Krijgen we een populistische revolutie?

Hans Wansink opent zijn boek De populistische revolutie met een bekentenis: 'In mijn proefschrift De erfenis van Pim Fortuyn (2004) heb ik het populisme nog als een tijdelijke ontregeling van het politieke bedrijf getypeerd (…) Anno 2017 is duidelijk geworden dat het populisme veel duurzamer is dan de meeste waarnemers voor mogelijk hadden gehouden. Dat vraagt om nieuw onderzoek naar de bronnen (…) de vraag die zich opdringt is: is het populisme 'het nieuwe normaal?' Het zij hem vergeven. Vrijwel iedereen beschouwde de opkomst van Pim Fortuyn als een teken van ziekte van het politieke systeem. Hier werd een brede maatschappelijk onvrede vakkundig uitgebuit door een sluwe, charismatische raddraaier. Die beweging was ongetwijfeld een tijdelijk verschijnsel.

Foto: James Cridland (cc)

Democratie, ‘nu met verbeterde formule’

ACHTERGROND - ‘Help, de democratie is in nood’. Dit hoort men de laatste jaren steeds vaker. De democratie wordt uitgehold omdat de burger steeds minder invloed heeft op de politiek, of zij is gekaapt door populisten. Valt wel mee, zegt Tom van der Meer want de oproep om hervorming van de democratie is van alle tijden. In de jaren zestig wilde D66 dat al.

Nieuwe partijen willen de democratie hervormen. Ze willen meer ‘echte democratie’ wat meestal neerkomt op referenda en meer verkiezingen. Dit jaar zijn er twee partijen die ‘democratie’ als belangrijkste programmapunt hebben: Geenpeil en Plasman’s Partij voor de Niet-stemmer (PvdN) [1]. Ze hebben geen inhoudelijke beleidsvoorstellen maar willen wat veranderen aan de manier waarop onze democratie werkt.

Wat is democratie eigenlijk, wat is ‘echte democratie’ en hoe krijg je daar meer van? Is er wel sprake van een crisis of moeten we gewoon meer vertrouwen hebben in de democratie zoals Tom van der Meer denkt. Ik begin met de voorstellen van de nieuwe partijen.

Geenpeil

Wie de programma’s – of wat daarvoor doorgaat – van deze nieuwe partijen bekijkt, zou kunnen denken dat het om slechte satire gaat. Geenpeil is een politieke partij zonder politieke standpunten, zoals Martijn Tonies onlangs op Sargasso liet zien. Ze hebben dan ook geen lijst van standpunten maar een zogenaamde FAQ, wat staat voor Frequently Asked Questions. FAQ’s zijn gebruikelijk in de IT-wereld als aanvulling op de gebrekkige manuals die toch niemand leest. En inderdaad in de FAQ van Geenpeil staat dat het geen gewone partij is maar een partij met een app – een computerprogramma op je telefoon – waarmee je Kamerleden kan besturen:

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Banken verantwoordelijk voor populisme

Volgens minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën is de de falende bankensector schuldig aan de opkomst van het populisme, omdat mensen er met een traumatische schok achter kwamen dat de financiële sector niet te vertrouwen was.

Een totale ontwrichting van het vertrouwen van mensen, van pensioenen van mensen, van werkperspectief

Hoewel Dijsselbloem een punt heeft, vinden sommigen hem hypocriet omdat de politiek te halfslachtig en te weinig goed doordacht op de crisis heeft gereageerd.

Foto: Harald Groven (cc)

Verkiezingen en ambtelijke macht

ANALYSE - In een vorig stuk probeerde ik het stemmen te relativeren. Ons bestuur is nogal vastgelopen, door politiek en door ambtelijk onvermogen. Je kunt denken dat je via het rode potlood de koers van onze samenleving kunt veranderen, maar dat is nogal betrekkelijk.

Kunnen we fundamentele dingen veranderen door een andere bureaucratie?

De politiek bepaalt de richting, het doel, maar ambtenaren moeten er middelen bij leveren, in de vorm van geld (via belasting) of via regelgeving (wetten, regels). Als de politiek het laat afweten, kan de uitvoering dan helpen?

Het openbare debat

Het politieke proces vindt in openheid plaats, het parlement debatteert en de TV camera registreert. Het Binnenhof is dicht bevolkt met journalisten, die voor tips afhankelijk zijn van de informant, die wat “lekt”. Ook lobbyisten zijn actief: zij proberen niet alleen politici te overtuigen, maar beïnvloeden ook ambtenaren.

In mijn vorige verhaal stond de trias politica centraal: de vraag naar de verhouding tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. De socioloog Max Weber ziet een voortdurend zoeken naar een balans tussen de trias.

De rol van de media bij het belichten van die balans tussen onderdelen van het openbaar bestuur is ongetwijfeld veranderd. De aandacht van de TV was al groot. Daar is de betekenis van internet, twitter, etc. nog bij gekomen. Het heeft de publiciteit gedemocratiseerd. Iedereen kan over informatie beschikken. Maar het risico van bubbles van alleen maar gelijkgestemden is vergroot door het zoeken naar verwante opinies.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Democratie, populisme en openbaar bestuur

ACHTERGROND - Kan de zege van het rechtse populisme nog worden gekeerd? Wat is er nodig aan onderhoudswerk aan onze democratie? Het zijn simpele vragen onder druk van de komende verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland. De uitvoering van de Brexit maakt het nog ingewikkelder. Maar antwoorden die hout snijden zijn er maar weinig.

In dit stuk en misschien nog een volgend verhaal, probeer ik te verkennen wat er aan de orde is en hoe de gematigden de middelmatigheid der populisten het hoofd kunnen bieden. Ik onderscheid het politieke proces (besluiten wat we willen) van het bestuurlijke proces (regelen dat we het bereiken).

Waarheid en redelijk overleg

Democratie is een systeem van regeren, met pijlers van waarheid en redelijk debat. Onze vertegenwoordigende organen mogen niet worden voorgelogen. Ons politiek debat vraagt niet naar macht, maar om uitwisselen en afwegen van argumenten.

Democratisch besluiten is aan regels gebonden: de belangrijkste is dat de meerderheid beslist. Ook belangrijk is dat optimaal rekening gehouden wordt met de minderheid. Hoe beslissingen worden genomen, is ook in diverse regels vastgelegd. Ik noem maar eens wat: het onderwerp moet tevoren bekend worden gemaakt en de beslissers moeten zich kunnen voorbereiden. Op opvattingen staat geen straf, er is een veilige rechtsstaat. Of: elke uitgave moet gedekt zijn door een politieke beslissing.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Mike Licht (cc)

De boze blanke man laat zich niet bezweren

Drie manieren om de boze blanke man te bezweren; en waarom ze stuk voor stuk zullen falen.

ANALYSE – Ineens was hij er: de boze blanke man. En ineens wil iedereen hem spreken. Gelukkig is hij overal te vinden. Het begrip reikt van de anonieme reaguurder op internet, via de Trump-stemmer in de VS, tot aan die krasse knar in Overijssel die voor de camera in drie woorden uitlegt wat hij vindt van al het gedoe rond Zwarte Piet.

Het blijkt te gaan om een mondiaal probleem dat door de media jarenlang genegeerd is. Gelukkig komt daar in rap tempo een eind aan. Overal weerklinkt een welgemeend mea culpa, en journalisten stromen de laatste tijd massaal uit over stad en land, om het authentieke geluid van de boze blanke man te registreren.

Dat schuldgevoel heeft zelfs geleid tot een nieuwe vorm van journalistiek. De boze blanke man moet niet alleen gehoord worden, hij moet ook geholpen. ‘Constructieve journalistiek‘ heet dat. En de journalist moet daarbij niet alleen schrijven wat er mis is en hoe hard er gekankerd wordt – daar wordt de blanke man alleen maar nóg bozer van – maar moet ook oplossingen opzoeken en aandragen, voor de boze blanke man.

Foto: Marc Wathieu (cc)

Stembusrevoluties

OPINIE - Hoe heeft het rechtspopulisme toch zo kunnen gedijen? Tom van Doormaal gaat een aantal verklaringen af en concludeert: het ligt toch vooral aan de politiek.

Faalt ons politieke midden? Eerst hadden we het Brexit referendum, vervolgens een merkwaardige verkiezing van een zekere Trump.

Ook wij gaan “ons land terug veroveren”, meende Geert Wilders, en andere populisten in Europa met hem. In Oostenrijk, in Duitsland, in Frankrijk. In Italië, zou een populistische revolutie kunnen plaatsvinden. Kunnen we verklaringen vinden?

Ik hoor en lees er een paar.

  • De bankiers hadden gestraft moeten worden voor hun aandeel in de crisis.
  • De heersende machten hebben nooit voldoende aandacht besteed aan de gevolgen van de migratie.
  • De referenda zorgen niet voor minder, maar voor meer chaos.
  • De sociale media hebben geen redactie en dus geen verbinding met de waarheid en normen van zorgvuldigheid in de berichtgeving.
  • De traditionele mechanismen in onze politiek voldoen niet meer.

Laten we ze eens nader bekijken; het zijn aardige theorietjes.

Bankiers

Bij marxisten en links is het economische bewustzijn bepalend voor het maatschappelijk bewustzijn. Sedert de jaren zeventig zijn de inkomens van de hardwerkende mensen vrijwel niet veranderd, terwijl de groei is doorgegaan. Dat schept rancune door een relatieve daling op de sociale ladder.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Max Goldberg (cc)

Maak van de stem des volks geen fetisj

Hou toch op over mensen die jarenlang genegeerd werden en in Trump eindelijk de kandidaat van hun dromen hebben gevonden. Kijk naar de feiten: Trump heeft een half miljoen stemmen minder getrokken dan Mitt Romney in 2012 deed. Het frame dat Trump won door de sympathie te krijgen van al wie zich eerder uitgesloten voelde, is nergens op gebaseerd.

Trump trok minder stemmen dan Romney. Laat dat terdege tot u doordringen: weinig stemmers liepen warm voor de man.

Dat Trump toch won, heeft een vierledige verklaring. Eén: Hillary Clinton was weinig populair en miste de Begeisterung die Obama eerder zo succesvol opriep. Twee: ze won desondanks de popular vote en kreeg meer stemmen dan Trump, maar het ouderwetse kiesmannenstelsel speelde haar parten. Drie: stringente voter ID laws die kiezers uit minderheidsgroeperingen benadeelden en het jarenlang arglistig herstructureren van kiesdistricten, hebben de Republikeinen op lokaal niveau verzekerd van structureel betere kansen bij willekeurig welke verkiezingen. Vier: de regel dat wie ooit gevangen heeft gezeten zijn stemrecht verliest, benadeelt zwarte kiezers onevenredig – al was het maar omdat zwarte mannen opmerkelijk snel in de gevangenis belanden, terwijl wereldwijde fraude en stuitende witteboordencriminaliteit zelden tot gevangenisstraf leiden.

Hoe dan ook: Trump heeft gewonnen. Nu de straat opgaan en krijten dat hij ‘not my president’ is, is idioot. (Had Hillary gewonnen: hoe boos zou je niet zijn indien Trumpaanhangers met diezelfde leus de straten hadden bestormd?)

Foto: DonkeyHotey (cc)

Kunnen we niet zonder populisme?

COLUMN - Populisme: el pueblo unido

Wat verklaart het succes van Trump? Is het zijn racisme en zijn seksisme, die de boze witte mannen een stem hebben gegeven? Of is het ruraal Amerika dat zijn woede over de eigen wanhopige toestand tot uitdrukking heeft willen brengen over de gevestigde orde die hen in de steek heeft gelaten? Er spelen vast allerlei factoren een rol in de opkomst van het populisme, ook in Europa, maar volgens mij blijft één factor daarbij onterecht onderbelicht.

De aantrekkingskracht van het populisme, puur op zichzelf.

Nu is een probleem met praten over populisme altijd dat de term allerlei betekenissen kent, die niet altijd nauwkeurig uit elkaar worden gehaald. Vaak wordt hij gebruikt om politieke retoriek te benoemen die men te simpel vindt: ‘makkelijke oplossingen’ voor ‘ingewikkelde problemen’. Als zodanig is het alleen een scheldwoord; het is niet waar ik het over wil hebben.

De democratie is vervelend

Maar er is ook het populisme als een ideologie: de opvatting dat het volk een eenheid is, met specifieke eigen belangen en een specifieke eigen wil. De belangen en de wil van de individuen zijn daar nog niet eens ondergeschikt aan: ze zijn hetzelfde. Eindeloos vergaderen is daarom ook eigenlijk niet nodig; je hebt alleen een ‘sterke’ man nodig die het allemaal gaat ‘regelen’.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: IoSonoUnaFotoCamera (cc)

De Trump-stemmer wil géén verandering

COLUMN - Om van het populisme te winnen moeten progressieve politici radicaal durven zijn

Opvallend

Wat mij opvalt van veel commentatoren op de winst van Trump, is het herhaalde mantra dat de kiezer voor verandering en tegen de gevestigde orde gestemd zou hebben.

Zo schrijft bijvoorbeeld Rob Wijnberg het bij de Correspondent:

“Een groot deel van het electoraat is de gevestigde orde zó zat dat het bereid bleek te stemmen op een racistische, vrouwen-minachtende, moslimhatende narcist, omdat hij één belofte deed: dat niets bij het oude zou blijven.”

Onzin

Dat is leuk geschreven Rob, maar het is grote onzin. Het is helaas romantisch links wensdenken te veronderstellen dat het de kiezer op Trump daar of Wilders hier vooral gaat om de economische agenda, en de xenofobe agenda dan maar voor lief neemt. Een groot deel van het electoraat heeft helemaal geen moeite met vreemdelingenhaat, of heeft juist daarvoor gestemd, Rob. Juist omdat hun xenofobie op één lijn ligt met hun economische agenda. Juist om er vooral voor te zorgen dat alles juist wél bij het oude blijft.

Zorgen over de afbraak van het vangnet? Die maken die stemmers zich niet. Want voor arme mensen die hun baan verliezen willen ze net zo min betalen als voor andere buitenstaanders. Boos over de oneerlijke verdeling van bezit, waar je in je stukje zo mooi over schrijft, Rob? Dat zijn deze mensen nooit geweest. Wel zijn ze boos op de Grieken, omdat ze simpelweg niet voor de slachtoffers van het systeem willen betalen.

Vorige Volgende