Dit opiniestuk is geschreven door Stephan Okhuijsen van Sargasso en Stefan Panhuijsen van de Publieke Zaak. Het stuk is aldaar ook te lezen.
Terwijl politici de afgelopen maand druk in de weer waren om de kiezer naar de stembus te krijgen voor de Provinciale Statenverkiezingen kwam het bericht binnen dat het burgerinitiatief ‘Nederland krijgt Nieuwe Energie’, ondanks het binnenhalen van 45.000 handtekeningen, is afgewezen. Teleurstellend, maar vooral weinig verrassend nieuws. Het burgerinitiatief dreigt vanwege politieke procedures namelijk uit te draaien op een fiasco dat de kloof tussen de burger en politiek alleen maar vergroot.
Hoe zit het ook alweer met het burgerinitiatief? Sinds 1 mei 2006 kunnen burgers zelf een agendapunt voor de Tweede Kamer aandragen. De initiatiefnemers van deze wet stelden dat het burgerinitiatief ‘de participatie en betrokkenheid van burgers kan vergroten’ en een ‘brug zou kunnen slaan tussen ideeën die in de samenleving leven en de landelijke politiek’. Niet alle partijen waren gelijk enthousiast. Na een motie van CDA, VVD, CU en SGP werd de oorspronkelijke drempel van 10.000 handtekeningen verhoogd naar 40.000 en mocht het onderwerp twee in plaats van één jaar niet in de Tweede Kamer zijn behandeld. Daarnaast moet er nog aan enkele andere voorwaarden worden voldaan; een burgerinitiatief mag bijvoorbeeld niet over de Grondwet gaan.
Sinds 2006 zijn er tien burgerinitiatieven ingediend, ieder voorzien van minimaal 40.000 handtekeningen. Aan de burger ligt het falen van het burgerinitiatief dus niet, deze blijkt in staat grote groepen medeburgers – bij elkaar opgeteld goed voor bijna tien zetels – te mobiliseren voor maatschappelijke problematiek. Beantwoordt de politiek dit enthousiasme van de burger? Helaas niet, van de tien initiatieven voldeden er slechts drie aan alle procedurele voorwaarden. Wat is het probleem? Willen de verzamelaars van 40.000 handtekeningen allemaal de Grondwet aanpassen? Nee, alle burgerinitiatieven die ‘niet ontvankelijk’ zijn verklaard, voldeden niet aan de voorwaarde dat het voorstel de laatste twee jaar niet in de Tweede Kamer aan de orde is geweest. Een vreemde voorwaarde, zeker als we het meest recente initiatief nader bekijken.