ANALYSE - Het delen van stemmingsuitslagen van moties kan misleidend zijn als belangrijke informatie over die stemming wordt achtergehouden. De politiek dient zich tegen dit soort misleiding te wapenen.
Tegen het verhogen van het minimumloon?
Afgelopen week postte het tweedekamerlid Jasper van Dijk van de SP op zijn Facebook-pagina een foto van een stemmingsuitslag van de Tweede Kamer. Het betrof de stemming over zijn motie over de verhoging van het minimumloon. Duidelijk zichtbaar was dat onder andere GroenLinks en de PvdA tegen gestemd hadden. Zijn commentaar:
“In het rood de partijen die tegen verhoging vh minimumloon stemmen.”
De boodschap is helder: GroenLinks en de PvdA zijn niet te vertrouwen. Over het minimumloon hebben ze mooie verhalen, maar in praktijk stemmen ze tegen een verhoging. Onder de post van van Dijk staan dan ook woedende reacties van links georiënteerde mensen, en de foto wordt grif gedeeld. Alleen, er is een probleem.
Misleiding
Wat van Dijk stelt, is niet waar. Wat hij namelijk niet vermeldt, is dat in hetzelfde debat ook een andere motie werd ingediend door 50+. In deze motie wordt óók voor een verhoging van het minimumloon gepleit. Alleen is hier de financiële dekking bewust opengelaten, en er wordt geen vast percentage voor de stijging genoemd. In de stemmingsuitslag van deze (eveneens verworpen) motie zien we dat GroenLinks en de PvdA wél voor stemden.
Wat is er aan de hand? Daar wordt het gissen. Het lezen van de notulen van dat debat levert mij geen ondubbelzinnige antwoorden op. Wel lees ik dat PvdA en GroenLinks de bijgaande notitie van van Dijk steunen, maar nog vragen hebben over de gehanteerde getallen en de voorgestelde methode. In die zin lijkt het logisch dat ze wel voor de 50+ motie stemden, en niet voor die van de SP.
Ik kan me natuurlijk voorstellen dat van Dijk dat vervelend vindt. Maar zijn bijschrift bij de foto, namelijk dat GroenLinks en PvdA tegen verhoging het minimumloon zouden stemmen, is gewoon niet waar. Zijn foto op de sociale media is daarmee een vorm van misleiding.
Kindhuwelijken
Het posten van zo’n foto van een stemmingsuitslag om een vals beeld op te roepen is helaas geen incident. Er zijn meer voorbeelden te geven, en niet alleen van de kant van de SP. Een ander voorbeeld is een veelgedeelde motie van het CDA om kindhuwelijken nietig te verklaren: VVD en veel linkse partijen stemden tegen. De PVV deelt de stemmingsuitslag regelmatig met de conclusie: deze partijen zijn voor kindhuwelijken.
Maar ook dit blijkt anders in elkaar te zitten dan de kale stemmingsuitslag doet vermoeden. In de motie wordt namelijk iets gevraagd dat juridisch niet kan. De partijen die tegen deze motie stemden, stemden wel in met een andere motie waarin kindhuwelijken nietig verklaard worden. De claim dat de VVD en veel linkse partijen voor kindhuwelijken stemden is dus onwaar.
Onbeveiligde moskeeën
Een ander voorbeeld dat veel gedeeld wordt, is een motie van Denk om moskeeën te beveiligen. Alle partijen, behalve Denk zelf, stemden tegen. En dat terwijl er ten tijde van die motie wel synagogen beveiligd werden, en de dreiging tegen moskeeën door de RIVD reëel was verklaard. Conclusie van Denk: er wordt met twee maten gemeten.
Het probleem is echter dat er een heel andere reden was waarom de parlementariërs tegen de motie stemden. In het desbetreffende debat over de beveiliging van moskeeën beloofde toenmalig minister Asscher dat hij ook voor de beveiliging van moskeeën middelen zou vrijmaken, maar dan alleen waar beveiliging nodig werd geacht. Beveiliging op maat dus. Net als toentertijd bij synagogen gebeurde overigens.
Toch zie je deze motie vaak opduiken in internetdiscussies als hét bewijs dat alle partijen – behalve Denk dan – bedreigingen van moskeeën niet serieus zouden nemen.
Ingewikkelde praktijk
In de Tweede Kamer worden dagelijks tientallen moties behandeld. Er zijn allerlei redenen die een partij kan hebben om tegen een motie te stemmen. Soms is de partij in de kern tegen de strekking van het voorstel. Soms stemt men echter tegen omdat de motie overbodig is geworden, omdat wat voorgesteld wordt op een andere manier al wordt geregeld. Soms is een motie praktisch niet uitvoerbaar. Soms stemmen partijen tegen een motie omdat om geld gevraagd wordt, zonder dat duidelijk is waar dat geld vandaan moet komen. En soms is juist de dekking van de motie het probleem: de partijen stemmen niet tegen omdat het voorstel hun niet aanstaat, maar omdat voor de financiering geld wordt weggehaald bij een plaats waar ze het liever anders geregeld zouden zien.
De stemmingen over alle moties worden in het kader van bestuurlijke openheid braaf op het internet gedeeld. Maar dat levert vaak alleen maar verwarring op. De reden waarom partijen tegen een motie stemmen staat immers niet vermeld, en is vaak ook nergens te vinden. Dat maakt stemmingsuitslagen van moties vervolgens bruikbaar om er lastercampagnes mee te voeren. En dat is dan ook wat gebeurt.
Schadelijk voor de hele politiek
Dat dit soort lastercampagnes ook vanuit politieke partijen zelf geïnitieerd worden, is naar mijn mening heel ernstig. Volksvertegenwoordigers die bewust hun achterban misleiden om hen tegen andere partijen op te zetten zijn niet alleen schadelijk voor die andere partijen. Zij schaden met hun gedrag de hele politiek. Ze zetten door het weglaten van informatie namelijk de hele politiek neer als onbegrijpelijk en fundamenteel onbetrouwbaar.
Dit is dan ook vaak te zien in de reacties die op dit soort posts op de sociale media te vinden zijn: de woede keert zich niet alleen tegen de partijen die een op het eerste gezicht onbegrijpelijke stem uitbrachten, vaak genoeg wordt gelijk de hele politiek als onbetrouwbaar afgedaan.
Wat hiertegen te doen?
Natuurlijk zouden partijen en vooral volksvertegenwoordigers zich verre moeten houden van dit soort praktijken. Maar ook al zouden ze dat doen, dan nog is het onderliggende probleem niet opgelost. Het probleem is namelijk dat een verkeerde suggestie maar al te makkelijk gewekt is, terwijl de waarheid maar moeilijk boven tafel is te krijgen. De manier waarop tweedekamermoties online worden gezet, draagt daaraan bij.
Ik zelf heb een tijdje geleden aan een parlementariër van GroenLinks gevraagd waarom ze niet van iedere motie een stemverklaring online zetten. Zij zag hier wel wat in, en legde het voor aan de fractie. Maar deze besloot daar (nu) niet toe over te gaan, omdat het heel erg veel werk is om alle tientallen moties van een stemverklaring te voorzien, ook omdat de formulering nu eenmaal heel precies moet. Parlementariërs hebben al te leiden onder een zeer hoge werkdruk, en dit zou de werkdruk zeer verhogen.
Verkeerde beslissing?
Ik heb hier wel begrip voor, maar vind het toch een onverstandige en zelfs onjuiste beslissing. Ik denk ten eerste dat de partij de schade die door dit soort vuile campagnes wordt toegebracht onderschat. Liever wat minder geld uitgeven aan gelikte spots tijdens de verkiezingen, en wat meer aan toelichting van wat je als politieke partij eigenlijk doet, lijkt mij strategisch geen onhandige keuze.
Ten tweede zie ik het geven van inzicht in zijn overwegingen als een belangrijk onderdeel van het vak van volksvertegenwoordiger. In een vertegenwoordigende democratie vaardigen wij mensen af om voor ons beslissingen te nemen. Dat is omdat niet iedere burger de tijd heeft zich in de achtergronden van alle besluiten te verdiepen. Parlementariërs krijgen die tijd wel, en beslissen voor burgers op basis van de extra informatie die ze hebben. Dit brengt mijns inziens de taak met zich mee om burgers te informeren over de overwegingen je als parlementariër maakt.
En aan juist die informatie schort het hier. En dat is schadelijk. Want als de reden waarom parlementariërs een beslissing nemen onduidelijk is, of zelfs onverklaarbaar, groeit het wantrouwen tegen de politiek. Ik denk daarom dat iedere partij korte stemverklaringen bij iedere motie zou moeten voegen, om de eigen keuzes toe te lichten, en om zich te wapenen tegen vuile campagnes van collega’s.
Ondertussen is het goed te beseffen dat losse stemmingsuitslagen wel veel, maar vaak lang niet alles zeggen.
Reacties (12)
Mooie analyse van het probleem van het misbruik van stemuitslagen in de tweede kamer.
Ik heb alleen weinig fiducie in de geboden oplossing (stemverklaringen): Het enige waar het voor zorgt is dat mensen die verder kijken dan de propaganda van de politici die ze toch al volgen kunnen zien in hoeverre hun beweringen over de motivaties van hun concurrenten klopt. Echter, ik geloof niet dat veel mensen dat zouden doen (om bij het eerste voorbeeld te blijven: De facebook-volgers van Jasper van Dijk zullen sowieso al vaker SP-stemmers zijn die niet snel een stemverklaring op de website van GroenLinks (niet hun partij) zullen opzoeken).
Overigens is het natuurlijk makkelijk zeuren van mijn kant, want ik heb zelf ook geen oplossing. (Hooguit dat media goed moet uitkijken bij het verschaffen van een forum voor dit soort uitspraken; maar ja, daar hebben zij meestal ook geen geld voor.)
“Het delen van stemmingsuitslagen van moties kan misleidend zijn als belangrijke informatie over die stemming wordt achtergehouden.”
Verbeter de wereld begin bij je collega:
https://sargasso.nl/moties-noodhulp-en-vreemdelingenbeleid/
Dit is een groeiend probleem dat parlementariërs volgens mij zelf kunnen oplossen door een hoger budget voor parlementair werk te vragen. De democratie lijdt onder het feit dat een parlementslid het niet of nauwelijks kan opnemen tegen een steeds maar uitdijende bureaucratie van ambtenaren. Nederland schijnt hierin in vergelijking met andere landen veel te zuinig te zijn.
Het tweede, minstens even serieuze, probleem zit bij de media. In het verleden werden parlementaire debatten door de pers verslagen. Met citaten van sprekers van oppositie en coalitie. Kijk maar eens in oude kranten. Nu krijgen we nog slechts ‘duiders’ op de buis die hoogstens een citaat gebruiken om hun eigen visie op het verloop van het debat te geven. En dan meestal niet over de zaak waar het om gaat, maar vooral over de positie van de persoon van de minister of het Kamerlid. Geen wonder dat partijen hun eigen verhaal daarnaast willen zetten op Facebook. Het resultaat is dat we als burgers niet veel meer krijgen dan propaganda en commentaar.
@2: Onzin. Dat zijn 62 moties, dus geen cherrypicken, wat hier aangekaart wordt
@3: Ik denk dat ook als de rol van de pers niet was veranderd, de partijen hun eigen verhaal ook op social media zouden gooien
@5: Ja, je hebt gelijk, dat denk ik ook wel. Overigens was de pers tot minstens halverwege de vorige eeuw in handen van de verschillende politieke partijen. Romme was hoofdredacteur van De Volkskrant en Bruins Slot van Trouw. Dus wat dat betreft zijn we met die sociale media weer terug bij af.
Het verwarrende is vooral dat er veel op elkaar lijkende moties worden ingediend; blijkbaar wordt een motie in zijn geheel afgekeurd als er ook maar een klein deel niet naar wens is. Probeer dat eens op een aannemer uit, zou ik zeggen.
Maar dat je als aldus verwarde burger de kans niet krijgt om die gordiaanse knopen te ontwarren, is inderdaad een kwalijke zaak.
Is het gebruikelijk om moties in te dienen zonder financiële onderbouwing? Lijkt mij iig logisch om om die reden al tegen te stemmen – we leven niet in lala-geld-land tenslotte.
@7 Soms worden er 100 moties in enkele minuten door de kamer gegooid. Elke partij dient eigen in, soms gezamelijk. Soms worden er moties gebundeld of veranderd ter plekke. Dat maakt het geheel erg onoverzichtelijk en stemverklaren -als het niet erg belangrijk is- is dan ook veel werk.
@8 Ten eerste hoeft niet alles gedekt te worden. Zeker niet als het relatief klein bier betreft. Ten tweede is er een machtsongelijkheid. Een regering heeft ambtenaren om de duizenden potjes creatief te bekijken, te beheren (etc) voor hun voorstellen. Een kamerlid ( zeker kleine fractie ) heeft geen dagen te tijd om de juiste boekhoudkundige grootboekrekening te vinden.
Politici zouden zich bezig moeten houden met het grotere plaatje ( haha, ja ik weet het ), maar het zijn geen ambtenaren op een andere plek of boekhouders. Althans dat zou niet moeten, anders krijg je een technocratie.
Ik heb verder ook geen oplossing. 95% van de mensen heeft ws zo’n stemding nog nooit gezien en boeit het ook niet. Opzoeken van spreekteksten en werkelijke stemmingen is toch echt het domein van fijnkauwers.
Idealiter heb je journalisten om die bronnen te herkauwen naar een analyse. Je kan als partij wel pro-actief op sociale media reageren als iemand met zo’n halfbakken conclusies komt, maar dat is ook relatief veel dweilen.
Inderdaad, waarom een partij voor of tegen stemt, staat er niet meer bij, alles moet snel. Eerlijk gezegd vind ik dat een gemis aan de mooie stemmingsuitslagen, het zegt eigenlijk niets. Je kan er totaal geen conclusies uit trekken, want je weet de beweegredenen niet. Je kan nog mooier de boel fact free gaan maken zoals we gewend zijn in de media.
@Fokko: Het zou werken in beperkte mate. Wat in ieder geval zal gebeuren, is dat onder zo’n foto van zo’n stemmingsuitslag reaguurders op de sociale media meteen een link naar de stemverklaring kunnen posten. Daarmee hebben meer mensen sneller toegang tot de juiste informatie. Natuurlijk zullen er nog veel zijn die deze niet eens lezen of zelfs ontkennen, maar toch, de toegang is beter.
@Jos: Mee eens, ik denk ook dat het parlement te weinig middelen heeft in ons land om haar taak goed te kunnen uitvoeren. Dat geldt ook voor de media denk ik. Het moet daarbij allemaal goedkoop, en sensationeel, en ware informatievergaring is duur en een beetje saai.
@Joost: Inderdaad, er een groot verschil tussen één motie eruit lichten met het doel een beeld te scheppen, en een overzicht van moties geven.
@KJH: Nee, dat is niet gebruikelijk. Of er wordt een dekking gegeven, zoals in die van van de SP, of er wordt een motie geschreven die ongedekt is, maar dan wordt geschreven zoals die van 50Plus (nodigt de regering uit voorstellen te doen tot het verhogen van het minimumloon en daar dekking voor te vinden). Er worden ook wel eens ‘harde’ ongedekte moties uitgeschreven maar die zijn echt alleen maar voor de bühne. Daar was in dit debat geen sprake van voor zover ik weet.
@Bazzje: Goede informatie en nuanceringen, dank hiervoor. Inderdaad denk ik dat het veel werk zou zijn, maar goede informatie geven is tenslotte toch heel belangrijk. Wat ik de GL dame heb voorgesteld is dat als het niet haalbaar is dan een website op te zetten met de moties waarop de partij het meest wordt aangevallen, en een formulier waarop je de motivatie van een motie kan aanvragen. Dat zou een optie B kunnen zijn voor partijen (uiteraard niet alleen GroenLinks).
@8: Nouja de ongedektheid zelf geeft ook al informatie over uit welke hoek het voorstel komt. Lijkt mij transparant.