Minderheidsregeringen hoeven niet minder stabiel te zijn

Gastbijdrage van Tom van der Meer (eerder verschenen op Stuk Rood Vlees) Minderheidsregeringen hebben in Nederland een slechte naam. Ze zouden instabiel zijn, en weinig effectief. Begin april verscheen in de Volkskrant een interview waarin staatsrechtgeleerde Wim Voermans dit punt onderstreepte. Hij omschreef de minderheidsregering als een ‘loopgravenoorlog’ en een ‘flipperkastspel’. De Volkskrant kopte zelfs: ‘gedoemd te mislukken’. Maar is dat zo? Verschillende politicologen raden juist aan om de optie serieus op tafel te leggen. Zitten die er dan zo naast? En waarom hebben zowel de Raad voor het Openbaar Bestuur (in 2016) als de Staatscommissie Parlementair Stelsel (in 2018) stellig geadviseerd om de minderheidsregering als een realistisch alternatief te onderzoeken tijdens een kabinetsformatie? Inhoudelijk pleiten verschillende argumenten voor minderheidsregeringen. Ze stellen zowel coalitie- als oppositiepartijen in staat om zich te profileren, en kunnen meer ruimte bieden aan het dualisme tussen regering en parlement. Zeker in een land waar een grote bereidheid bestaat van oppositiepartijen om met voorstellen van de regering in te stemmen, is het risico te overzien. Maar die argumenten zeggen natuurlijk weinig over de stabiliteit van de coalitie die de minderheidsregering draagt? Minderheidsregeringen kunnen even stabiel en effectief zijn als meerderheidskabinetten Cruciaal is hoe je de steun voor een minderheidsregering formaliseert. Wie de minderheidsregering formeert uit bittere noodzaak, bij gebrek aan enige meerderheidssteun, moet niet gek staan te kijken wanneer dat kabinet sneller valt. Maar wie weloverwogen een minderheidsregering formeert, en daarvoor a priori publieke steun vindt bij relatief vaste gedogers, kan op meer succes rekenen. Recent verscheen een onderzoek in West European Politics (hier het publieksblog, hier het wetenschappelijke artikel) van Maria Thürk (U Basel) en Svenja Krauss (U Wenen). Hun studie laat zien onder welke voorwaarden een minderheidsregering succesvol is. Daartoe onderzochten zij 471 regeringen in 30 landen sinds 1977. Daarbij maken ze onderscheid tussen klassieke meerderheidsregeringen, minderheidsregeringen zonder publieke afspraken met gedogers, en minderheidsregeringen met publiek gedoogakkoord. Ze laten zien dat minderheidsregeringen zonder gedoogakkoord inderdaad eerder omvallen dan meerderheidsregeringen. Maar er is geen realistisch verschil in regeringsduur tussen meerderheidsregeringen en minderheidsregeringen met publiek gedoogakkoord. Onderstaand figuur (bron) toont dit effect. Thürk en Krauss omschrijven de constructie als ‘meerderheidsregeringen in vermomming’. Dat zien we tot op zekere hoogte ook terug in de analyses van Simon Otjes en Tom Louwerse naar het stemgedrag in de Tweede Kamer (oa hier en hier). Historische vergelijking Voermans verwijst in zijn interview naar vier kabinetten die in de afgelopen 100 jaar rustten op een minderheidsregering. Het is niet meteen duidelijk of het hier gaat om kabinetten zonder meerderheid in de Tweede Kamer, of dat ook het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer volstaat. Een van die vier kabinetten is het hoogst uitzonderlijke en notoire kabinet-Colijn V, dat slechts enkele dagen missionair is geweest, en daarmee afgerond 0% van de zittingstijd heeft volgemaakt. Dit uitzonderingsgeval legt nogal een beslag op de gemiddelde zittingstermijnen van de vier kabinetten die Voermans vervolgens uitrekent. Maar het is niet evident dat een vergelijking met minderheidsregeringen van meer dan een halve eeuw geleden zinvol zijn. De electorale en politieke omstandigheden zijn immers fors veranderd. De kiezers zijn volatiel geworden, zodat meerderheden vele malen sneller wisselen. Grote partijen bestaan niet meer; in plaats daarvan hebben we veel middelgrote partijen die op korte termijn kunnen pieken of dalen. Ook loopt de samenstelling van de Eerste Kamer steeds vaker uit de pas met die van de Tweede Kamer. In de laatste 11 jaar heeft Nederland zo’n 8 jaar gefunctioneerd met een de facto minderheidsregering. Veel regeringen konden in het parlement niet rekenen op een meerderheidscoalitie, waardoor het via deelakkoorden naar meerderheden zocht. Vaak had de coalitie een minderheid in de Eerste Kamer (2011-2012, 2012-2017, 2019-2021). Dit omvatte de hele periode Rutte II (2012-2017), het eerste kabinet dat de rit uitzat sinds Paars I (1994-1998), en waarover al na een paar jaar werd geschreven dat het was uitgeregeerd omdat het alle plannen had verwezenlijkt. En nu? De formatie kijkt weer voorzichtig vooruit. Een minderheidsregering kan als reële optie op tafel liggen. De minderheidsoptie hoeft immers niet instabiel te zijn, en is zeker niet gedoemd te falen. De stabiliteit van zo’n minderheidsregering hangt af van de formalisering van afspraken met gedoogpartners. Maar als zo’n regering wordt gevormd als laatste uitweg uit een politiek precaire positie, en zonder vastgelegde steun van gedoogpartners, biedt dat weinig hoop. Dit artikel verscheen eerder bij Stuk Rood Vlees.

Door: Foto: -JvL- (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Update over het nog steeds falende klimaatbeleid Nederland

, door

Ruim twee jaar geleden, bij het verschijnen van de Nationale Energieverkenning, lieten we al zien dat er al heel lang een groot gat zit tussen ambitie en realisatie qua aandeel duurzame energie in Nederland.
Nu de Nationale Energieverkenning 2017 verschenen is, roept de rijksoverheid enthousiast dat het korte termijn doel misschien niet gehaald wordt, maar dat wat verder in de toekomst het juist veel beter zal gaan.
Dat noemen we: de problemen voor je uit schuiven.

We hebben ons overzicht van klimaatplannen versus realiteit maar weer eens bijgewerkt met deze laatste “inzichten”. Het realisme is ver te zoeken. En daarmee ook de wil tot het nemen van echte maatregelen.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Images Money (cc)

Uitkeringsfraude

, door

DATA - Ook bij dit kabinet staat de aanpak van fraude bij uitkeringen hoog in het vaandel. Maar hoe omvangrijk is de uitkeringsfraude nu eigenlijk precies. Duidelijke cijfers daarover, die ook nog eens over meerdere jaren op dezelfde wijze samengesteld werden, waren ons niet bekend.
Tot voor kort. Het blijkt namelijk dat het ministerie van SZW tegenwoordig jaarlijks rapporteert over alle uitkeringen en ook de fraude die ze daarbij geconstateerd hebben.
En dat stelt ons in staat om een overzicht voor u te maken over de laatste vier jaar.
fraude1_475

Let op, PGB valt hier niet onder, zover wij kunnen nagaan.

Zo te zien neemt de fraude in ieder geval niet toe. Hierbij dient wel gemeld te worden dat dit dus alleen geconstateerde fraude is. Maar dat juist de laatste jaren er stevig ingezet is op het opsporen van die fraude.
Hoe veel de opsporing kost, is ons nog niet duidelijk. Alleen van een paar losse initiatieven is dat bekend. Als we dat plaatje compleet hebben, laten we het uiteraard weten.

Om bovenstaande nog een beetje in perspectief te plaatsen hebben we het fraudebedrag gedeeld door het aantal uitkeringen. En dan blijkt dat fraude vrij constant ongeveer €22 euro per uitkering bedraagt.
fraude2_475

Welke regeringspartij zorgt voor een grotere of kleinere overheid?

, door

In het kader van de komende verkiezingen gooide Diederik Samsom een grafiek op Facebook om te laten zien hoe sociaal de PvdA als regeringspartij is. Maar dat riep vervolgens elders de reactie op als zou de PvdA traditiegetrouw de overheid weer laten groeien.

Daar we in het verleden al eens gekeken hebben naar de relatieve prestaties van regeringspartijen op vlak van staatsschuld, leek het ons wel aardig om ook de groei/krimp van de overheidsuitgaven eens op dezelfde manier te beschouwen.

Hier eerst het resultaat voor de periode 1970-2013:

mutatie_uitgaven_1970_2013_475

We kiezen hier voor de uitgaven als percentage van het BBP, zoals elders ook gebruikelijk. Een stijging in uitgaven (zoals in het plaatje van Samsom), kan dus nog steeds een relatieve krimp van de overheidsuitgaven ten opzichte van het BBP betekenen.

En ja, regeringen met PvdA zorgen gemiddeld genomen voor een licht groeiende overheid. De kampioen is overigens CDA.

Maar in dit overzicht zitten natuurlijk nog de jaren met ideologische veren van Den Uyl. Wat heeft Kok betekend voor de PvdA? We doen hetzelfde voor de periode 1996-2013. Dan ziet het er als volgt uit:

mutatie_uitgaven_1996_2013_475

U ziet, alle partijen werken eendrachtig aan de krimp van de overheidsuitgaven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Eric Kilby (cc)

Tweespalt | Burger versus bedrijf

, door
Kamerdebat kentekenregistratie Antwoord kamervragen brievenbusfirma’s Dit wetsvoorstel vormt naar mijn mening een verantwoorde uitkomst van een belangenafweging waarbij een evenwichtige balans is gevonden tussen de privacybescherming van burgers en een effectieve opsporing. De keuze voor een besloten register waarborgt de privacy van betrokkenen.

In het debat over het vier weken lang mogen vastleggen van alle kentekenregistraties, was de privacy van de burger ondergeschikt aan het opsporingsbelang. Ook al kan de effectiviteit en proportionaliteit van kentekenregistratie niet worden aangetoond. Lees het verslag en zoek op ‘privacy’ voor de volledige newspeak.

In het antwoord op Kamervragen over de transparantie van het aandeelhoudersregister daarentegen, blijkt de privacy van de personen, of beter gezegd, de bedrijven zwaarwegend.

Het bovenstaande is geen incident. In wetsvoorstellen van de afgelopen vijftien jaar werd het privacybelang van de burger steeds ondergeschikt gemaakt aan andere (overheids)belangen. ‘Gevoelige’ gegevens van bedrijven of bedrijfsfunctionarissen werd echter door opeenvolgende regeringen actief beschermd.

Het moge duidelijk zijn dat burgers minder (grond)rechten hebben dan bedrijven.
 
 
(Vrij naar opmerking uit DIDD, 3-4-2014)

Foto: marie-ll (cc)

Geschiedenis van de Algemene Politieke Beschouwingen

, door

ACHTERGROND - Wanneer werden de Algemene Politieke Beschouwingen voor het eerst gehouden? En wat was het meest gedenkwaardige moment sindsdien?

Vandaag en morgen vinden in de Tweede Kamer de Algemene Politieke Beschouwingen plaats. Dan krijgt de Kamer de kans te reageren op de plannen die door de regering zijn aangekondigd in de Troonrede en de Miljoenennota. Vroeger waren de algemene beschouwingen pas in oktober, maar in 1993 zijn ze naar voren geschoven, naar de dinsdag en woensdag direct na Prinsjesdag. Dit jaar is het bij wijze van uitzondering een week later. Nóg vroeger waren er nog helemaal geen Algemene Beschouwingen, althans: toen heetten die nog niet zo. Dat zit als volgt.

In 1813 werd in Nederland, nadat het Frankrijk van Napoleon was verslagen, het koningshuis van de Oranjes in ere hersteld Koning Willem I de eerste Koning der Nederlanden uit het huis Oranje-Nassau. Sindsdien spreekt de koning(in) aan het begin van het parlementaire jaar op Prinsjesdag de zogenoemde Troonrede uit. Dat gebeurde voor het eerst op 2 mei 1814. Daarna viel Prinsjesdag aanvankelijk op de eerste maandag in november, en later op de derde maandag in oktober. Maar hierdoor bleef er niet genoeg tijd over om de begroting vóór 1 januari te behandelen. In 1848 werd Prinsjesdag daarom vervroegd naar de derde maandag van september. In 1887 werd dit op verzoek van de christelijke partijen veranderd in de derde dinsdag van september, omdat veel kamerleden al op zondag van huis moesten vertrekken om op tijd voor Prinsjesdag in Den Haag te arriveren.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Minister-president Rutte (cc)

Themablog | Tweede Kamer aan zet

, door

OPEN DRAAD - Deze week vinden de Algemene Politieke Beschouwingen plaatst. Op woensdag komen eerst alle fractievoorzitters aan het woord om hun visie op de hoofdlijnen uit de Troonrede en de Miljoenennota te geven. Daarna spreekt de minister-president namens het kabinet, vervolgens mogen de fractievoorzitters weer en geeft de premier zijn laatste reactie. Het is een belangrijk moment voor het kabinet: tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen proeven ze hoeveel beweegruimte ze hebben bij de uitvoering van het beleid het komende jaar.

Wat zijn de hete hangijzers? Hoe zit het eigenlijk met de geschiedenis van de Algemene Politieke Beschouwingen, en hebben regeringspartijen VVD en PvdA zich wel aan de afspraken in het Regeerakkoord gehouden? Sargasso onderzoekt het deze week in het themablog “Tweede Kamer aan zet”.

Foto: marie-ll (cc)

Samenwerking in Kamer: coalitie versus oppositie

, door

ANALYSE - Of een partij tot coalitie of oppositie behoort, lijkt belangrijker dan politiek-inhoudelijke verschillen, blijkt uit analyse van Tom Louwerse.

In april zette ik het stemgedrag in de Tweede Kamer op een rijtje. Daaruit bleek dat coalitiepartijen VVD en PvdA vaak hetzelfde stemmen. Dat is niet heel verwonderlijk gezien het feit dat de twee partijen samen de regering vormen. Ze moeten een redelijke mate van overeenkomst in het stemgedrag hebben om het kabinet niet in de problemen te brengen.

Dat hoeft natuurlijk niet te betekenen dat ze niet op andere manieren hun eigen profiel kunnen versterken. Eén van de manieren waarop dat kan is door moties in te dienen samen met oppositiepartijen. Op die manier kan de PvdA bijvoorbeeld laten zien dat ze nog steeds een centrum-linkse partij is. Maar gebeurt dat ook? Wie werkt met wie samen als het gaat om het indienen van moties en amendementen?

Gezamenlijk ingediende voorstellen

In bovenstaande figuur staat de mate van samenwerking tussen de partijen. Van de voorstellen die  50PLUS heeft medeondertekend is bijvoorbeeld 39% ook medeondertekend door D66. Een hoog percentage, onder andere een gevolg van het feit dat 50PLUS als kleine partij niet heel veel voorstellen heeft ingediend (102). Van de door D66 ondertekende voorstellen (412 in totaal) was bijvoorbeeld maar 10% ook door 50PLUS ondertekend.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Volgende