Wat staat Groenland te wachten?

De geopolitieke gevolgen van de opwarming van de aarde. Vanaf zaterdag zendt de NPO wekelijks de thrillerserie Thin Ice uit, die eerder al te zien was op Canvas. In deze als 'ecothriller' aangekondigde serie probeert de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken via een internationaal verdrag te voorkomen dat het noordpoolgebied zal worden geëxploiteerd door oliebedrijven. Ze is voornemens om haar plan te bespreken tijdens een grote vergadering in Groenland, maar de kaping van een onderzoeksschip in de Arctische Zee gooit roet in het eten. Het scenario van de serie is niet geheel uit de lucht gegrepen zo blijkt uit een artikel van de Deense journalist Jacob Gronholt-Pedersen dat Reuters deze week publiceerde onder de titel: 'Als de noordpool steeds aantrekkelijker wordt is Groenland een zwart gat wat betreft veiligheid.'

Door: Foto: Ting Chen (cc)
Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Een sagenverzamelaar op de Noordpool

, door

ACHTERGROND - We hebben vroeger allemaal geleerd dat de Noordpool uit ijs bestaat en de Zuidpool uit land, en dat op de Noordpool ijsberen voorkomen en op de Zuidpool pinguïns, maar niet andersom, en dat onder meer daardoor de Noordpool per definitie gevaarlijker is dan de Zuidpool. Nu heb je een geografische en een magnetische Noordpool, maar ook een (noordelijke) poolcirkel die zo’n beetje de grens van dit gebied, dat ver buiten de ‘comfort zone’ van de gemiddelde mens ligt, aangeeft. Boven deze cirkel ligt het gebied waar de zon gedurende een aantal nachten rond 21 juni niet onder gaat, de zogeheten middernachtzon. Hoe noordelijker men komt hoe meer nachten het betreft. Juist dit unheimische gebied heeft een onweerstaanbare aantrekkingskracht op veel avonturiers, zeker toen er nog veel van ontdekt moest worden in een tijd toen er nog letterlijk en figuurlijk veel witte vlekken op de kaart van Arctica en Antarctica waren.

Ik behoor zelf ook tot die avonturiers, maar ondanks gevorderde plannen voor een bezoek aan de Zuidpool is dat er om praktische redenen nooit van gekomen, tot grote opluchting van mijn ouders. Vele avonturiers en ontdekkingsreizigers hebben hun tochten boven of rond de poolcirkel dan ook niet overleefd. Zo vertrok nog in 2004 de ervaren Franse avonturierster Dominick Arduin (1961) per kano vanaf Mys Arkticheskiy in Siberië richting Noordpool, maar van haar is nooit meer iets vernomen noch teruggevonden.

Waan van de dag

Groenland smelt weg

, door

Mooie reportage in The New York Times over het eerste onderzoek op de grond naar de rivieren die zich vormen in het Groenlandse ijs. De resultaten van het onderzoek worden pas de komende maanden gepubliceerd. De reportage geven een mooi beeld van de praktische uitdagingen bij het onderzoek.

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-10-2022

Jakobshavn-gletsjer: krimp en groei

, door

ACHTERGROND - De Jakobshavn-gletsjer ligt aan de westkant van Groenland. Het fraaie radarbeeld hierboven uit 2015 (bron: ESA Sentinel-1A) laat duidelijk de rand van de gletsjer zien en het tientallen kilometers lange ijsfjord dat ongeveer loopt tot het plaatsje Ilulissat. Het ijsfjord staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en is gevuld met ijsschotsen en ijsbergen afkomstig van de gletsjer (de ijsmassa die op het land ligt). De Jakobshavn-gletsjer is de snelst stromende gletsjer op dit grootste eiland ter wereld. De rand van de gletsjer, waar het ijs afbreekt en ijsbergen vormt (“calving front” in het plaatje hierboven), ligt nu ver landinwaarts, maar daar heeft hij natuurlijk niet altijd gelegen. De opwarming van de aarde heeft een grote uitwerking gehad op de lengte van de gletsjer zoals het plaatje hieronder laat zien (figuur 1 uit Steiger et al. 2018). In 1850 lag de rand van de gletsjer ongeveer halverwege het huidige ijsfjord en is hij met de jaren steeds verder landinwaarts komen te liggen. De laatste jaren is de stroomsnelheid van de Jakobshavn-gletsjer echter enigszins afgenomen en onlangs werd duidelijk dat de gletsjer weer gegroeid is en de rand van de gletsjer een beetje opgeschoven is richting Ilulissat.


Sommigen zien in dit soort berichten direct een aanleiding om alle wetenschappelijke bevindingen over het klimaat sinds de tijd van Fourier en Tyndall ter discussie te stellen. Wetenschappers daarentegen gaan echter met groot enthousiasme op zoek naar het waarom: Waarom groeit de Jakobshavn-gletsjer weer enigszins na jaren van snelle teruggang?

Een team onder leiding van NASA-onderzoekers, met medewerking van mensen van de Universiteit van Utrecht, geeft in een recente Nature-publicatie (Khazendar et al.) een verklaring voor deze recente groei van de Jakobshavn-gletsjer. De veranderingen in de hoogte van de gletsjer hebben de onderzoekers bepaald via radar- en laserhoogtemetingen. De afbeelding hieronder geeft de hoogteverandering weer tussen 2016 en 2017, de groene kleur staat voor een toename van de hoogte.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Ongekende smelt van de Groenlandse ijskap

, door

ONDERZOEK - Op onze aardbol zijn twee hele grote ijskappen te vinden, op Antarctica en Groenland. Het plaatje hierboven van de Groenlandse ijskap is afkomstig uit een video over een 3D analyse van NASA. De ijskap van Groenland is in het midden zo’n 3 km dik en bevat totaal ca. 3 miljoen km³ ijs (ca. 2,7 miljoen gigaton), wat genoeg is om het zeeniveau met 7,4 m te laten stijgen. Gelukkig is dat niet iets dat in de komende eeuw zal gebeuren, het smelten van zo’n ijskap is een traag proces. In een wereld die warmer en warmer wordt, zal logischerwijs de hoeveelheid ijs verminderen. Dat zien we ook terug bij de ijskap van Groenland, het massaverlies van Groenland (gemeten met de GRACE-satellieten) bedroeg tussen april 2002 en juni 2017 circa 260-270 gigaton per jaar (een gigaton is 1000 miljard kilogram). Dit heeft uiteraard bijgedragen aan de zeespiegelstijging, wetenschappers schatten de bijdrage van Groenland aan de zeespiegelstijging in de afgelopen jaren op ongeveer 25%.

Er spelen diverse processen een rol bij het groeien en smelten van een ijskap. Heel in het kort: Op de hoogste gebieden van de ijskap valt er meer sneeuw dan er smelt, dit heet het accumulatiegebied. Het gebied waar er meer sneeuw wegsmelt (of sublimeert) dan er valt, heet het ablatiegebied. Het ijs in de ijskap beweegt onder invloed van de zwaartekracht naar de rand van de ijskap. Indien de ijskap eindigt in zee, zullen er uiteindelijk stukken ijs afbreken en ijsbergen vormen en via dit proces verliest de ijskap dus ook massa. De som van alle processen is de massabalans en een ijskap groeit als deze massabalans positief is en krimpt als deze negatief is. Het image hierboven geeft een overzicht van deze processen voor de Groenlandse ijskap.

Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de componenten van de massabalans van de ijskap op Groenland over de periode 1958 t/m 2015 (afkomstig uit Van den Broeke et al. 2016). De processen die bijdragen aan de massabalans van alleen het oppervlak is de oppervlakte massabalans, in het Engels aangeduid met SMB, de oranje lijn in de grafiek. Het afkalven van ijsbergen wordt in de grafiek aangeduid met de D van Discharge, de blauwe lijn. Een positieve waarde betekent hier meer afkalving, dus meer massaverlies. De totale massabalans (MB = SMB – D) is de rode lijn, vanaf 1998 tot en met 2015 is de MB niet meer positief geweest. Van den Broeke et al. geven aan dat 60% van het massaverlies vanaf 1991 veroorzaakt is door veranderingen in de SMB. Deze veranderingen zitten hem voornamelijk in een toename van de oppervlaktesmelt en het daaropvolgende wegstromen van het smeltwater.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Megakloof op Groenland onder het ijs

, door

ANIMATIE - Vorige week kwam naar buiten dat onderzoekers op Groenland een kloof van 750 kilometer lang en enige kilometers breed hadden ontdekt onder het ijs.
Het bijgeleverde plaatje was al indrukwekkend. Maar het filmpje laat pas goed zien hoe groot die kloof eigenlijk is.

Foto: Moyan Brenn (cc)

Wat doen de Schotten bij een Brexit?

, door

ELDERS - Het Verenigd Koninkrijk is in de ban van een mogelijke uittreding uit de EU. Een Brexit brengt ook de onafhankelijkheid van Schotland weer op de agenda.

Volgens een recent opinieonderzoek zijn de meeste Schotten voor onafhankelijkheid als in het komende referendum wordt gekozen voor het beëindigen van het lidmaatschap van de Europese Unie. Anders dan in de rest van het Verenigd Koninkrijk is Schotland overwegend pro-EU. Als een meerderheid van de kiezers in Engeland, Wales en Noord-Ierland dus voor een Brexit stemt zal er naar verwachting in Schotland een beweging op gang komen voor een nieuw referendum over de onafhankelijkheid van het land. En dan zal er wel een meerderheid zijn van 54% voor onafhankelijkheid, zo laat het onderzoek zien. In 2014 stemde nog 55,3% tegen onafhankelijkheid. De vertegenwoordiger van de Schotse Nationale Partij (SNP) is verheugd over de resultaten van het onderzoek die blijvende steun voor zijn partij laten zien.

Maar misschien hoeft er niet eens een tweede onafhankelijkheidsreferendum te komen na een Brexit, zegt EU expert Professor Sionaidh Douglas-Scott. Er is namelijk een precedent: Groenland. In 1985 heeft Groenland, als deel van het Deense Koninkrijk zich losgemaakt van de Europese Unie omdat het ontevreden was over de visserijquota.

Ongewoon Groenland

, door

DOCUMENTAIRE - Roltrappen, restaurants, supermarkten: Groenland zoals we het nog niet eerder zagen. Tussen 3 en 6 minuten relatief onbekende plaatjes van stedelijk Groenland. Daarna nog drie kwartier documentaire over de alarmerende signalen van klimaatverandering op Groenland. Melting Point is een Engelstalige chinese documentaire.

Op 12 maart 2013 gaat Groenland naar de stembus. China wil graag zeldzame aardmetalen ontginnen in Groenland. Iedere waarschuwing uit Denemarken tegen de negatieve impact van mijnbouw wakkert echter het onafhankelijkheidsgevoel van de Groenlanders aan: zij zien juist financieel gewin in de mijnbouw deals. De mijnbouwsector hoopt dat de verkiezingen de deur naar grootschalige business zullen openen als de Groenlanders (58.000 in totaal) hun land in de verkoop doen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 12-10-2022

Smeltzomer: Groenland live

, door

WEBCAM – Beleef het mee: de zomer van 2012 op Groenland. Klimaatverandering en/of natuurlijke cycli, vooruitgang en/of ghettovorming? Twee webcams: een aan de oostkust bij Kulusuk (met archief) en een aan de westkust bij de hoofdstad Nuuk.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende