Als iets over ruimte gaat dan is dat wel architectuur. In de vorige aflevering zagen we dat architecten soms meer kunstenaar dan bouwmeester willen zijn. En er zijn kunstenaars die over architectonische gaven moeten beschikken, willen ze tot stand brengen wat in hun hoofden zit. Vandaag site specific art, een speels soort ruimtelijke kunst. De term 'site specific' is soms misleidend, want er zijn kunstwerken bij die het even goed doen op een andere plek, dan waar ze voor het eerst verschenen. Heel strikt genomen zou 'site specific art' kunst moeten zijn waar plek en kunst zo’n eenheid zijn dat het op een andere plek meteen alle waarde verliest. Land art is per definitie 'site specific'. Street art is dat ook zou je zeggen, maar wat mij betreft alleen als de kunstenaar de plek zelf in het werk integreert. Een installatie die een volledige museumzaal of een complete galerie vult, wordt 'site specific' genoemd. Natuurlijk omdat er iets specifieks met de ruimte is gedaan. De leukste zijn de installaties, of liever bouwwerken, waar je doorheen kan lopen, glijden, klimmen en kruipen.
Vandaag een Kunst op Zondag “old skool”
URS FISCHER What if the Phone Rings 2003.
Meer Urs Fischer hier en op de website van Urs Fischer, die we in Kunst op Zondag eerder zagen in Gat en Kaarsen.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Vandaag voltooien we het drieluikje over beeldende kunst en muziek. Na muzikanten die muziek maken geïnspireerd door een kunstenaar of een kunstwerk en kunstenaars die zelf muziek maken, kijken en luisteren we nu naar kunst die muziek maakt.
Niet dat je snel een paar schilderijen een bandje ziet vormen om er flink op los te jammen. Kunstwerken die muziek maken zijn vooral installaties waar de nodige technologie aan te pas komt. Het is een breed terrein waar op de meest uiteenlopende manieren beeld in geluid wordt omgezet of geluid juist tot beelden moet leiden.
Het leidt ook niet altijd tot muziek, in de zin van verteerbare melodietjes en navolgbare ritmes. Meestal gaat het om louter klankproductie. Wat die klank ook moge zijn.
Een poging muziek in beeld om te zetten deed de Letse band InsTRUmenti. Met wat speakers en verf maakten ze van hun cd-cover een aardig kunstwerkje.
Leuk, maar nu wat kunst waar geluid uit komt.
Fraai voorbeeld is Disarm van Pedro Reyes. Hij maakte van door het Mexicaanse leger vernietigde wapens mechanische muziekinstrumenten. In het filmpje hieronder aangestuurd door een computer en in dit filmpje bespeeld door muzikanten.
Tot 22 maart 2015 is in het Tropenmuseum de installatie Grand Parade van Jompet Kuswidananto te zien. Het mechanische orkest staat symbool voor de voortdurende veranderingen die individuen ondergaan als gevolg van de veranderingen in de wereld en hun eigen omgeving.
Ook kunstenaars maken carrière. Het liefst van van klein naar groot, maar het kan ook anders. Wiepke Poldervaart ruilde zestien jaar geleden het wereldtoneel in voor het eigen atelier.
Ze was van 1984 tot 1997 artistiek leidster van Trajekt Theater. Een mengvorm van beeldende kunst en theater. De voostellingen bedacht ze zelf en kwamen tot stand dankzij medewerking van dansers, acteurs, musici, theatermakers en een legertje technici, decorbouwers en vrijwilligers. Tot op vandaag zie je op hun cv’s het Trajekt Theater prijken.
Sommige recensenten beschreven Trajekt als schatplichtig aan Hinderik de Groot en als de ingetogen, introverte tegenhanger van soortgelijke locatietheaterprojecten als de Dogtroep, die in 2008 ter ziele ging.
In dertien jaar tijd groeide Trajekt uit tot één van de Nederlandse culturele producten die internationaal faam verwierven. Tot Trajekt in 1997 van het toneel verdween.
Nu maakt Wiepke Poldervaart schilderijen en objecten, veel kleiner van formaat dan de beelden in Trajekt. Vanaf 2 maart tot en met Pasen wijdt kunstcentrum De Kolk, te Spaarnwoude een expositie aan haar werk.
Nieuwsgierig naar zo’n enorme carrièreswitch besloot Kunst op Zondag haar aan een email-interview te onderwerpen. (KoZ = Kunst op Zondag, WP = Wiepke Poldervaart).
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Met gekunstelde constructies worden nieuwe regeringen gevormd die een weg uit de eurocrisis moeten zien te vinden. Kunst en vliegwerk lijkt alledaagse politieke ambachtelijkheid te zijn. Zou dat vakmanschap niet eens opgepimpt moeten worden door ook eens te rade te gaan bij de meesters van kunst en vliegwerk? De Leonardo da Vinci’s en Panamarenko’s als adviseur?
Wie wil niet kunnen vliegen, als hij aan de rand van de afgrond staat? Gelijk Pepto Bismo van Panamarenko? De Panamarenko-website noemt deze bevlogen Belg kunstenaar, ingenieur, fysicus, uitvinder en visionair. Hij heeft veel bedacht om de zwaartekracht te overtroeven.
Net als Panamarenko, is ook Jamie Hamilton schatplichtig aan de Leonardo da Vinci. De afbeelding boven dit artikel (Sidereal motion, 2005) laat dat duidelijk zien.
Hamilton’s Satelliet (2004) doet denken aan de roeptoeters die wel weg weten met de eurocrisis.
Het politieke kunst en vliegwerk wordt misschien iets teveel overheerst door opgeblazen ego’s. Pawel Althamer dupliceerde zichzelf en ging de lucht in.
Voorlopig komt kunst en vliegwerk niet verder dan dromen over hoe de wereld er uit moet zien. Masakatsu Sashie laat daar wat varianten van zien.
PvdA-leider Diederik Samson zei het al: “Ik ben tot alles bereid, als iedereen over zijn schaduw heen wil springen.” En dat probeert de Kunduz-coalitie nu, zonder de PvdA. Lovis Osterik verbeeldt hoe mensen van hun schaduw weg willen vliegen.
Een voor de hand liggende keuze vandaag: eieren. Pasen is het enige feest waar iedereen zijn creativiteit op de vierkante centimeter kan botvieren. Het enige feest waar zichtbaar wordt dat in iedereen een kunstenaar schuilt. Pasen is eigenlijk de metafoor van “Kunst maken? Dat kan mijn kind ook!”
De “echte” kunstenaars gooien terug met eieren, waaraan je meteen ziet dat een “kunstei” maken toch niet zo eenvoudig is. Geïnspireerd door “The Egg Across XX Century Visual Art” van fotograaf Sergio Bertolini (afbeelding hierboven), gaan we eieren zoeken in de wereld der kunsten.
Op doek kom je het ei vooral tegen in de stillevens van oude meesters. Het ei was zelden hoofdonderwerp. Op zijn website verzamelt de Portugese schilder José Manuel Santiago Ribeiro surrealistisch werk, waarmee hij regelmatig tentoonstellingen in Coimbra organiseert. Daar vinden we heel wat bijzondere eieren op doek.
Wie op internet paaseieren gaat zoeken stuit al gauw op het Fabergé-ei. Een juweeltje van een ei, dat echter weinig met kunst te maken heeft. De goudsmid Peter Carl Fabergé kreeg van Russische tsaren de opdracht prestigieuze eieren te maken, die zij als paascadeautje konden weggeven. Wie anders dan Jeff Koons heeft zo zijn eigen visie op het bling-bling-ei.
Museum Boijmans van Beuningen wist een van zijn gigantische eieren te bemachtigen en stelt “Baroque Egg With Bow” drie jaar lang ten toon. Wie een paar miljoen euro van dichtbij wil zien, moet er eens naar gaan kijken.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
In de volgende KOZ een hommage aan een van de leukste kunstgaleries van Nederland. Vandaag sluiten we eerst nog even aan bij de vorige afleveringen over licht en schaduw. Daarin was ook kunst te zien, waarbij de kijker een actieve rol was toebedeeld.
Hoewel de traditionele “je mag er naar kijken maar aankomen niet”-kunst onuitroeibaar is, zijn er al jaren kunstenaars die het publiek uitnodigen (c)(re)actief deel te nemen aan hun kunstwerken. Grofweg zijn er twee stromingen. Eén waarbij kunstenaars gebruik maken van ‘hardware’: sculpturen en installaties van allerhande materiaal, waar de toeschouwer door kan lopen, iets in beweging kan zetten of mee spelen. En er is de ‘software’-stroming. Hedendaagse technologie en media lijken oneindig veel mogelijkheden te bieden aan interactieve kunst.
Vooropgesteld dat een weergave van interactieve installaties hier op het scherm weinig recht doen aan de werkelijke presentaties, vandaag een willekeurige greep uit de collectie.
Een voorbeeld van analoge interactiviteit. Doet denken aan het apenkooien op gymnastiekles. Robert Morris, hier bekend van zijn observatorium in de Flevopolder, creëerde in het Tate Modern te Londen zijn “Bodyspacemotionthings”. Het ontaardde in een speeltuin, die na vier dagen werd gesloten, wegens de overstelpende drukte.
Een ander voorbeeld van opgaan in kunst is “Sway’d”, een interactieve installatie in de openbare ruimte. Ontworpen door Daniel Lyman, die ongetwijfeld zijn inspiratie ontleent aan de ‘Penetrables’ van de overleden kunstenaar Jesús Rafael Soto.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
