Shell slachtoffer?

In de Volkskrant van zaterdag j.l.schrijft Martin Sommer over Shell als slachtoffer. Onbegrijpelijk, meent Harry Bleeker. Shell heeft niet alleen de hele vorige eeuw, maar gewoon tot op de dag van vandaag, onzindelijk veel geld  verdiend, en verdient het nog steeds, met de vervuiling van de aarde. Tot omstreeks 1990 behaalde Shell forse winsten zonder dat het bedrijf zijn eigen bijdrage aan de ondergang van ons klimaat had gedocumenteerd en geconstateerd. Na 1990 gebeurde dat dus opzettelijk en zonder enige scrupules. Ik weet niet hoe u dat noemt maar echt getuigen van brandschoon en te koesteren gedrag, vind ik dat niet. Het reeds vaak gebruikte argument door Shell zal nu ook vast zijn: we deden niets anders dan aan de vraag van de burgers te voldoen. De 9 procent burgers die bij de door Sommer genoemde enquête negatief over Shell denkt, worden als een Leninistische voorhoede bestempeld, maar voor de 26 % die het geen reet kan schelen of Shell het klimaat naar de knoppen helpt, ontbreekt opeens een etiket. De bijdrage die Shell nu zeker levert aan schone energie is uiterst bescheiden vergeleken met de voortdurende inspanningen als olieboer, maar daar geen woord over van Sommer. Shell is geen slachtoffer maar een bedrijf dat niet het landsbelang van Nederland of het milieu voorop stelt, maar winst voor haar aandeelhouders en niks anders, daar moeten we niet geheimzinnig over doen. Het nalaten door de politiek om het grote bedrijfsleven te beteugelen zal ons nog duur te staan komen. Kern van het mission statement van alle multinationals is uiteindelijk winst en de maximalisatie daarvan, wat er ook verder beweerd mag worden. Het te grote bedrijfsleven is een bedreiging voor de democratie dat moeten we ons nu toch eens eindelijk gaan realiseren, het botweg chanteren van regeringen lijkt mij daar wel een bewijs van. Daar waar de centraal geleide economieën van het Oostblok alles nog zeiden te doen in het belang van het volk, zijn de centraal geleide economieën van de multinationals alleen maar voor winst en aandeelhouders bezig. Is het niet in Nederland dan wel in Engeland of Amerika of Brazilië. Dus wake up Nederland. Het vertrek van Shell is geen overwinning op het neoliberalisme, helaas integendeel, maar betekent voor Nederland wel dat er voorlopig een einde aan de onsmakelijke chantage door de multinationals is gekomen. Het is nu zaak om regelingen te instaleren die de overheid meer grip op het ontketende bedrijfsleven bieden. En het lijkt me een mooi moment voor Sommer om over te stappen naar Elsevier of de Telegraaf.

Door: Foto: Stephan (cc)
Foto: Kim Seng (cc)

Van klimaatontkenner tot klimaatcrimineel

, door

Een ruime maand geleden schreef ik een column waarin ik mezelf voornam klimaatontkenners vanaf nu ‘klimaatcriminelen‘ te noemen. Ik was – zoals gebruikelijk in een column – vrij ongenuanceerd. Het stuk was dan ook bedoeld als hyperbool. En het raakte blijkbaar een snaar, gezien het aantal reacties. Dat bleek ook toen Marcel Crok in de mail eiste dat zijn naam uit het stuk verwijderd zou worden. En op ClimateGate werd mijn stuk onderdeel van een klaagzang over het demoniseren van de ‘standpunten’ van klimaat – kuch – criminelen.

Mensen vinden het blijkbaar niet leuk om crimineel genoemd te worden. Goh. Maar de hyperbool was bewust gekozen omdat de term ‘ontkenner’ de schadelijkheid van hun gedrag geen recht doet. Ze ontkennen namelijk niet alleen de stand van de wetenschap, maar zorgen met hun ontkenning ook voor schade. Via het verspreiden van mis- of desinformatie richten ze indirect schade aan: ze wakkeren angst, twijfel en onzekerheid aan over klimaatverandering, klimaatwetenschap en beleid, wat leidt tot uitstel en afstel van actie om klimaatverandering aan te pakken en de gevolgen daarvan binnen de perken te houden. Dit is geen nieuw concept, onderzoek laat zien dat dit effect daadwerkelijk bestaat. Ook het pleiten voor criminaliseren van des- en misinformatie is niet nieuw.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Michael Coghlan (cc)

Hoe moeten we klimaatcriminelen straffen?

, door

Stel dat we het veroorzaken van klimaatverandering en de schade die daaruit volgt criminaliseren, wat voor straffen willen we dat de rechter gaat opleggen? En met criminaliseren bedoel ik het langs democratische weg strafbaar maken met inachtneming van de rechtsstatelijke beginselen. Dat moet ik blijkbaar expliciet zeggen, want op Twitter schijnen sommigen te denken dat ik in mijn serie over klimaatcriminelen opriep tot een volksgericht of een dictatuur. Bij Climategate lijken ze te denken dat mensen die klimaatontkenning willen criminaliseren het normaal vinden dat er bij ‘sceptische’ wetenschappers zeven kogels door de kantoorruit gaan.

Ik had toch iets anders in gedachten. Als schade de basis is voor criminalisering, zoals groene criminologen bepleiten, dan lijkt me een goed uitgangspunt dat schade ook de basis is voor de bestraffing. In het huidige Nederlandse strafrecht staat vergelding centraal, waarbinnen ook ruimte kan zijn voor resocialisatie. Maar er zijn meer opties, zoals het herstellen van schade. Nu kan een rechter in het kader van de straf al opleggen dat een veroordeelde (rechts)persoon een schadevergoeding betaalt, maar in plaats van een bijkomstigheid zou dat ook juist centraal kunnen staan in het strafrechtelijk proces.

Restorative justice

In de criminologische literatuur wordt gesproken over restorative justice, in Nederland spreken we ook wel over herstelrecht. Kern van deze aanpak is dat dader en slachtoffer met elkaar om de tafel zitten en samen beslissen wat er moet gebeuren na een delict. Het is belangrijk dat de dader schuldbewust is en dat het slachtoffer in staat is tot het accepteren van excuses. Wat er vervolgens moet gebeuren hangt mede af van de mogelijkheden die de dader heeft en de behoeften van het slachtoffer.

Foto: George Jisho Robertson (cc)

Klimaatcriminelen (4): individuen

, door

Wie zijn de klimaatcriminelen? Een korte serie over overheden, bedrijven en individuen.

Wellicht is dit de lastigste categorie klimaatcriminelen: individuen. De activiteiten van bedrijven en nalatigheid van overheden leveren enorme schade op, maar wij dragen allemaal een beetje bij aan de CO2-uitstoot, opwarming en klimaatverandering wanneer we op gas koken, een auto op benzine rijden, vlees eten, het vliegtuig nemen, ons huis niet verduurzamen, kopen bij niet-duurzame winkels, grijze stroom afnemen en op niet-groene politieke partijen stemmen.

De superrijken

De ecologische voetafdruk van de meeste mensen in rijke landen is te groot. Maar vooral de mensen die overduidelijk welvarend genoeg zijn om klimaatbewust te leven – zelfs zonder in te leveren op comfort – valt iets aan te rekenen. Een deel van de superrijken kiest er echter voor dat niet te doen en leveren met hun luxe levensstijl zelfs een bijdrage aan milieuvervuiling en opwarming van de aarde. Enkele criminologen (pdf) berekende onlangs dat de superrijken met hun villa’s, superjachten, luxe auto’s en privéjets meer CO2 uitstoten dan hele landen.

Zo zijn er ongeveer 300 superjachten (langer dan 24 meter, sommige zijn wel 180 meter lang) in de wereld die samen ongeveer even veel uitstoten als de 10,6 miljoen bewoners van Burundi bij elkaar. Alleen in de V.S. al zijn zo’n 15 duizend privévliegtuigen geregistreerd die elk jaar 17 miljoen uur in de lucht zijn, goed voor een jaarlijkse CO2-uitstoot van 56 miljoen ton – meer dan twee keer Burundi’s uitstoot. Ook de enorme villa’s – mede vanwege de bomen die gekapt moeten worden – en de vele kilometers die gereden worden met meerdere auto’s belasten milieu en klimaat.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: George Jisho Robertson (cc)

Klimaatcriminelen (3): bedrijven

, door

Wie zijn de klimaatcriminelen? Een korte serie over overheden, bedrijven en individuen.

In het vorige deel van deze serie over klimaatcriminelen besprak ik hoe overheden in interactie met bedrijven klimaatcriminaliteit plegen, door activiteiten die klimaatschade veroorzaken te initiëren of te faciliteren. Bedrijven kunnen daarnaast ook op zichzelf van klimaatcriminaliteit worden beschuldigd vanwege hun schadelijke activiteiten. Onlangs is uitgerekend dat honderd fossiele brandstofbedrijven verantwoordelijk zijn voor 70 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen sinds 1988.

Lawful but awful

Het grootste obstakel om bedrijven strafrechtelijk aan te pakken is dat veel van hun schadelijke activiteiten ‘lawful but awful’ zijn. De fossiele brandstofindustrie is natuurlijk grotendeels legaal, voor zover bedrijven zich houden aan uitstootnormen en milieuwetten. Er zijn strafbepalingen die strafrechtelijke vervolging mogelijk maken op grond van milieucriminaliteit die bijdraagt aan opwarming zoals het illegaal kappen van bossen of het overschrijden van uitstootnormen van broeikasgassen.

Vaker zijn wetten en beleidsmaatregelen die direct gericht zijn op het tegengaan van opwarming van niet-strafrechtelijke aard, zoals het invoeren van een CO2-belasting. Het sjoemelen met zo’n belasting zou natuurlijk wel als fraude kunnen worden vervolgd.

Vanuit groen-criminologisch oogpunt (pdf) maakt het echter niet uit of het gaat om legale activiteiten: op grond van het schadebeginsel kunnen klimaatschadelijke activiteiten toch als criminaliteit bestempeld worden. En omdat overheden geen striktere normen opleggen is sprake van ‘state-corporate crime’, schreef ik in het vorige deel: de overheid faciliteert of stimuleert dat bedrijven legaal broeikasgassen uitstoten die leiden tot opwarming.

Foto: George Jisho Robertson (cc)

Klimaatcriminelen (2): overheden

, door

Wie zijn de klimaatcriminelen? Een korte serie over overheden, bedrijven en individuen.

Overheden hebben mogelijkheden om CO2-uitstotende en andere klimaatbedreigende activiteiten te verminderen via wetten en beleid. Het aantal wetten en beleidsplannen rondom klimaat neemt wereldwijd toe. Tussen 2009 en 2015, het jaar van het Parijsakkoord, kwamen er jaarlijks 100 tot 143 wetten bij. Het betreft echter zelden strafrechtelijke maatregelen.

Nu wordt – zoals ik uitlegde in deel 1 van deze serie – binnen de groene criminologie criminaliteit niet op basis van de wet gedefinieerd maar op basis van schade. Een overheid die klimaatschadelijke activiteiten van bedrijven en burgers laat voortduren – of zelfs stimuleert – kan dan ook aangewezen worden als klimaatcrimineel.

De staat en organisatiecriminaliteit

Volgens socioloog Ronald Kramer, een bekende binnen de groene criminologie, moeten we de opwarming van de aarde en de daaruit volgende klimaatverandering zien als ‘state-corporate crime’ (pdf). Van state-corporate crime is sprake wanneer de schadelijke activiteiten vanwege de economische belangen van overheden en bedrijven grotendeels verweven zijn. Overheden zijn voor een groot deel afhankelijk van bedrijven die een grote economische rol hebben. Het staatsbeleid reflecteert daarom vaak de economische belangen van de machtigste corporaties (denk aan Shell, ING). Vanuit economische oogpunt zou het immers contraproductief zijn om de schade van economische activiteiten aan te merken als criminaliteit.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: George Jisho Robertson (cc)

Klimaatcriminelen (1): inleiding

, door

Wie zijn de klimaatcriminelen? Een korte serie over overheden, bedrijven en individuen.

Klimaatcriminelen komen in soorten en maten. We kunnen, zoals Joost hier laatst schreef, klimaatontkenners beter klimaatcriminelen noemen. En er zijn klimaatcriminelen die klimaatverandering niet ontkennen en ook niet per se de menselijke rol daarin, maar willens en wetens de gevolgen ervan niet serieus nemen en doorgaan met activiteiten waardoor de aarde verder opwarmt. Deze laatste categorie is groot: we weten al sinds 1979 dat de aarde opwarmt door broeikasgassen en dat dit zal uitmonden in enorme schade voor mens, natuur en planeet.

Klimaat en criminaliteit

De term ‘klimaatcriminelen’ horen we vooral van klimaatactivisten en kritische journalisten, maar we vinden de koppeling van klimaat en criminaliteit ook terug bij criminologen. Binnen de stroming ‘groene criminologie’ houden criminologen zich steeds meer bezig met klimaatverandering. In 2012 stelde groene criminoloog Rob White het boek Climate Change from a Criminological Perspective samen en recent schreef hij een boek getiteld Climate Change Criminology (2018) waarin hij de term ‘carbon criminals’ gebruikt.

Andersom gebruiken ook klimaatwetenschappers soms criminologische termen om de problematiek te duiden. In 2014 zei klimaatwetenschapper David Suzuki:

Onze politici moeten in de bak gegooid worden voor opzettelijke blindheid. Ik denk dat we opzettelijk blind zijn voor de consequenties voor onze kinderen en kleinkinderen. Dit is een intergenerationele misdaad.

Foto: Toshiyuki IMAI (cc)

Beste klimaatontkenner

, door

Beste klimaatontkenner,

Dit was de laatste keer dat ik je zo zal noemen. Want ja, ik weet dat ‘klimaatontkennen’ niet kan. En dat je daarom geen klimaatontkenner kan zijn. Oké, prima joh, jij je semantische zin.

Maken we er klimaatcrimineel van, want dat is wat je bent, en het bekt nog lekkerder ook. Willens en wetens wetenschap negeren die probeert te waarschuwen voor de naderende klimaatcrisis. Of nee, de al begonnen klimaatcrisis. Strafbare verwijtbare onwetendheid die riekt naar kwaadwillende manipulatie. Want keer op keer denk ik: zó dom kan  je toch niet zijn?

Ooit zullen mensen kijken naar hoe het zover heeft kunnen komen en zien ze hoe voetsoldaatjes zoals jij het allemaal mogelijk hebben gemaakt. Jij en de andere useful idiots zoals Marcel Cro(o)k (lock him up), Thierry ‘pik’ Baudet, Gert-Jaap van Onzin, Kees ‘Neus’ de Lange en de nóg mindere goden die het vuile werk opknapten voor de multinationals en regeringen die liever de afgrond in marcheerden dan verantwoordelijkheid te nemen.

Jarenlang heb ik je inhoudelijk bestreden. In het begin vooral uit interesse – ik wist toen ook nog niet of jullie argumenten hout sneden of niet. Maar het patroon was altijd – en echt altijd – hetzelfde. Je riep iets, ik zocht het uit en kwam tot de conclusie dat de claim onzin was, uit z’n verband getrokken of gecherrypickt. Vervolgens schreef ik een onderbouwde reactie en dat accepteerde je.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.