Kunst op Zondag: Hoe Van Gogh in Groningen kwam

Het 150-jarige Groninger Museum viert feest met bijzondere verhalen en exposities. Ken jij het verhaal van zes studenten (waarvan vijf geneeskunde-studenten) die in 1896 in zes weken tijd een grote Van Gogh tentoonstelling organiseerden? Ze verzamelden maar liefst 128 werken van Vincent. De meeste doeken kwamen gewoon verpakt in kisten per trein naar het noorden. Dit verhaal en de invloed van Van Gogh op de latere Ploeg-groep wordt nu verteld in het Groninger Museum. [caption id="attachment_356388" align="aligncenter" width="450"] Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Aanzet tot deze expositie Kunsthistorica Mariëtta Jansen wist wel dat er in 1896 een grote van Gogh tentoonstelling in Groningen was geweest. Maar de details kende ze niet. Als conservator van de Ploeg en twintigste-eeuwse kunst van het Groninger Museum, was haar opgevallen dat in veel schilderijen van de Ploeg-kunstenaars, invloeden van Van Gogh te zien waren. Ze wilde weten hoe dit zat en ging op onderzoek uit. Ze ging op zoek naar financiering voor het onderzoek en toen dat geregeld was, werden haar museale werkzaamheden tijdelijk overgenomen door collega’s. Vijf jaar werkte ze aan dit onderzoek en daarin speelde de van Gogh tentoonstelling van 1896 de centrale rol. Zes studenten huurden de bovenzaal van wat het oude Groninger Museum en wilden daar eigentijdse kunst laten zien. 1896: de grootste Van Gogh tentoonstelling in ons land en dat amper zes jaar na Vincent’s overlijden. [caption id="attachment_356391" align="aligncenter" width="450"] Muurcartoon van Mirjam Vos (l) , en r. sfeerbeelde van de moderne stad Groningen in 1896 © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Wat is er nu te zien? In de acht expositiezalen wordt het verhaal verteld van de ontwikkeling van Groningen tijdens de eeuwwisseling van de 19de naar de 20ste eeuw. Striptekenaar Mirjam Vos heeft een prachtige collage geschilderd van de totstandkoming van de Van Gogh tentoonstelling van 1896. Let ook even op de speciaal ontworpen gordijnen. In de eerste zaal krijg je een indruk van het fin de siècle in Groningen. De transitieperiode van Groningen richting een moderne stad met tram, gasverlichting en de universiteit. Hier hangt een van Mesdag 'de Hoge der A met visbanken in Groningen' (1879) om ons te laten zien, hoe er in die dagen werd geschilderd. De zes studenten willen de donkere Haagsche School achter zich laten en de Groningers de moderne schilderkunst laten zien. Naast de moderne schilderkunst, zie je ook de ontwikkeling van de fotografie die ook in deze periode plaats vond. [caption id="attachment_356394" align="aligncenter" width="450"] Sfeerbeeld van zaal 2, de Toorop tentoonstelling in Groningen © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Jan Toorop en tijdgenoten In totaal hebben de studenten in een periode van december 1895 tot en met april 1987 maar liefst acht tentoonstellingen georganiseerd. Allemaal met de intentie werk van hedendaagse kunstenaars naar het Noorden te brengen. Twee van de acht met werk van Van Gogh en een grote expositie met werk van Jan Toorop (1858-1928). Aan Toorop is de tweede zaal gewijd. Van Jan Toorop wisten de studenten maar liefst 114 werken in Groningen te krijgen. In elke zaal wordt de kunst van die dagen gecombineerd met instrumenten die aan de universiteit werden ontworpen. In de derde zaal staan Johan Thorn Prikker (1868-1932)  en de Symbolisten centraal. Via de hal met historische foto’s van studenten in die dagen, lopen we de ruimte in met werk van Theo van Hoytema (1863-1917). Van Hoytema is onder andere bekend vanwege zijn litho’s van dieren en planmotieven in de art nouveau-stijl. In deze zaal hangen ook enkele affiches van de Franse kunstenaar Henri Toulouse-Lautrec (1864-1901). [caption id="attachment_356397" align="aligncenter" width="450"] Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto's en collage Wilma Lankhorst.[/caption] De Van Gogh zaal Het hart van de tentoonstelling is volledig gewijd aan de expositie van 1896. In het midden is een open cirkel met banken gebouwd met het in centrum de foto van Johanna Van Gogh-Bongers. In 1901 is de weduwe van Theo van Gogh (1857-1891) hertrouwd met schilder Johan Cohen Gosschalk (1873-1912). Daarom zie je haar hier mede onder die naam. In de zaal hangen elf schilderijen van Van Gogh en tientallen tekeningen en inktprenten. In het hart van de zaal kun je zestig doeken (geprint op vilt) zien die in 1986 ook in Groningen te zien waren. [caption id="attachment_356392" align="aligncenter" width="450"] Sfeerbeeld zaal van de professoren © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] De zaal van de professoren In de zaal van de professoren zie je enkele wetenschappers die in het fin de siècle in Groningen werkten. Er hangt ook een opgeblazen foto van de huiskamer van de familie Moll. Links in de hoek zie je nog een stukje van Van Gogh Tuin in Arles. Hier komen we ook de later kunstpaus H.P. Bremmer tegen. In zijn tweede Groningse periode (1899-1907) gaf hij les (o.a. in zijn eigen lespraktijk) op het gebied van de beeldende kunst. In die dagen schilderde en tekende Bremmer zelf ook nog. Verschillende Groningse hoogleraren en hun partners volgden de kunstlessen bij Bremmer. In deze zaal hangt ook Charley Toorop’s groepsportret van H.P. Bremmer en zijn vrouw waarbij ze omringd worden door kunstenaars uit hun tijd (1936-1938) [caption id="attachment_356389" align="aligncenter" width="450"] Ontdek de invloed van Van Gogh op De Ploeg-kunstenaars © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Van Gogh en De Ploeg Na de professoren volgen de leden van De Ploeg. In deze zaal zie je verschillende Van Gogh thema’s terugkomen bij leden van De Ploeg: de zaaier, landarbeiders, Vincents stoel in de versie van Jan Wiegers en zonovergoten akkers. [caption id="attachment_356390" align="aligncenter" width="450"] In de laatste zaal zie je hoe Van Gogh kunstenaars anno 2024 nog steeds inspireert. © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Zonnebloemen en eigentijds werk In de laatste zaal hangen verschillende doeken met zonnebloemen, geïnspireerd door Van Gogh. De Ploegleden, Jan Altink, Hendrik Werkman,   George Martens, Jan Wiegers en Johan Dijkstra, schilderden in die dagen hun versie van de zonnebloem. Van Jan Wiegers hangt hier ook zijn versie van de slaapkamer die hij voor Kirchner (1925) schilderde. Op de laatste wand hangen drie werken van schilders van nu. Helen is meebewegen-opnieuw huiswaarts (2024) van Tosja van Lieshout (Tilburg, 1999). Zij won in 2020 de Van Gogh Air Prijs. Geïnspireerd door Van Gogh schilderde Shivangi Kalra (Dehli, 1998) haar witte kamer in Groningen (2023). Het derde en laatste werk is van Sara van Vliet (Baarn, 1998). Haar werk heet Voorzichtigheid (oleander 2023-2024). En zo komen we weer in het heden terug. Hoe van Gogh in Groningen kwam is nog tot en met 5 mei 2025 te zien in het Groninger Museum. Kijk hier voor de details. MK=geldig. © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het Groningers Museum, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.

Door: Foto: Het Groninger Museum viert haar 150ste verjaardag © foto Wilma Lankhorst.
Foto: 10 CC Bloody Tourist (detail) © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag herontdekt spraakmakende LP-hoezen in Hipgnosis

Via Denmark Street (Londen) loop je naar de ontwerpstudio van Hipgnosis op nummer 6. Dit atelier is opgericht door Aubrey Powell en Storm Thorgerson. Tussen 1968 en 1983 maakte dit duo platenhoezen voor beroemde bands als Pink Floyd, Led Zeppelin, 10CC, Peter Gabriel en Paul McCartney.
Voor Kunst op Zondag bezocht ik het Groninger Museum en herontdekte enkele spraakmakende platenhoezen uit mijn studententijd.

Hipgnosis entree expositie © foto Wilma_Lankhorst

Hipgnosis, entree expositie © foto Wilma Lankhorst.

Hipgnosis Voorbeeld van een niet gebruikt ontwerp voor een Lp van de Rolling Stones © foto Wilma_Lankhorst

Voorbeeld van een niet gebruikt ontwerp voor een Lp van de Rolling Stones © foto Wilma Lankhorst.

Wat was de aanleiding voor Hipgnosis?

VERSLAG - Nadat het Groninger Museum in 2016-2017 de grote en drukbezochte David Bowie -expositie had georganiseerd, kwamen er verschillende aanbiedingen binnen voor popmuziek exposities. Het Victoria & Albert Museum in Londen bood het museum de Pink Floyd tentoonstelling aan. Helaas was het decor te groot voor de museumzalen in het Groninger Museum. Maar de verbinding was gelegd met de samensteller van de grote Floyd tentoonstelling, Aubrey Powell. Creatief dacht Powell na over een alternatief voor deze te grote expositie. En dat werd Hipgnosis, de platenhoes-ontwerpstudio van Aubrey Powell en Storm Thorgerson. De naam Hipgnosis komt van een graffiti-tekst die ze aantroffen op de deur van hun appartement.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

https://www.youtube.com/watch?v=DyQ7YVXrCk4

Closing Time | Let It Loose

Omdat The Rolling Stones honderd jaar bestaan, hebben ze een expositie in het Groninger Museum. Aan publiciteit geen gebrek, zelfs de nette NRC had er vier pagina’s voor ingeruimd.

En ook hier op Sargasso was er aandacht voor deze niet alledaagse tentoonstelling. Ook al vond een enkel brutaaltje in de comments dat het geen kunst mocht heten. Omdat ikzelf niet helemaal into the Stones ben, ging ik voor deze Closing Time te rade bij vriend A. te G. die wel elke keer als de Stones Nederland aandeden een kaartje kocht. ‘Let it Loose’, zei hij, ‘van Exile On Main Street. Dat mogen ze op mijn begrafenis draaien.’

Foto: Inspirerend Afrika Afrika Museum © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag verkent de museale Vakantiebeurs

REPORTAGE - Van 12 tot en met 15 januari 2023 is een groot deel van de Jaarbeurs in Utrecht ingericht voor nieuw vakantieplezier. Voor Kunst op Zondag ben ik op zoek gegaan naar aantrekkelijke reisbestemmingen die je in de Nederlandse musea kunt bezoeken. En dat aanbod is ruim en verrassend. Wie dit jaar een culturele vakantie wil, kan uitgebreid met eigen of openbaar vervoer in Nederland zijn hart ophalen. Met de trein naar Afrika, Pompeï, Alaska, Libanon of een concert van de Rolling Stones. Het kan dit jaar allemaal in eigen land.

Vakantiebeurs Byblos in Leiden © foto Wilma_Lankhorst

Byblos in Leiden © foto Wilma Lankhorst.

’s Werelds oudste haven, Byblos nu in Leiden

Byblos, is de grote wintertentoonstelling in Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Deze stad kent een ongekend lange historie, van 6.500 vóór Christus tot en met nu, samen ruim 8.500 jaar. Het was ooit ’s wereld grootse havenstad met als belangrijkste handelsmiddel cederhout. Het hoogtepunt voor deze stad en haar bevolking was rond 3.000 vóór Christus.

De archeologische vindplaats van deze oude Libanese havenstad ligt 40 kilometer ten noorden van de hoofdstad Beiroet. De Arabische naam voor Byblos is Jbeil. Zowel de havenstad Byblos, als het land Libanon kennen een lange en rijke geschiedenis. Verspreid over het land liggen verschillende UNESCO-werelderfgoedlocaties.

Foto: Gimme Shelter, the Stones in Beeld, Der Aa-kerk, © foto Wilma_Lankhorst

Kunst op Zondag | Gimme Shelter in Groningen

VERSLAG - Voor Kunst op Zondag was ik deze week te gast bij de voorbezichtiging van ‘Gimme Shelter, the Stones in Beeld’. Deze foto-expositie is een parallel-tentoonstelling aan ‘The Rolling Stones, Unzipped in het Groninger Museum. De ambiance van de historische Der Aa-kerk op A-kerkhof (wie kent dit adres niet van Monopoly?) geeft iets speciaals mee aan de rockende foto’s van popfotografen Bent Rej, Rob Bosboom, Gijsbert Hanekroot en Claude Vanheye.

Gimme Shelter, the Stones in Beeld in Der Aa-kerk, © foto Wilma Lankhorst

The Stones in Nijmegen 1995

Terwijl The Stones ‘Gimme Shelter’ inzetten, flits er een hevige pijnscheut door mijn onderrug. Ik moet gaan liggen op het grasveld van het Goffert Park in Nijmegen. In deze gestrekte positie op de grasmat voel ik de muziek door mijn lijf golven. Mijn vrienden Martin en Harrie staan respectievelijk aan mijn hoofd- en voeteneinde om me bescherming (shelter) te bieden tegen de dansende fans. Het tweede deel van de Rolling Stones ‘Voodoo Lounge Tour’ breng ik liggend door, maar de intensiteit van de muziek is er niet minder om. Al deze herinneringen komen weer boven als we bij de fototentoonstelling ‘Gimme Shelter, de Stones in Beeld’ in Der Aa-Kerk inlopen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Mondo Mendini, Orchestra Alessandro en Anna © Wilma Lankhorst

Kunst op Zondag | Noordoost-Groningen

VERSLAG - Sargasso’s kunstgalerie geeft ruimte aan kunstbloggers. Elke vierde zondag van de maand een bijdrage van Wilma takes a break.

Voor Kunst op Zondag ging ik op zoek naar kunst ‘boven Groningen’. De promotiespreuk van de VVV Groningen is ‘er gaat niets boven Groningen’, maar dat trek ik graag in twijfel. Onze tweede corona-vakantie-in-eigenland bracht me naar Noordoost-Groningen. Daar ontdekte ik een aantal mooie kleine musea die ik je graag aan je wil voorstellen. 

Kunstronde Groningen Henk_Helmantel_2020 © foto Wilma_Lankhorst

Henk Helmantel Thuis 2020 © foto Wilma Lankhorst..

Helmantel Thuis in Westeremden

Ooit van Westeremden gehoord? Ik niet, wel van het buurtdorp Loppersum. Naast de Andreaskerk uit de 13de-eeuw ligt De Weem, de voormalige pastorie, in Westeremden. In het schuurgedeelte van de volledig gerenoveerde pastorie is Museum Helmantel ondergebracht. Dit jaar viert dit museum haar 35ste verjaardag met de tentoonstelling Helmantel Thuis. In dit jubeljaar staat het werk van de meester-schilder des huizes zelf centraal. 

Kunstronde Groningen Henk_Helmantel_in zijn atelier © foto Wilma_Lankhorst

Henk Helmantel in zijn atelier © foto Wilma Lankhorst 2020.

Meester realist

Henk Helmantel is geboren en getogen in Westeremden (22 februari 1945). Hij wordt tot de groep van de Noordelijke Realisten gerekend. Helmantel schildert een ei zo levensecht dat je bang bent dat de schaal breekt als je er lang naar kijkt. Naast dieren, planten en stillevens is Helmantel gefascineerd door de stilte van kleine, oude parochiekerkjes. 

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Over kunst in Groningen

Geen uitstap naar Groningen zonder een bezoek aan het Groninger museum, de terechte trots van de hele stad. Het gebouw zelf is al de moeite van het kijken waard en dan komen de tentoonstellingen er nog bij. In de eerste zaal hangt een selectie uit het museumarchief. Dat zijn zowel eeuwenoude schilderijen van welgestelde mensen als ook hedendaagse foto’s van onder meer fotomodellen en drugsverslaafden. De combinatie tussen de oude schilderijen en de nieuwe foto’s stelt de bezoeker in de gelegenheid, om deze heel verschillende genres met elkaar vergelijken en daardoor vanuit een nieuw perspectief erna te kijken.

De twee volgende tentoonstellingen pakken vervolgens hetzelfde concept op, want ook daar gaat het om zowel schilderijen uit een vroegere periode als ook om hedendaagse fotografie. Alleen is alles nu wat abstracter. De schilderijen, en ander werk, zijn van kunstenaarsgroep de Ploeg, die in het begin van de 20ste eeuw is opgericht in het noorden van Nederland.



George Martens: Roddel in de regen

De groep liet zich onder meer door de Duitse Expressionisten inspireren, onderhield internationale contacten en verwierf ook internationale faam. Het werk van de Ploeg is vergeleken bij de portretten van welgestelde mensen uit vroegere eeuwen uiteraard zeer abstract en vrijgevochten. Te zien is onder andere werk van kunstenaar en verzetsman Hendrik Werkman, die kort voor het einde van de oorlog aan een tragisch einde kwam.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.