Is Donald Trump het hoogtepunt van het neoliberale experiment? Voor Naomi Klein, geïnterviewd in NRC, is het antwoord duidelijk: ‘Hij is bij uitstek het product, de belichaming en het instrument van de dominante politieke ideologie van de afgelopen decennia: het neoliberalisme.’ Klein is bekend als activiste en schrijfster van onder andere ‘No Logo’ en ‘De Schokdoctrine – opkomst van het rampenkapitalisme.’ Haar nieuwe boek: ‘No Is Not Enough - Defeating the New Shock Politics’ gaat over en is een kritiek op Trump en de partij waarvan hij het boegbeeld is: ‘De Trumps zijn wat ik toen voor onmogelijk hield: een menselijk megamerk. Ze probeerden steeds zo veel mogelijk in de spotlights te staan, als belichaming van hun luxe-merk. Nu doen ze dat als First Family. Trump is niet eens in staat onderscheid te maken tussen het presidentschap en de rest van zijn ondernemingen. Alles wat hij doet heeft tot doel het Trump-merk vooruit te helpen.’ Moeilijk is dat volgens Klein niet: 'Misschien is een van de ingrijpendste gevolgen van het neoliberale tijdperk wel het verlies van verbeeldingskracht, waardoor de status quo een zekere onvermijdelijkheid heeft – precies zoals Margaret Thatcher wenste met haar slogan “There is no alternative”.' Anti-ideologie Opmerkelijk: geen politicus afficheert zichzelf ronduit als neoliberaal. Er bestaat geen officiële neoliberale partij en een neoliberaal manifest laat nog steeds op zich wachten. Toch waart het als een spook rond. Schuilt daarin het raffinement van het neoliberale experiment? Het presenteert zich namelijk als een anti-ideologie. Maar voor alles doet het zich voor als natuurlijk, logisch en evident. Het is gegoten in de vorm van neutrale wetenschap of techniek. De vergelijking met ‘wetenschappelijk socialisme’ dringt zich op. Een boeiende paradox: niets is zo ideologisch als het neoliberalisme, maar het presenteert zich als niet-ideologisch. Dit zien we bij uitstek in de ‘visieloosheid’ waar Mark Rutte zo prat op gaat: de man zonder eigenschappen die een radicale leegte representeert. Terwijl hij ondertussen een agenda van deregulering en een kleine overheid doorvoert. Zogenaamd om daarmee Nederland ‘sterker uit de crisis' te helpen. Daarbij bewust voorbijgaand aan de vraag wat die crisis heeft veroorzaakt.
“And she took it seriously long before Greta Thunberg. And the best thing possible for the education of the denizens of the heaving hemp-smelling bivouacs that now litter Trafalgar Square and Hyde Park, the best thing would be for them to stop blocking the traffic and buy a copy of Charles’s magnificent book so that they can learn about a true feminist, green and revolutionary who changed the world for the better.”
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
ACHTERGROND - Margaret Thatcher wordt tegenwoordig, net als Ronald Reagan en Milton Friedman, gezien als één van de praktische grondleggers van het moderne neoliberalisme. Maar hoe vrij is de neoliberale vrijheid nu eigenlijk?
Het overlijden van Margaret Thatcher maakte bij veel mensen de nodige emoties los. Daarnaast was Thatchers verscheiden een mooie gelegenheid om haar meest geruchtmakende uitspraken weer eens onder de aandacht te brengen, waaronder uiteraard de volgende:
And, you know, there is no such thing as society. There are individual men and women, and there are families.
Meestal wordt bovenstaande uitspraak opgevoerd om Thatchers vijandigheid ten opzichte van collectieve actie en verantwoordelijkheid te illustreren. Niettemin heeft Thatcher het hier behalve over individuen ook nadrukkelijk over gezinnen. En in die woorden weerklinkt – al dan niet bewust – de bewering van neoliberaal icoon Milton Friedman in zijn boek Capitalism and Freedom dat…
[t]he ultimate operative unit in our society is the family, not the individual.
Deze overeenkomst is niet toevallig. Bovendien verklaart het in bovenstaande uitspraken uitgedrukte sentiment waarom sommige voorvechters van ‘de vrijheid’, waaronder zelfverklaarde liberalen, neoliberalen en libertariërs, in de praktijk niet zelden onvervalste conservatieven zijn met een grote, diepgevoelde voorkeur voor autoritarisme en paternalisme.
Ieder gezin dat bestaat uit ouders plus kinderen is immers per definitie een hiërarchisch instituut. En nog niet eens zo heel lang geleden hoefden er niet eens kinderen te zijn om een gezin hiërarchisch te laten zijn: de man was namelijk als vanzelfsprekend ‘het hoofd’.
COLUMN - Twan Huys en Gerdi Verbeet zaten bij As the World Turns om de dood van Thatcher te duiden. De BBC had een aantal belangrijke tv-riten te genegeerd.
Gerdi heeft haar handtas meegenomen. En een broche omgedaan. En een parelketting. Een klein eerbetoon aan een stijlicoon. Het is me al vaker opgevallen: waar je ook voor stond tijdens je leven, uiteindelijk eindig je als stijlicoon. Of je nu Ché Guevara of Margaret Thatcher heet. Doch dit geheel en al terzijde.
Twan Huys vertelt dat de BBC World rond een uur of 13.00 in de middag met een speciale nieuwsuitzending kwam, maar tot zijn niet geringe verbazing gingen ze in de uren die volgden over tot de orde van de dag. Pas rond 17.00 kwamen ze met een uitgebreide update. In plaats van de broer van de neef van John Mayor in te vliegen omdat er niemand anders bereikbaar was (zoals ze bij de NOS zouden hebben gedaan mocht Margaret Thatcher de premier van Nederland zijn geweest), besloten ze even de tijd te nemen om na te denken over waar ze het later precies over zouden gaan hebben en wie ze daarvoor zouden uit te nodigen.
Overigens vertelde Gerdi Verbeet tussen neus en lippen door dat ze niet meer wist wie John Major was. Wat ik eerlijk gezegd vrij schokkend vond voor een voormalig voorzitter van de Tweede Kamer. Maar wellicht was het bij wijze van spreken.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
In other words, the neoliberal era has delivered the west back into the kind of crisis-ridden world that we last experienced in the 1930s. With this background, it is hardly surprising that a majority in the west now believe their children will be worse off than they were. Second, those who have lost out in the neoliberal era are no longer prepared to acquiesce in their fate – they are increasingly in open revolt. We are witnessing the end of the neoliberal era. It is not dead, but it is in its early death throes, just as the social-democratic era was during the 1970s.
COLUMN - Bij het overlijden van Thatcher moest ik meteen denken aan de affaire Pinochet in 1998. De (oud)-dictator was in Londen voor een medische behandeling en werd aangehouden op verzoek van een Spaanse onderzoeksrechter. Thatcher, die nauwelijks nog in de publiciteit kwam, nam het onvermoeibaar op voor Pinochet. Ze vond zijn arrestatie ‘onmenselijk’. ‘Senator Pinochet is being victimised because the organised international Left is bend on revenge’, kakelde ze tijdens een van de debatten in het Hogerhuis.
Ze kreeg snel repliek, onder andere van Dennis Skinner, MP. Hij wist wel een oplossing voor wat er met Pinochet moest gebeuren. ‘If all else fail, may I offer a decent suggestion? The official sollicitor should gently take him by the hand to Mrs. Thatcher’s flat, and force him to live there for the next six months.’ Hear hear, klonk het vanuit de bankjes van het Lagerhuis. ‘A very unusual and cruel punishment’.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Groot-Britannië is in de ban van een pedofilieschandaal: de regering Thatcher zou allerlei hooggeplaatste pedofielen de hand boven het hoofd hebben gehouden.
Deze zouden kinderen zo jong als negen jaar hebben misbruikt. Slachtoffers spreken van seksfeestjes waar leden van het parlement, rechters en hoge ambtenaren minderjarigen misbruikten.
Hoewel er tal van geruchten rondzongen, bereikte de affaire nooit de pagina’s van de kranten, deels uit angst voor processen wegens smaad en deels omdat de regering Thatcher antiterreurwetgeving misbruikte om krantenredacteuren te intimideren.
Redacteur van de Daily Beast Nico Hines plaatst de kwestie in historisch perspectief.
The fundamental problem for business is that, while Thatcher achieved many things, when she reformed the UK she failed in one crucial area. She did not manage to teach the country to understand, let alone love, capitalism.
John McTernan, voormalig politiek secretaris van Labour-leider Tony Blair, beklaagt zich in de Financial Times dat bedrijven onvoldoende moeite doen om de zaak van het kapitalisme publiekelijk te promoten.
George Galloway mag dan een ultralinkse schuinsmarcheerder zijn die met iedere foute club en dictator in bed stapt zolang die maar out of vogue is bij de Britse en Amerikaanse imperialistische machtsmachines, maar één ding moet je ‘m nageven: hij weet de bestaande orde verbaal flink op hun falie te geven.
Aan de orde is of het wekelijkse vragenuurtje aan de premier nu wel of niet moet doorgaan in verband met de begrafenis van Margaret Thatcher. Galloway betoogt dat de Tories nu eens moeten ophouden te doen alsof Thatcher een staatsvrouw was van het kaliber van Churchill, laat staan te denken dat ze daar het staatsapparaat voor mogen misbruiken.
Hoe hij dat brengt, de ruimte die hij daarvoor krijgt, en hoe die bal vervolgens wordt opgepikt door Labour MP Dennis Skinner, daar kan ons parlement nog een puntje aan zuigen.
Vijfenveertig minuten retorisch spektakel, waar vindt je dat nog? In het Britse Lagerhuis dus.
MP Glenda Jackson oreert even over de verdiensten van Thatcher. Het filmpje is alweer een paar dagen oud, maar zeer de moeite waard om nog eens terug te kijken.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
