Machteloos tegen desinformatie?

De Europese Commissie heeft opnieuw van zich doen horen in de strijd tegen desinformatie. Aanleiding is nu de verspreiding van valse berichten over het coronavirus. De verantwoordelijke commissarissen Jourová (Transparantie en Waarden) en Borrell (Buitenlandse Zaken) hebben vorige week nieuwe plannen aangekondigd. Erg concreet zijn ze niet. NOS-correspondent Thomas Spekschoor ziet vooral 'opgepoetste oude plannen'. Probleem is dat de EU en de nationale overheden in belangrijke mate afhankelijk zijn van grote particuliere internetbedrijven die niet eenvoudig te sturen zijn. De Commissie heeft met de grootste spelers op dit gebied al eerder een 'praktijkcode tegen desinformatie' afgesproken. Maar de code werkt tot nu toe niet omdat volgens de Europese organisatie van mediawaakhonden, ERGA, niet te controleren is of de platforms genoeg doen. 'Brussel zou dwingender moeten zijn, de platforms echt onder druk moeten zetten om bijvoorbeeld data te delen en inzicht te geven in algoritmes. Daarmee zouden wetenschappers en journalisten kunnen onderzoeken hoe nepnieuws zich verspreidt.' IJdele hoop. Google, Facebook en Twitter zullen zich niet zo maar in de kaart laten kijken. Tot nu toe hebben ze geen enkel teken vertoond af te willen stappen van hun status als privaat bedrijf dat alleen op vrijwillige basis samenwerkt met de overheid dan wel burgers waarschuwt voor misleidende informatie. Zoals met het -overigens discutabele- commentaar van Twitter op Trump's tweets. Zo lang deze techplatforms niet omgevormd worden tot aan regels onderhevige publieke dienstverleners zullen overheid en burgers machteloos moeten toezien dat het informatieverkeer afhankelijk blijft van particuliere belangen.

Door: Foto: Vlaams Parlement (cc)
Foto: Free Press/ Free Press Action Fund (cc)

Desinformatie in Nederland

, door

ONDERZOEK - De online verspreiding van desinformatie lijkt in Nederland mee te vallen. Dat blijkt uit onderzoek van het Rathenau Instituut. Maar we moeten blijven opletten.

Een goede nieuwsvoorziening is essentieel voor de democratie. Digitalisering leidt tot veranderingen in het nieuwslandschap in Nederland en het nieuwsgedrag van Nederlanders. Het heeft daarmee mogelijk consequenties voor de Nederlandse democratie. Digitalisering kent positieve kanten: het nieuwsaanbod is enorm uitgebreid en de diversiteit is toegenomen. Tegelijkertijd zijn er zorgen over de toenemende online verspreiding van desinformatie voor commercieel of politiek gewin. Dit kan leiden tot polarisatie van het publieke debat.

De Nederlandse samenleving lijkt tot nu toe weerbaar tegen deze negatieve kant van digitalisering, blijkt uit ons onderzoek Digitalisering van het nieuws (2018). Niettemin kent het Nederlandse publieke debat ook polarisatie rond bepaalde maatschappelijke vraagstukken. Vooralsnog draagt desinformatie daar weinig aan bij. Maar de technologie ontwikkelt zich snel en mediawijsheid in Nederland blijft achter. Waakzaamheid blijft nodig.

Aanbod en pluriformiteit van nieuws zijn toegenomen

Het aanbod van nieuws is enorm toegenomen door de digitalisering. Online zijn er meer nieuwsbronnen beschikbaar, niet alleen nationaal maar ook internationaal. En voor veel van die bronnen hoeven gebruikers niet te betalen. Het scala aan nieuwsaanbieders is pluriformer en de diversiteit aan nieuws is groter dan voorheen. Nieuwe online media zoeken een niche om een groter bereik te hebben. Dat levert naast meer verschillende vormen van berichtgeving ook meer diversiteit in (politieke) duiding van het nieuws op.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het drieletterwoord voor hypocrisie

, door

Al in 1996 sprak Herman van Rompuy ware woorden over de Christendemocratie in het algemeen en het CDA van deze dagen in het bijzonder: de hypocrisie is een Christelijke deugd (uit VN). We zien het terug bij de vleugel die anderhalf jaar geleden, achter de voor macht gevoelige neus aan, richting Wilders glibberde en nu de macht weer in het midden schijnt te liggen, zich bij hem vandaan spoedt met een snelheid die vooral verraad dat ze het verleden achter zich wil laten.

Die andere, aanmerkelijk dunbevolktere vleugel van Aantjes en Hirsch Ballin, vraagt zich ondertussen af of die breuk met de PVV ook nog iets betekent? Wellicht. En anders misschien voor hun eigen positie binnen die partij?

Eerst het woord, in Trouw, aan Henk Bleker: Echt verrast was hij niet […] Ik heb altijd het gevoel gehad dat de onderhandelingen nog op het laatste moment konden knappen […] De PVV is zo onvoorspelbaar. […] Hij wil eigenlijk nog zo min mogelijk over de PVV praten. […] Het is voor mij een gesloten boek. Ik leg het ergens in een hoekje, ik laat het daar liggen, er komt stof op, en het stof blijft erop. Heeft Bleker dan spijt dat hij ooit deze samenwerkingsconstructie is aangegaan? Andere mogelijkheden waren niet geslaagd. Het CDA stond toen voor een enorm dilemma. […] Ik wil er verder geen energie en tijd meer aan besteden. Het gaat mij nu nog maar om één ding; het CDA. Dat is nu het belangrijkste.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Platte beelden

, door

‘In vijftig jaar tijd is er bijna niets veranderd in de representatie van de vrouw in media’, aldus Tim Vermeulen, docent Cultuurwetenschappen en Theorie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Dit lijkt op het eerste gezicht misschien niet zo, totdat narratief en beeld uit elkaar gehaald worden. Vermeulen geeft de film All that heaven allowsuit 1955 als voorbeeld van een film waarbij het narratief ons vertelt dat de vrouwelijke hoofdpersoon krijgt wat zij wil en nog lang en gelukkig leeft, terwijl de beelden harde kaders scheppen en een vrouw tonen die opgesloten zit in haar eigen huis.

Vijftig jaar later is hetzelfde aan de hand, hoewel de rol van beeld en narratief omgedraaid zijn. De vrouwen in Desperate Housewives lijken vrij, afgaande op de beelden: je ziet open kaders waardoor de vrouw zich vrij kan bewegen en de vrouwen kleden zich onafhankelijk. Toch zegt het verhaal dat de vrouwen alles behalve vrij zijn. Met elke vrouw die Wisteria Lane verlaat (de straat waar de serie zich afspeelt), gebeurt iets naars. Een ongeluk, ziekte of mislukking volgt. Wat is er toch mis met de vrouw in de media?

Als je het over vrouwen in de media hebt, gaat het al snel over seks. Op tv, internet en in blaadjes worden vrouwen vaak geassocieerd met of gebruikt voor seks. Sex sells. So what? Bij het derde en laatste Grote Media Debat ging het om seks en sekse.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.