Boekenweek! | Stefan Zweig

In 1942 bracht de Duitse schrijver Stefan Zweig zijn Schachnovelle uit. Ik las het boek op de middelbare school voor mijn lijst Duits. Doorgaans voorspelt dat geen grote liefde voor het gelezene, maar was anders. Bijna dertig jaar later kocht ik het in Duitsland om het nog eens te lezen. Het verhaal speelt zich af op een oceaanstomer tussen Buenos Aires en New York. Een groepje enthousiastelingen weet een schaakcompetitie te organiseren tussen henzelf en de wereldkampioen schaken, die toevallig ook op het schip meereist. Het clubje verliest hun eerste partij. Tijdens de tweede partij weet een toevallige voorbijganger met zijn advies een verloren partij nog net in remise te laten eindigen. De groep overtuigt de voorbijganger – de hoofdpersoon uit het verhaal – met veel moeite om de wereldkampioen voor een derde partij uit te dagen. Die wint hij, tot groot genoegen van alle omstanders. Een vierde partij volgt, op verzoek van de wereldkampioen. De hoofdpersoon raakt almaar geagiteerder tijdens die partij en als zijn tegenstander ‘schaakmat’ constateert, gebeurt er iets raars. De hoofdpersoon roept dat de stukken allemaal verkeerd op het bord staan en krijgt een acute zenuwinzinking. Hij blijkt de partij niet zozeer op het bord gespeeld te hebben, maar in zijn eigen hoofd.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Schakend Nederland

Hieronder volgt een gastbijdrage van ALO, frequent reaguurder die zich liet inspireren door de reacties alhier op Sargasso op het overlijden van de schaaklegende Bobby Fischer.

In de reacties op Sargasso naar aanleiding van het overlijden van Bobby Fischer werd de vraag gesteld waar de grondslag voor de Nederlandse schaakcultuur lag. Terecht werd hierbij gewezen op het wereldkampioenschap van Max Euwe op 15 december 1935. Dit had velen geïnspireerd. Zo is in mijn bezit een door mijn vader vervaardigd schaakbord dat op 1 maart ’36 is gedateerd. Maar Euwe is niet het enige.

Euwe was een amateur schaker, het was niet zijn broodwinning. Hij was leraar wiskunde en werd later hoogleraar informatica. Maar hij was ook schrijver van vele schaakboeken. Behalve zijn bekende openingreeks was hij ook de auteur van ‘Oom Jan leert zijn neefje schaken’. Ook uit 1935 en nog steeds zeer geschikt als je het spel wilt leren.

Het was het beginpunt van een unieke cultuur in Nederland. Wij kennen niet alleen een generatie landgenoten die naar aanleiding van de prestatie van Euwe tot grote hoogte zijn gekomen als schaker, maar ook als schrijver. Timman heeft veel schaakverhalen gepubliceerd en de schaakcuriosa van Tim Krabbé zijn wereldberoemd. Hans Böhm, Hans Ree, Max Pam, Alexander Münninghoff en de naar Nederland uitgeweken Rus Genna Sosonko horen ook in het rijtje thuis. En allemaal begin jaren 70 bijeengebracht door Wim F. Andriessen, uitgever en schaakliefhebber. Hij begon Schaakbulletin, een tijdschrift dat 197 nummers heeft geteld in de periode tussen 1968 en 1984. Schaakbulletin is het beste schaaktijdschrift dat ooit was uitgegeven, aldus Münninghoff in zijn verantwoording van zijn bundel ‘Hartversterkende schimpscheuten’, een selectie uit de 15 jaren ‘Hard Gras’ voor schakers.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.