Kunst op Zondag | Een nacht in Madrid

Bij het begin van dit moppie muziek zou je kunnen denken dat het van deze tijd is. Wat er daarna volgt doet wel ietsje ouder vermoeden. Maar dan komt er weer eens stukje wat net zo goed onder ‘hedendaagse gecomponeerde serieuze muziek’ (wel met een kwinkslag) lijkt te vallen. Of wordt er een loopje genomen met barokke muziek? Nou ja, dit strijkkwintet speelt ‘Musica notturna delle strade di Madrid. Opus 30, No. 6, gecomponeerd door Luigi Boccherini (1743 – 1805). Ofwel 'eine kleine Nachtmusik' uit Madrid. De compositie is 243 jaar oud (hoor ik daar ergens in het laatste deel een soort ‘lang zal ze leven’?), de uitvoeringen klinken tegenwoordig of het van deze eeuw is. Awel, het moppie muziek verhaalt van de geluiden die ’s nachts in de straten van Madrid te horen zijn. Althans, in de tijd van Boccherini. De klok van een kerk die oproept voor het Ave Maria gebed, trommels van soldaten, blinde bedelaars die door de straten schuifelen, de kraaltjes van de rozenkrans, straatzangers die langslopen, nog een trommel en als de nacht ten einde loopt trekt ook de militaire nachtwacht zich terug uit de straten van Madrid. Waarmee ik maar wil zeggen: goedemorgen! https://www.youtube.com/watch?v=qRQs-ZBUL4E

Door: Foto: Nicolas Vigier (cc)

Closing Time | Beethoven Waldstein sonate

, door

Te weinig, veel te weinig klassieke muziek in Closing Time. Om te voorkomen dat we belanden in de top-weet-ik-veel van populairste klassieke deuntjes, luisteren we hier naar een werkje dat minstens zoveel hitpotentie heeft als Für Elise, de Vijfde en Alle mensen vreugdevol solidair.

We hebben het over Beethoven, componist van heel wat klassieke hits. De Waldstein sonate (1804) voor piano staat bekend als een uitdaging voor pianisten. Maar later schreef hij nog uitdagender stukken. Zijn piano Sonate No. 29, bekend als ‘Hammerklavier’ (1818) doet wellicht een nog groter beroep op de technische vaardigheden van pianisten.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het Verhaal | Merlijn Kerkhof

, door

Voor de podcast Het Verhaal praat Monique Huijdink met schrijvers over hun boek, in deze aflevering met Merlijn Kerkhof over zijn boek Alles begint bij Bach – Wat je moet weten over klassieke muziek.

Wat is klassieke muziek, waar komt het vandaan? Wat zijn de meest voorkomende stijlen? Waarom zijn de meeste bekende componisten Duits? Wat is er zo goed aan de Negende symfonie van Beethoven of de atonale muziek van Arnold Schönberg, en hebben we eigenlijk een Nederlandse Mozart gehad? In Alles begint bij Bach geeft Merlijn Kerkhof antwoord op die vragen.

Deze podcast is ook te beluisteren via iTunes en Stitcher.

Merlijn Kerkhof (1986) is schrijver, journalist en muziekcriticus voor de Volkskrant. Hij studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit Utrecht en voltooide een master journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam.

Monique Huijdink is tekstschrijver. Ze heeft tevens een thriller op haar naam staan over de intriges achter de schermen van de Tour de France.

Foto: hans thijs (cc)

Kunst op Zondag | Beste klassieke covers

, door

In popmuziek is het spelen van covers een normale zaak. Soms is een coverversie veel bekender dan het origineel. En altijd is er wel discussie of de coverversie beter, mooier of leuker is dan het oorspronkelijke nummer.

Hoe gaat dat in de klassieke muziek? In 2011 schreef De Speld “Concertgebouworkest speelt alleen maar covers”. Mahlers tweede symfonie, Mozarts Zauberflöte en Mozarts 21ste pianoconcert, bij elkaar 785 jaar oud, zijn alleen al in de 21ste eeuw in de Europese Unie zo’n 21.346 keer gespeeld, schertste De Speld.

In klassieke muziek spreekt men niet van covers maar van uitvoeringen. Als er al iets aan het originele werk wordt veranderd, bijvoorbeeld door een orkestwerk alleen met piano uit te voeren, spreekt men van een bewerking.

Hooguit spreken we over een cover als popmuzikanten aan de haal gaan met een klassiek werkje, hoewel strikt genomen dan de term “bewerking” op zijn plaats is. In Sargasso’s Lijst van beste covers (2007) stonden zes van dat soort covers, waaronder Emerson, Lake & Palmer met hun versie van Mussorgsky’s Schilderijententoonstelling en Frank Zappa met de Bolero van Ravel.

Zoals in popmuziek discussie kan ontstaan over covers, kan er in klassieke muziek soms stevig gedebatteerd worden over welke uitvoering de beste interpretatie van een bepaalde compositie is.

Reinbert de Leeuw werd bekritiseerd, maar vooral geroemd over zijn opvatting van het tempo waarin hij vroege pianowerken van Erik Satie speelde. Nu staat Reinbert de Leeuw te boek als één van de allerbeste vertolkers. Luister en vergelijk het met de interpretatie van Aldo Ciccolini, die zo´n twintig jaar voor De Leeuw alle pianowerken van Satie op de plaat zette.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | Vivaldi Virale – Double-Masked

, door

De achter ons liggende coronaperiode heeft ook een schat aan online creativiteit opgebracht. Veel daarvan is gelukkig nog steeds zichtbaar en toegankelijk. Zo ook deze uitvoering van de Vier Jaargetijden van Vivaldi.

Dennis Parker, cellodocent aan de Louisiana State University, licht toe:

Het spelen van concerten met maskers is een uitdaging, bijna even moeilijk als ‘gekooid’ doorbrengen in oefenruimtes of Zoom.
“Vivaldi Virale – Double Masked” was een manier om vreugde te brengen in de ervaring van veilig muziek maken, en om wat zou kunnen zijn (?) de eerste volledige opname van dit meesterwerk alleen door cello’s uitgevoerd.

Deze uitvoering is opgedragen aan de slachtoffers wereldwijd van deze tijd.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De kritische clips van Lucanet

, door

 

Sinds enkele jaren plaatst pianiste Lucanet filmpjes op YouTube. Haar eerste clip, Bruintje van Gerard Atema, was al eens als dagsluiting te horen en te zien op Sargasso.

In de videoclips laat Lucanet haar pianovoordrachten begeleiden door bewegende beelden. De meeste clips zijn gemaakt in samenwerking met beeldende en/of videokunstenaars. Mooie voorbeelden hiervan zijn: Circus Polka van Stravinsky, RGB-memory, geheugen in kleur, muziek van Simeon ten Holt en Gavotte van Schönberg.

In 2011 was Lucanet bijzonder productief, ze plaatste zeker tien nieuwe muziekclips op YouTube. Opvallend is dat haar clips politieker worden. Naar aanleiding van de protesten tegen de bezuinigingen in de kunstsector maakte ze het schattige clipje Mars der beschaving met muziek van Ludwig van Beethoven. In november verscheen De ogen van Eva met muziek van C.F. Johnson: Cum Bag Rag. Ook deze clip laat zich lezen als protest tegen de maatschappelijke ontwikkeling door de keuze van woorden die op het gezicht van het meisje verschijnen. Op kerstavond kwam Lucanet met Occupy Amsterdam – it’s time to wake up, een video gemaakt op het Beursplein met als achtergrondmuziek een etude van Chopin.

Met deze kritische clips komen we bij een belangrijk omslagpunt in het videowerk van Lucanet: droegen haar clips aanvankelijk consequent de namen van de muziekstukken, in 2011 komt ze vooral met video’s waarbij de titels verwijzen naar belangrijke gebeurtenissen of zaken die haar bezighouden. Ook Koninginnedag, Zelfportret en Spoorbrug zijn voorbeelden van deze nieuwe insteek. Om welke muziek het gaat, dat lijkt op de tweede plaats te komen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | Dies irae – Galina Oestvolskaja

, door

Vandaag zou Galina Oestvolskaja 102 geworden zijn, ware het niet dat ze in 2006 op 87-jarige leeftijd overleed. Van deze bijzondere Russische componiste hoort en ziet u ‘Dies irae’(popi vertaald: een heel kwade dag) voor piano, slagwerk en acht contrabassen.

U ziet nu ook waar Matthijs van Nieuwkerk het idee vandaan haalde om een bandje op een steiger te laten spelen. Dat geheel terzijde.

Galina Oestvolskaja is in Nederland bekend geworden dankzij Reinbert de Leeuw (vorig jaar overleden). In 1994 en 1997 maakte Cherry Duyns samen met Reinbert de Leeuw de serie ‘Toonmeesters’, acht korte documentaires over componisten van ‘klassieke muziek uit de 20e eeuw’.

Closing Time | Glassworks

, door

Mijn ouders hadden een bescheiden rijtje elpees klassieke muziek, de bekende namen. Het zei me niet zoveel, al die violen altijd. En dat duurde en duurde maar, geen nummertje van drie minuten ofzo. En er was verder ook geen invloed in mijn buurt die me kon tippen over aansprekende klassieke muziek. Dus hield ik van pop. Later, op mijn studentenkamertje, hoorde ik een keer toevallig op de radio The Glassworks van Philip Glass. Klassieke muziek, maar dan nu gemaakt. Ik heb de elpee The Glassworks gekocht en vaak naar geluisterd. Ik kende deze muziek helemaal niet. De aanschaf van deze plaat heeft bij mij alleen niet geleid tot verdere stappen in de wereld van de klassieke muziek, of de Minimale muziek, het is bij The Glassworks gebleven. KOYAANISQATSI,  de film waarvoor Philip Glass de soundtrack maakte,  vond ik een draak van een film, verschrikkelijk (ik ben zelfs in de pauze weggelopen – dat zou ze leren, stelletje pretentieuze aanstellers, oplichters). Maar als iemand nog tips heeft voor klassieke muziek?

Closing Time | 303/303/303/303/606

, door

Een van de de dingen waar ik me over verbaas is, is dat ‘klassieke muziek’ zoals dat op radio 4 voor gewone mensen geinterpreteerd wordt, zo’n beetje na de 1e wereldoorlog afgelopen is. Nou kun je stellen dat muziek -als kunstvorm- tegelijkertijd een vergelijkbare transitie doormaakte als de schilderkunst, waar expressionisten, modernisten, kubisten en al dat hun kunstvorm verregaand abstraheerden en daardoor op totaal andere kunst uitkwamen. Helemaal correct.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.