Loskomen van TINA

Margaret Thatcher suggereerde in de jaren tachtig met haar veel geciteerde slogan ‘There is no alternative’ dat er geen ander economisch systeem mogelijk is dan het kapitalisme. Alsof het een natuurwet betreft. Er is van begin af aan veel kritiek geweest op een dergelijke voorstelling die naast een kleine overheid ruim baan propageerde voor het geglobaliseerde bedrijfsleven. Toch is TINA, zoals de leuze doorgaans wordt afgekort, nog steeds een leidraad voor veel regeringen. Sinds de financieel-economische crisis die begin deze eeuw eerst de Verenigde Staten en later Europa trof krijgt de kritiek op het neoliberalisme en het vigerende financieel kapitalisme wel meer aandacht. Thomas Piketty, Kate Raworth, Mariana Mazzucato en Jason Hickel, om een paar auteurs te noemen, hebben laten zien dat het vigerende systeem rampzalige gevolgen heeft voor mens en natuur en dat we dringend moeten gaan nadenken over een andere inrichting van de economie. Want Er is wél een alternatief, schrijven de auteurs van een nieuwe bundel essays onder deze titel over ‘postkapitalisme – een einde aan de roofbouw op aarde en mens’. Er is wél een alternatief heeft als motto: ‘Alleen als we zien én geloven dat we iets te kiezen hebben, kunnen we samen bouwen aan een betere samenleving.’ Daarvoor moeten we dan wel eerst afscheid nemen van die oude TINA-propaganda. Geen geringe opgave gezien het feit dat het kapitalisme inmiddels zozeer verweven is in ons denken en doen dat we ons nauwelijks kunnen voorstellen dat er echt alternatieven zijn. Loskomen van TINA dus. Goed dat er een boek is dat daaraan kan bijdragen. Breken met het kapitalisme Een bundel met essays van meer dan dertig auteurs loopt altijd het risico van een te veel aan diversiteit en gebrek aan samenhang. Dat leest meestal niet zo lekker. Maar de samenstellers, van deze bundel, verbonden aan het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, zijn er in geslaagd van alle bijdragen één prettig leesbaar geheel te maken. De rode draad is de weg om te breken met het kapitalisme. De bijdragen belichten elk een verschillend facet van het huidige economische systeem. Dat loopt uiteen van onderwijs, wonen, zorg, natuur, energie en handel tot bestuur, media en technologie. Alle auteurs beginnen met een blik op wat in het postkapitalisme mogelijk is. Ze laten zien wat er schort aan het vigerende systeem en wijzen naar mogelijkheden om daar van af komen. Veel auteurs wijzen ook naar elkaars analyse en oplossingen. De geboden oplossingen mogen dan soms wat idealistisch ogen, en hier en daar ook wat detaillistisch, het grote beeld dat geschapen wordt is hoopvol. Als je alle hier geschetste groene en sociale ideeën voor een leven na het kapitalisme in één samenhangende beweging onderbrengt zou er best iets moois uit kunnen groeien. Maar allereerst gaat het dus om loskomen van de bestaande praktijk. Een mooie bijdrage is die van Koen Haegens over tijd. We leven in een ‘haastmaatschappij’. We besteden steeds meer tijd aan werk voor de baas, terwijl de lonen achterblijven. De kapitalistische logica is zo weinig mogelijk personeel inzetten voor een maximaal resultaat. Door de continue bereikbaarheid staan werknemers ‘nooit meer uit’. Niemand praat meer over werktijdverkorting. Met een basisinkomen zou volgens Haegens de druk om steeds meer en harder te werken verdwijnen. Aansluitend schrijft Sjors Roeters over de noodzaak van bedrijfsdemocratie. We geven hoog op over onze westerse democratie. Waarom accepteren we dan dat ‘we een derde deel van ons wakkere leven doorbrengen op een plek waar helemaal geen democratie is’? Waarom laten we de bedrijven waarvoor we werken exclusief in handen van ondernemers en aandeelhouders die uitsluitend streven naar kapitaalsaccumulatie? Juist dat is, zoals we in een andere bijdrage kunnen lezen, ook de grootste hinderpaal voor effectieve natuurbescherming. ‘Verbindend natuurbehoud’ bepleiten Bram Büscher en Esther Turnhout, gebaseerd op ‘twee fundamentele principes: voorbij economische groei en voorbij de geforceerde scheiding tussen mens en natuur. Zeggenschap Zeggenschap over de economie komt terug in de bijdrage van Vera Vrijmoeth en Hendrik Noten, verbonden aan de FNV. Om tot een betere verdeling van de welvaart te komen moet er volgens hen afgerekend worden met drie mythen: de mythe van de meritocratie, de mythe van het trickledowneffect en de mythe van de niet-innovatieve overheid. Daarop volgt hun sociaaldemocratisch program: echte zeggenschap van werknemers in ondernemingen, versterking van de vakbonden en meer zeggenschap van de overheid over de economie als geheel. In deze lijn zien we ook in andere bijdragen pleidooien voor versterking van de collectieve sector, een energievoorziening onder publiek beheer met democratische controle ‘in samenspraak met coöperatief eigenaarschap zonder winstbejag’ en de voedselvoorziening als ‘publiek goed’. Alternatieven voor het kapitalisme vereisen een politisering van de economie. De inrichting van de economie moet onderwerp worden van het maatschappelijk debat, schrijven Merlijn Oudenampsen, Sam de Muijnck, Bram Mellink en Joris Tieleman in een artikel over de nodige veranderingen in het bestuur onder de titel ‘De denkende overheid’. Tegen de achtergrond van het toeslagenschandaal bepleiten zij uitbreiding van de capaciteit en expertise bij overheid en politiek.  ‘Eenzijdige analyses vanuit slechts één bepaalde aanpak leiden tot blinde vlekken, valse zekerheid en eenvormige oplossingen’. Daartegen kan meer pluralisme in de economie helpen en meer betrokkenheid van burgers via een nieuwe denktank, een Planbureau van de Burger met representatieve gelote burgerpanels. Machtsvorming Bij alle veelbelovende uitzichten op het overwinnen van Thatchers uiterst beperkte economische visie heb ik nog wel twee kritiekpunten op Er is wél een alternatief. Het eerste betreft de nationale insteek van veel auteurs. Daarmee wordt de blik op de omvang van de problemen helaas beperkt. Als we het over de economie hebben kunnen we er sinds enkele decennia niet meer omheen dat we verder moeten kijken dan wat er in ons kleine landje gebeurt. Je kunt geen alternatieven voor het dominerende kapitalisme uitwerken die uitsluitend passen binnen de nationale grenzen. Echte alternatieven vereisen minstens een Europese aanpak. Mijn tweede kritiekpunt is de onderbelichting van het machtsvraagstuk. Met uitzondering van het pleidooi voor versterking van de vakbeweging, dat de FNV-mensen even kort aanstippen kwam ik weinig suggesties tegen voor de wijze waarop de beweging tot stand moet komen die in staat is om alle mooie ideeën te bundelen, de weerstand tegen verandering te keren en de politiek in een andere richting te sturen. De bundel Er is wél een alternatief is geen gelegenheidsuitgave, het is het resultaat van een project dat twee jaar geleden is gestart. Maar het komt wel mooi op tijd nu we na 22 november het zicht hebben op enige politieke vernieuwing (ik formuleer het maar voorzichtig). Ik hoop dat het boek op z’n minst een deel van onze nieuwe volksvertegenwoordiging in staat stelt om definitief los te komen van TINA-gedachten en voorts dat het voldoende inspiratie biedt om alternatieven serieus te nemen. Er is wél een alternatief. Postkapitalisme - een einde aan de roofbouw op aarde en mens. Hans Rodenburg, Noortje Thijssen en Koen Bruning (red.). Uitgeverij Ambo|Anthos i.s.m. het wetenschappelijk bureau van GroenLinks. 352 pagina's, €23,99. [foto: Margaret Thatchers Spitting Image Puppet]

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-11-2022

Automobilisten kunnen weer lunchen in Den Haag

NIEUWS - Extinction Rebellion (XR) stopt tot aan het kerstreces met de blokkades van de Utrechtse Baan. Dat betekent dat de toegang tot Den Haag rond lunchtijd weer ongestoord mogelijk is voor automobilisten. Al hadden de blokkades volgens de ANWB weinig verstoring voor automobilisten tot gevolg. XR heeft het besluit genomen omdat de Tweede Kamer een motie van GroenLinks en D66 heeft aangenomen waarin het demissionaire kabinet wordt gevraagd om scenario’s op te stellen voor de afbouw van de “fossiele subsidies”. De scenario’s zouden voor Kerst door het demissionaire kabinet moeten worden uitgewerkt.

Daarmee is niet alleen het doel van Extinction Rebellion maar ook het doel van de ondertekenaars van de zogenaamde Brandbrief over het stoppen met fossiele subsidies dichterbij gekomen. De motie roept het Kabinet op om scenario’s te onderzoeken voor het afbouwen van de verschillende fossiele subsidies (op de termijn van twee, vijf en zeven jaar). Waarbij per regeling wordt aangegeven op welke manier eventuele negatieve effecten kunnen worden tegengegaan. Ook wordt gevraagd om eventuele nationale maatregelen te schetsten voor fossiele subsidies die in Europees verband vastliggen. De motie neemt ook de sociale gevolgen voor b.v. lagere inkomens mee én de positieve effecten voor circulaire en andere duurzame bedrijven. Deze bedrijven hebben nu namelijk last van concurrenten die profiteren van fossiele subsidie.

Jesse Klaver wil ‘nieuw gezicht’, krijgt Frans Timmermans?

Jesse Klaver wil zelf geen fractievoorzitter worden, want hij wil ‘plaatsmaken voor een nieuw gezicht’. Ik vraag me af of hij zich daarbij Frans Timmermans had voorgesteld.

Het lijkt er daarmee op dat juist de nieuwe combinatie op links met een PvdA-oudgediende aan de startstreep van de verkiezingscampagne zal verschijnen, waar veel van de andere partijen kiezen voor ‘nieuw elan’ (kuch). Aan de andere kant kan GroenLinks zich met de ‘Green Deal’-eurocommissaris bijna geen groenere kandidaat wensen. Kan Timmermans op het nationale podium het kunstje herhalen dat hij deed tijdens de vorige Europese verkiezingen, toen hij ruim 18% van de stemmen binnen haalde?

Foto: Mikael Blomkvist, via Pexels.

Eendracht maakt maar een beetje macht

Een beetje progressieve partij is altijd dwars. Dat hebben PvdA en GroenLinks in ieder geval goed begrepen. Geheel tegen de tijdgeest van versplintering in, gaan ze de komende verkiezingen samen in. Met forse meerderheden stemden leden van GroenLinks en PvdA voor deelname aan de verkiezingen met een gezamenlijke kandidatenlijst en verkiezingsprogramma.

In de laatste Peilingwijzer komt de combinatie PvdA/GL op minimaal 23, maximaal 27 zetels. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 haalden ze 17 zetels (PvdA 9, GL 8).

Op een enkel uitzondering na hebben fusies van politieke partijen tot winst geleid. Maar die winst was altijd vrij bescheiden. Wat de Peilingwijzer nu aangeeft is fors veel meer dan bij eerdere fusies is voorgekomen.

Fusies sinds 1945

1946 PvdA: fusie van Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), Vrijzinnig-Democratische Bond  (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie

1948 VVD: opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP), een fusie van vijf partijen. Samen met en het Comité ter voorbereiding van een Democratische Volkspartij (voormalige leden van de VDB) werd de VVD opgericht.

1973 CDA: Fusie van Katholieke Volkspartij (KVP), Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en Christelijk Historische Unie (CHU).

1990 GroenLinks: Fusie van Communistische Partij Nederland (CPN), Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP), Politieke Partij Radikalen (PPR) en Evangelische Volkspartij (EVP)

Foto: Juan Enrique Gilardi (cc)

Laat links BBB de hand reiken

COLUMN - Het stikstof-dossier lijkt Nederland in een impasse te brengen. Een wat onverwachte samenwerking kan het begin van een oplossing zijn.

Als Rutte erop uit was ons weer even te doen vergeten met wat voor problemen hij Nederland allemaal heeft opgezadeld dan is hij daar in geslaagd. Een scheefgegroeide woningmarkt, een disfunctionerende belastingdienst, een schreeuwend lerarentekort, maar natuurlijk vooral de behandeling van Groningers, van ouders in het toeslagenschandaal en van vluchtelingen. Maar al die onder zijn leiding veroorzaakte problemen worden nu aan het zicht onttrokken door het stikstof-dossier. En vooralsnog wijst niets erop dat Rutte bij machte is om ons daaruit te halen.

Over links of over rechts?

Over links, of over rechts. Daar ging het in de duidingen van de verkiezingen over. Maar misschien wel het beste antwoord op de vraag hoe we uit deze impasse komen is over links en over rechts.

Linkse partijen en de (kiezers van de) BBB hebben meer raakvlak dan je op het eerste gezicht zou denken. Want voor welke mensen verwacht je dat linkse partijen opkomen? Voor de kleine man of vrouw die niet word gehoord en die niet kan opboksen tegen de grote maatschappelijke en economische krachten waar hij of zij geen invloed op heeft? Als ik Josse de Voogd zo goed parafraseer dan zijn dat de mensen die ook aangetrokken worden door de BBB.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Matt Hrkac (cc)

Wanneer leert GroenLinks eens van zich afbijten?

OPINIE - Er komen verkiezingen aan, dus het wordt weer tijd om links te framen, moeten ze bij de Telegraaf gedacht hebben. Deze week was GroenLinks aan de beurt. Wat wil het geval? Tweede Kamerlid Suzanne Kröger was gevraagd voor een discussiebijeenkomst die zou plaatsvinden in Pakhuis de Zwijger over klimaatactivisme, de rol van burgerlijke ongehoorzaamheid, en hoe ver men daarbij bereid zou moeten zijn te gaan.

Commotie om de geweldsvraag

Eén van de vragen daarbij was kennelijk of geweld, zoals sabotage-acties, gerechtvaardigd zijn. Een vraag die uiteraard de nodige spanning oproept, zeker bij een democratisch gekozen parlementariër. Maar hé, kennelijk leven dit soort vragen bij een deel van de klimaatbeweging, en een Tweede Kamerlid zou dan haar licht kunnen laten schijnen over alle mogelijkheden die politiek activisme heeft; en dat je dus beter actief kan worden voor GroenLinks dan dat je transformatorhuisjes bij Tata Steel opblaast of zoiets.

Helaas voor Kröger vond de organisatie Progressief Café het raadzaam om in haar wervingsaankondiging de geweldsvraag tot hoofdthema te bombarderen, met een hoop commotie op social media tot gevolg. Rechtse politici gingen vol op het orgel. Burgemeester Halsema wilde een stevig gesprek met het debatcentrum. Er werden zelfs Kamervragen over gesteld. Pakhuis de Zwijger annuleerde de bijeenkomst, diverse sprekers en panelleden trokken zich terug, waaronder Kröger.

Foto: Baudouin (cc)

Linkse senaatsfusie? Niet doen. In ieder geval niet zo!

GroenLinksers kunnen in juni stemmen over een plan om de volgende senaatsfractie te laten fuseren tot één geheel. Dit GroenLinks-lid zal van de gelegenheid gebruik maken om ‘nee’ te stemmen. Zelfs leden die een fusie met de PvdA wel zien zitten, moeten zich echt even achter de oren krabben voor ze ‘ja’ zeggen tegen een voorstel waarmee de partij een fusie wordt ingerommeld.

Een fractiefusie voorstellen voor de Eerste Kamer is allereerst raar omdat er eerst wordt gevraagd naar de belangstelling voor zo’n stap en daarna pas wordt gekeken naar de inhoud. Daarbij is het gek om hier in de senaat mee te beginnen, die via een getrapte verkiezing wordt samengesteld. Wil je als partij echt weten wat de kiezers vinden van deze verstrengeling, dan moet je dus om te beginnen zorgen dat de fracties in de provincies fuseren, om de leden van die nieuwe fracties vervolgens de kans te geven op één lijst van GroenLinks- en PvdA-senatoren te laten stemmen.

Maar dat ligt niet voor. De partijleiding van GroenLinks heeft leden gevraagd of ze een fractiefusie met de PvdA zouden steunen. Punt.

‘Kijk maar wat je kiest’

De vraag waarom we dat zouden moeten willen, wordt in de toelichting bij het referendum niet beantwoord. Het bestuur verklaart zichzelf neutraal. En dat stoort me behoorlijk. Door een houding van ‘kijk maar wat je kiest’ wekt het partijbestuur namelijk onbedoeld de indruk dat het ze niet zo veel kan schelen wat er gebeurt. Een fusie in de senaat is immers een grote stap in de richting van het einde van GroenLinks, die alleen met forse averij terug te draaien zal zijn. In de ogen van de fusievoorstanders komt er dan iets beters in de plaats, maar de vraag ‘wat dan?’ is nog lang niet beantwoord.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Logo GroenLinks Zin in de Toekomst Graphic design Robert-Jan Hoesman. copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Weg met de focus op de PvdA, leve linkse samenwerking

Op het GroenLinks-congres van zaterdag 12 februari liggen verschillende moties voor over linkse samenwerking. Er zijn meerdere moties van werkgroep RoodGroen, die mikken op het opheffen van GroenLinks. Er is een motie over een brede linkse paraplusamenwerking (door ondergetekende) en ook nog een van het partijbestuur die verder “onderzoek” wil doen naar samenwerking met de PvdA. Het focussen op de PvdA door het partijbestuur, en al helemaal RoodGroen, getuigt van kortzichtigheid, doet geen recht aan het Nederlandse kiesstelsel en doet geen recht aan GroenLinksleden en kiezers.

Op de eerste plaats de inhoud: zijn er overeenkomsten met de PvdA? Ja, natuurlijk. Maar net zo goed met andere progressieve en linkse partijen. En verschillen zijn er ook. De mate van systeemkritiek, de focus op groen of rood, de focus op een groeiende economie of een welzijnseconomie, het veel sneller omarmen van maatschappelijke bewegingen als KOZP en vuurwerkverboden, om er maar een paar te noemen. Dan heb ik nog niet eens over soorten kiezers. GroenLinkse kiezers willen vrijzinnigheid, willen groen, zijn jong, stedelijk. De PvdA is letterlijke een uitstervende partij.

Als je kijkt naar de Nederlandse politiek is doen alsof je als GroenLinks met de PvdA samen een groot links progressief blok voorstelt echt onzin. Dan laat je namelijk allerlei stemmen, op PvdD, Bij1, SP, en zelfs D66 op punten buiten beschouwing. Terwijl je die allemaal nodig hebt om de macht van Rutte, boeren, grootkapitaal, racisme en big tech te verbreken. Een blok met PvdA en GroenLinks zou electoraal dan ook niets uithalen. Misschien eenmalig, maar daarna rennen kiezers meteen weer weg naar andere linkse partijen, zeker als je in een rechtse regering stapt. Dat is het Nederlandse systeem.

Foto: risastla (cc)

Vijftien linkse thema’s

Vorige week presenteerden GroenLinks en PvdA een ‘progressief oppositieakkoord‘. De partijen komen daarin met een toekomstvisie aan de hand van vijftien plannen voor Nederland. Op zich is het natuurlijk prima dat links probeert samen te werken. Maar de taal zou wat mij betreft wel een slagje helderder mogen. Hieronder mijn commentaar op de vijftien thema’s en doelstellingen uit het oppositieakkoord met in cursief enkele vragen en bedenkingen. En vervolgens in vet voorstellen voor de richting van een verfijning of uitwerking.

  • We laten een schone en leefbare planeet achter voor onze kinderen. Doelstelling 2030: We halen de doelstelling van Parijs en beperken de opwarming van de aarde tot maximaal 1.5 graad.
  • Daarmee is de wereld het vrijwel eens. Uiteraard maakt een halve graad verschil, maar de sturing van het resultaat is geen kwestie van fijnregeling. Dat overkomt ons.  Als we een beetje in de buurt komen, mogen we blij zijn. Kortom: wat is er links, behalve dat je iets meer je best zult doen?

    Onze partijen zouden zich meer moeten bekommeren over echte prestaties die te leveren zijn in ons land, ondanks de internationale onzekerheden.

  • Iedereen heeft recht op een fijne en betaalbare woning Doelstelling 2030: Mensen geven maximaal een kwart van hun inkomen uit aan wonen.
  • Doe het veilig met NordVPN

    Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

    Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

    Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

    Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

    Volgende