Nexus, het fascisme en de ratten
In Tilburg confereerde Nexus over de stelling van Rob Riemen, dat de PVV de belichaming van het hedendaags fascisme zou zijn. Vargas Llosa sprak over de terugkeer van de “monsters”, terwijl het congres toch echt “the return of the ghosts” als titel had. Het leek me beter het over “ghosts” te hebben, want “monsters” zijn realiteit, terwijl een ghost vooral in je eigen hoofd wordt gevormd.
Die spanning blijft; na een middag aan mijn bureau om online te kijken, blijf ik met veel vragen zitten. Natuurlijk, de grote schrijver hoor je met genoegen aan, Frits Bolkestein is spaarzaam met woorden, maar zeer doeltreffend, Paul Frissen, hooggeleerd bestuurskundige, provoceert als altijd. De onderwerpen zijn ook de moeite waard: wat is integratie precies, wat zijn de problemen van migratie, maar wat ook de voordelen, waarom is het multi-culturalisme een dwaalspoor en waarom is het zolang overheersend geweest, wat is bedreigend aan het populisme? Het zijn allemaal geesten, in hevige onderlinge strijd. Maar zijn het ook bruine monsters? Nou, nee.
Vargas Llosa had mooie relativeringen en doorkijkjes uit zijn ervaring in de politiek van Peru. Uiteindelijk kwam hij, als verhalenverteller, met de geschiedenis van een nijlpaardjong, dat wees werd door de tsunami, maar werd opgenomen in een geïmproviseerde dierentuin. Daar vond het jonge dier een pleegmoeder in een schilpad van ruim een eeuw oud. Hoezo verschillen, in cultuur, huidskleur en geloof? Als dieren zulke verschillen overbruggen, waarom mensen niet? In de paneldiscussie kwam het verschil tussen angst voor de Islam en Islamofobie op: de angst is rationeel, de fobie irrationeel. Maar waarvoor je precies rationeel bang moet zijn? Lijkt die angst op de angst voor het communisme? Neen, zei Vargas Llosa, want de Islam is veel meer dan een ideologie, dus die vergelijking gaat mank. Maar ik denk aan de ontregeling van veel communisten, in de jaren negentig, die hun ideologie, hun geloof en sociaal systeem zagen verkruimelen; het communisme is ook meer geweest dan ‘alleen’ een ideologie. Maar daarover had Meindert Fennema, hoogleraar politicologie en ooit communist, het niet.