de keuze om publieke voorzieningen over te laten aan de markt, een kritiek die nu door veel partijen wordt omarmd. Bovendien koppelt de SP dit op een geloofwaardige manier aan kritiek op de manier waarop de gevestigde politieke partijen opereren. De partij communiceert glashelder en heeft met Jimmy Dijk een authentieke voorvechter voor de werkende klasse. En toch zit de partij al jaren in mineur. Tussen 1989 en 2006 groeide de partij exponentieel. Het stemmental verdrievoudigde eerst (1989-1994) en verdubbelde daarna bij elke verkiezing tot en met 2006. Daarna kwam de klad erin. De partij haalde tussen 2010 en 2017 voortdurend net onder 10% van de stemmen. De partij kon in 2017 niet profiteren van het grote verlies van de PvdA. Daarna verloor de SP verkiezing op verkiezing: van 14 naar 9 en van 9 naar 5 zetels. Nu staat de partij volgens de Peilingwijzer van Tom Louwerse op lichte winst: tussen de 5 en 9 zetels. Rode lijn: stempercentage SP; groene lijn: stempercentage PvdD; blauwe lijn: stempercentage DENK; zwarte lijn: stempercentage BIJ1; grijze lijn: kiesdrempel   De onderliggende reden voor de terugval is de dominantie van het thema migratie. In de jaren '80 was de SP een van de weinige partijen met kritiek op het migratiebeleid. Hun bundel Gastarbeid en Kapitaal was zo kritisch dat toenmalig Volkskrant-journalist Theodoor Holman schreef dat de partij vond dat migranten zich moesten "schamen voor [hun] afkomst" en maar beter "blanke Nederlander" konden worden. Sindsdien is de SP in hun migratiekritiek ingehaald door Pim Fortuyn en Geert Wilders. Dit blijkt duidelijk uit het Nederlands Kiezersonderzoek, een groot onderzoek naar kiezers dat is opgezet door samenwerkende Nederlandse universiteiten. Hierin vroegen ze naar het belangrijkste verkiezingsthema. Dit kan ingedeeld worden in culturele thema's (zoals immigratie en integratie), economische thema's (zoals bestaanszekerheid en zorg) en milieuthema's (zoals klimaat en natuur). Onder kiezers die een economisch thema noemden, scoorde de SP drie keer zo goed als onder kiezers die een cultureel thema noemden. Groen links In 2003 deed een klein groepje dierenbeschermers voor het eerst mee aan de verkiezingen onder de naam Partij voor de Dieren. Zij haalde een half procent van de stemmen. In 2006 kreeg de partij haar eerste twee zetels, die ze tot 2017 hield. In dat jaar groeide de partij naar 5 en in 2021 door naar 6 zetels. In peilingen in het voorjaar van 2023 stond de partij regelmatig op 10 of meer zetels. Bij de verkiezingen van 2023 haalde de PvdD slechts 3 zetels. De reden hiervoor was een interne strijd; dwars door de partij bleek een diepe scheidslijn te lopen. Veel mensen die al sinds de oprichting bij de partij betrokken waren, stonden voor een principiële koers. Zij wilden dat de partij zich verre hield van de compromissen met de gevestigde politiek en in plaats daarvan de Tweede Kamer gebruikte om hun onvrede met de behandeling van dieren in de bio-industrie te uiten. Hiertoe kan zeker oprichter Marianne Thieme gerekend worden. Zij had echter in 2019 het stokje overgedragen aan Esther Ouwehand. De partij koos onder haar leiderschap voor een meer pragmatische koers en nam in een aantal gemeenten en één waterschap ook deel aan het bestuur. Daarnaast liet zij ruimte voor inhoudelijke verbreding: niet alleen maar een dierenpartij maar een partij een breder groen, progressief en links profiel. In 2023 probeerden enkele oprichters Ouwehand te wippen, maar slaagden daar niet in toen het overgrote deel van de leden zich voor haar uitsprak. Het probleem was daarmee niet weg. In 2025 werd de steun voor Oekraïne een splijtzwam. Een deel van de partij wilde vasthouden aan de pacifistische koers waarbij ze extra uitgaven aan defensie afwees. Ouwehand zag in de huidige geopolitieke situatie geen andere oplossing voor de bescherming van de veiligheid van Nederland en Europa dan steun uit te spreken voor wapenleveringen. Enige (oud-)PvdD'ers, juist diegenen die al eerder kritisch waren geweest over Ouwehand, richtten de partij Vrede voor Dieren op. Het beeld van conflicten schaadt elke partij, maar het uittreden van de principiële flank bevrijdt de partij mogelijk van de diepe verdeling die in 2023 zichtbaar werd. In de Peilingwijzer staat de PvdD op 4-6 zetels. Cultureel links Ook DENK trok recent de aandacht met een interne strijd. Fractievoorzitter Stephan van Baarle stond tegenover het partijbestuur onder leiding van Ejder Köse. Dit conflict betrof de kandidatenlijst. Van Baarle trok zich terug, maar kreeg – net als Ouwehand – de steun van het partijkader. Uiteindelijk trad het partijbestuur af, waarna Van Baarle kon terugkeren. Maar achter de vraag hoe die lijst er precies moet uitzien ligt een groter onenigheid over de aard van de partij. Zo berichtte de NRC: “Van Baarle ziet DENK als een bredere partij die niet alleen de stem vertolkt van Turkse Nederlanders maar ook ruimte geeft aan andere achtergestelde groepen zoals vrouwen en zwarte Nederlanders.” Het partijbestuur is sterk verbonden met Turkse conservatief-religieuze organisaties. Recent onderzoek laat zien dat een belangrijk deel van de stemmen van DENK juist komt uit de hoek van religieuze Turkse Nederlanders. Conflicten zijn de partij niet vreemd: DENK heeft haar wortels in een botsing tussen enerzijds twee PvdA-Kamerleden, Selçuk Öztürk en Tunahan Kuzu, en anderzijds toenmalig PvdA-minister Asscher over het integratiebeleid. DENK haalde in 2016 Sylvana Simons binnen met het oog op de Kamerverkiezingen, maar zij voelde zich al snel niet thuis bij de meer conservatieve positionering van de partij en richtte BIJ1 op. In 2020 stonden Kuzu en Öztürk tegenover elkaar in een persoonlijk politiek conflict. En de kiezers? DENK haalt consistent bij de Kamerverkiezingen twee procent van de stemmen, met óf zonder conflicten. Kortom, de partij steunt sterk op gemeenschappen van Turkse Nederlanders voor wie DENK eigenlijk de enige optie is. In de Peilingwijzer scoort DENK 3-5 zetels. Intersectioneel links BIJ1 kwam in 2021 in de Kamer, nadat het in 2017 niet gelukt was. In 2021 werd Sylvana Simons de eerste Surinaams-Nederlandse partijleider in de Tweede Kamer. Ze zette het progressieve programma van BIJ1 op de kaart met haar heldere betogen en viel onder meer op in debatten over het slavernijverleden. De partij kwam de Kamer in met steun van zowel zeer progressieve Nederlanders zonder een migratieachtergrond als van zwarte Nederlanders. In 2023 werd BIJ1 niet opnieuw gekozen in de Kamer. Het uitvallen van partijleider Simons speelde hierbij een rol, maar breder was er binnen de partij een serie conflicten waarbij leden elkaar van racisme, afrofobie, misogynie en/of misogynoir gedrag beschuldigden. Anno 2025 heeft BIJ1 een nieuwe leider, oud-GroenLinks Kamerlid Tofik Dibi. Over zijn kandidatuur is echter ook weer een conflict uitgebroken omdat hij via een onduidelijke procedure tot lijsttrekker is gebombardeerd. De partij denkt met Dibi een kandidaat gevonden te hebben die het radicale linkse geluid kan vertegenwoordigen. Als queer moslim heeft hij verschillende vormen van achterstelling meegemaakt. Kansen van Klein Links Twee factoren zijn van fundamenteel belang voor de kansen van deze kleine linkse partijen bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2025: welke politieke thema's belangrijk zijn en hoe de grootste centrumlinkse partij het doet. De media en grote partijen zullen bepalen welke thema's belangrijk zijn. Wanneer, zoals in 2023, migratie het centrale thema is, zullen links én Klein Links klein blijven. Als economie een belangrijk thema is, dan is dat goed voor de SP zoals we al boven zagen, maar ook DENK, BIJ1 en PvdD scoren beter onder kiezers die economische thema's noemen als motivatie om te stemmen: ze scoren allemaal ongeveer 70% beter. Als de verkiezingen over milieu gaan is dat gunstig voor de PvdD; deze partij scoort zes keer zo goed onder kiezers die een groen thema noemden dan onder kiezers die migratie als belangrijkste thema kozen. De andere factor is de concurrentie van de grote broer, GroenLinks-PvdA. Als Frans Timmermans geloofwaardig in een tweestrijd kan komen om het premierschap, kan dat kiezers die eigenlijk op een klein linkse partij zouden willen stemmen naar de linkse samenwerkingslijst van GroenLinks-PvdA lokken. Dat is een les die klein links in 1977 geleerd had, toen de partijen links van de PvdA van 16 zetels naar 6 zetels deed dalen. Datzelfde kan SP, PvdD, DENK en BIJ1 overkomen. Hoe GroenLinks-PvdA het doet, zal het belangrijkste zijn voor BIJ1. Deze partij moet zich niet alleen in het parlement weten in te vechten, maar wil dat doen met een lijsttrekker zonder Afrikaanse of Afro-Surinaamse achtergrond, terwijl deze groepen eerder de electorale basis voor BIJ1 waren. De partij zal met name willen groeien door zeer progressieve kiezers van GroenLinks-PvdA af te vangen. Als we naar de verslaggeving kijken, zit de onvrede over de fusie van GroenLinks en PvdA echter veel eerder aan de conservatieve kant. Hierdoor lijken de kansen van BIJ1 op een Kamerzetel gering.   Dit artikel van Simon Otjes komt uit De Hofvijver van het Montesquieu Instituut

Door: Foto: PhareannaH[berhabuk] (cc)
Foto: waltarrrrr (cc)

Bloedend Rood – hoe de SP maar niet volwassen wil worden

, door

ANALYSE - Een jaar geleden escaleert een conflict tussen de partijtop van de SP en leden van Rood, op dat moment nog de jongerenpartij. Geradicaliseerde zolderkamercommunisten worden ze genoemd, vanwege hun communistische sympathieën. Ze willen debat over een linksere koers, tegen de zin van het bestuur. Het escaleert, of beter, het partijbestuur laat het escaleren. Het onvolwassen gedrag komt niet van de jongeren. Het bestuur van de SP ligt nu al een jaar op ramkoers met de toekomst van de eigen partij. Deze week werd een goede uitslag bij de gemeenteraadsverkiezingen getorpedeerd.

Ontbrandend conflict

Najaar 2020. In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen ontvlamt een al langer smeulend conflict tussen partijbestuur en de jongeren van Rood. Hun verzet tegen toekomstige samenwerking met de VVD was al eerder slecht gevallen. Sommige van hen zijn binnen de SP onderdeel van discussiegroepen als communistisch platform en het marxistisch forum. Dat levert hen uit de mond van bestuurslid Arnout Hoekstra het stempel geradicaliseerde zolderkamercommunisten op. Volgens hem willen de jongeren “de bevolking bewapenen voor een burgeroorlog” (vanaf 18:36). De jongeren zelf, aangevoerd door Rood voorzitter Olaf Kemerink, zeggen dat ze niets met geweld te maken willen hebben. Ze willen op een democratische wijze invloed uitoefenen op de koers van de SP. Maar daar moet het bestuur niets van hebben.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Waan van de dag

Jannie Visscher nieuwe voorzitter SP

, door

Ze volgt Ron Meyer op, die zich terugtrok na dramatisch verlies bij de Europese verkiezingen.

Meyer had vol op het orgel ingezet op een populistische anti-campagne, waarin PvdA-kanditaat Frans Timmermans werd afgeschilderd als een volgevreten regent. Die tactiek ketste echter in het gezicht van de SP terug: de PvdA won flink, de SP haalde nul zetels.

Foto: The U.S. Army (cc)

Oorlog bestaat niet meer

, door

RECENSIE - De introvertie van de Nederlandse politiek bepaalt de thema’s die media en politici in de verkiezingscampagne bespelen: migratie, woningnood, minimumloon, zorg. Buitenlandbeleid komt niet aan de orde. Oorlog bestaat niet meer. Althans niet voor de parlementsverkiezingen. Nederland had de afgelopen jaren echter wel degelijk een aandeel in de oorlogen in Syrië, Irak, Afghanistan en Mali. Goed dus dat aftredend SP-Kamerlid Sadet Karabulut ons met een bundel van haar columns nog even herinnert aan de Nederlandse medeverantwoordelijkheid voor geweld, dood, honger en ellende elders in de wereld.

Een pen tegen permanente oorlog heet de bundel van de woordvoerder van de SP voor Buitenlandse Zaken en Defensie die na vijftien jaar Kamerlidmaatschap afscheid neemt. In de columns en artikelen die ze de afgelopen jaren schreef voor dagbladen en Joop.nl zien we hoe Nederland, doorgaans onder Amerikaanse vlag, deelneemt aan verschillende gewapende conflicten. En vooral hoe het parlement over dit optreden telkens weer werd misleid. Aan de hand van Karabuluts pen breng ik enkele affaires in herinnering.

Afghanistan

O ja, Afghanistan. Ik kan me voorstellen dat de politici die hebben ingestemd met de Nederlandse bijdrage aan de oorlog daar dit onderwerp graag vergeten en het niet uit zichzelf naar voren zullen brengen in hun campagnes. ‘We zijn constant voorgelogen’, schrijft Karabulut. Over de Kunduz-missie bijvoorbeeld. Het zou gaan om de opleiding van politieagenten. Maar net als in de eerdere zogenaamde ‘opbouw-missie’ bleek deelname aan gewapende conflicten onvermijdelijk. Uit een opiniebijdrage in Trouw, 2018:

Foto: Fossielvrij NL (cc)

Klimaat: doorrekeningen verkiezingsprogramma’s door PBL

, door

ANALYSE - Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft ook dit keer de verkiezingsprogramma’s van verschillende politieke partijen doorgerekend. Dit keer hebben slechts zes partijen hun verkiezingsprogramma laten doorrekenen door PBL, terwijl er 10 meedoen aan de doorrekening van het Centraal Planbureau (CPB). Ter vergelijking in 2017 deden 7 politieke partijen mee. In 2017 haakte het CDA af, dit keer de VVD. Daarnaast doet de Vrijzinnige Partij dit keer niet mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Hierbij een poging tot duiding van het boekwerk dat PBL heeft afgeleverd, waarbij ik deze constatering van het CPB-directeur Pieter Hasekamp in het achterhoofd hou:

Vrijwel alle partijen vergroten de overheidsuitgaven en geven een impuls aan de economie. Daarnaast zien we dat alle partijen de lasten voor bedrijven verhogen en dat de meeste partijen financiële lasten verschuiven naar toekomstige generaties.”

Want als er één onderwerp is waarin Nederlandse politici al jaren de rekening doorschuiven naar toekomstige generaties dan is het klimaatbeleid, want Nederland is een trage starter op het gebied van klimaatbeleid. Als politieke partijen dan nu de financiële kosten van hun beleid naar de toekomst schuiven hoop je dat dat gepaard gaat met goed milieu- en klimaatbeleid, zodat dat deel van rekening voor toekomstige generaties lager wordt.

Waan van de dag

SP en CDA willen snel landelijk verbod op varend ontgassen

, door

NIEUWS - De SP en CDA in de Tweede Kamer willen dat minister Van Nieuwenhuizen haast maakt met de invoering van een landelijk verbod op varend ontgassen. Nu de minister stelt dat provinciale verboden niet rechtsgeldig zijn, vinden de partijen dat er snel iets moet gebeuren.

De Gelderse gedeputeerde Bea Schouten stelt ondertussen in een reactie namens de 7 provincies met een verbod op varend ontgassen dat de provincies zich al lange tijd inzetten voor een Europees verbod op varend ontgassen. Omdat dit te lang op zich liet wachten hebben ze zelf een verbod ingesteld. Dat gebeurde, zo geeft de gedeputeerde aan, op basis van een niet-openbaar advies van de Landsadvocaat uit 2013, dat ‘ruimte zou bieden voor provinciale verboden op varend ontgassen’. Wat dan weer de vraag oproept hoe dat niet-openbare advies van de Landsadvocaat uit 2013 zich verhoudt tot de stelling van Minister Van Nieuwenhuizen dat het provinciale ontgasverbod niet rechtsgeldig is.

Foto: copyright ok. Gecheckt 03-03-2022

Vuile campagne met stemmingsuitslagen

, door

ANALYSE - Het delen van stemmingsuitslagen van moties kan misleidend zijn als belangrijke informatie over die stemming wordt achtergehouden. De politiek dient zich tegen dit soort misleiding te wapenen.  

Tegen het verhogen van het minimumloon?

Afgelopen week postte het tweedekamerlid Jasper van Dijk van de SP op zijn Facebook-pagina een foto van een stemmingsuitslag van de Tweede Kamer. Het betrof de stemming over zijn motie over de verhoging van het minimumloon. Duidelijk zichtbaar was dat onder andere GroenLinks en de PvdA tegen gestemd hadden. Zijn commentaar:

“In het rood de partijen die tegen verhoging vh minimumloon stemmen.”

De boodschap is helder: GroenLinks en de PvdA zijn niet te vertrouwen. Over het minimumloon hebben ze mooie verhalen, maar in praktijk stemmen ze tegen een verhoging. Onder de post van van Dijk staan dan ook woedende reacties van links georiënteerde mensen, en de foto wordt grif gedeeld. Alleen, er is een probleem.

Misleiding

Wat van Dijk stelt, is niet waar. Wat hij namelijk niet vermeldt, is dat in hetzelfde debat ook een andere motie werd ingediend door 50+. In deze motie wordt óók voor een verhoging van het minimumloon gepleit. Alleen is hier de financiële dekking bewust opengelaten, en er wordt geen vast percentage voor de stijging genoemd. In de stemmingsuitslag van deze (eveneens verworpen) motie zien we dat GroenLinks en de PvdA wél voor stemden.

Foto: Pieter Bas Elskamp (cc)

Het motorblok uit elkaar

, door

COLUMN - Het is geen dogma dat het zogenaamde ‘motorblok’, VVD, CDA en D66, gaat regeren met een bereidwillige vierde partner. Er zijn echter twee alternatieven die zeker na het mislukken van de vorige poging minstens zo geloofwaardig zijn.

Motorblok op zoek

Het zogenaamde ‘motorblok’ is op zoek naar een partner. De combinatie van VVD, D66, CDA en een vierde partner, de wens van vooral Rutte, lijkt in de media zo vanzelfsprekend, dat andere combinaties eigenlijk niet serieus genoemd worden.

De combinatie van dit drietal met GroenLinks is nu reeds onderzocht. Dat bleek één brug te ver. Natuurlijk is D66 de partij die dit het meest betreurt. In een kabinet met VVD en CDA is het voor D66 namelijk uitkijken. Het vorige kabinet met die twee partijen was voor D66 geen succesnummer: alle D66 punten werden als het puntje bij paaltje kwam genegeerd, en D66 kreeg de schuld van guur rechts beleid waar de achterban zich onvoldoende in herkende. Na Balkenende II hield D66 3 zetels over.

Een herhaling daarvan is te vermijden door een linksere partner het kabinet in te trekken, die D66 enerzijds kan helpen met het afdwingen van nog enigszins progressief beleid, en verder als bliksemafleider kan functioneren. Niet voor niets doet Pechtold nadat Klaver zijn hielen lichtte nu een beroep op Roemer.

Waan van de dag

Minister: provinciale verboden op varend ontgassen niet rechtsgeldig

, door

NIEUWS - Een paar weken geleden publiceerde De Gelderlander een artikel over ontgastoerisme, het rondje vanuit Duitsland (of België) waarbij binnenvaartschippers vanuit Duitsland of België naar Nederland varen om de resterende benzeendamp uit hun ruim de lucht in te blazen. Deze praktijk levert risico’s op voor de schippers, hun bemanning en de volksgezondheid. Naar aanleiding van deze publiciteit stelde CDA, SP en Partij voor de Dieren Tweede Kamervragen. Inmiddels zijn de antwoorden binnen en is het hoge woord eruit: Het verbod op varend ontgassen, waarmee provincies het vrijlaten van giftige (benzeen)dampen op rijksvaarwegen (zoals de Rijn en de Waal) al jaren tegengaan, is volgens de minister juist op deze vaarwegen helemaal niet rechtsgeldig.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Volgende