Een opvallend Waanlinkje gisteren: wijdverspreid protest in Spanje tegen het economisch beleid. De protesten doen denken aan de spontane volksopstanden in Tunesië, Egypte en Jemen. Waait de Arabische Lente over naar Europa? De Israëlische schrijver Amnon Shamosh (82) denkt van wel. Hij ziet duidelijke overeenkomsten tussen de onvrede in de Arabische wereld en die in Athene, Parijs en Madrid. De protesten hebben volgens hem niet zoveel te maken met democratie maar eerder met corrupte leiders. In Egypte was men de zelfverrijkende kliek van Mubarak zat en in Europa voelt men zich ook in toenemende mate financiël genomen door haar leiders. De Arabische Lente is een strijd tegen (de uitwassen van) het kapitalisme stelt Shamosh. Naarmate de werkloosheid stijgt (Spanje >20%) zal de onvrede over bonussen aan de top alleen maar toenemen. Ook zijn de sussende woorden van (nationale) bankiers en politici steeds ongeloofwaardiger nu blijkt dat de financiële crisis nog lang niet is bedwongen. Volgens Shamosh zal de Arabische Lente zich daarom niet beperken tot het Midden-Oosten en Noord-Afrika en zal zij achteraf net zo bepalend blijken als de Russische en Franse Revolutie van respectievelijk 100 en 200 jaar geleden.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Het is één van de stokpaardjes van Wilders: de Islam is een politieke ideologie. Wilders heeft gelijk. Een beetje. De Islam is naast een geloof ook een ideologie. Kijk naar Iran of Saoedi-Arabië en je ziet hoe de machthebbers religie gebruiken als politieke ideologie. Maar wat te denken van het christendom? Het boek ‘The Barbarian Conversion’ laat de oeroude verwevenheid zien tussen christelijke religie en politiek. Dat het christendom is wat het is, hebben we te danken aan de Romeinse –heidense- keizer Constantijn de Grote. In het jaar 325 stippelde hij de koers uit die de nieuwe Romeinse staatsgodsdienst in wording zou varen. Christelijke normen en waarden, gefundeerd op een keizer die zijn eigen vrouw en zoon doodde.
In het boek van professor Fletcher lezen we onder andere over de bekeringen van de Romeinen, de Galliërs, de Engelsen, de Friezen en de Letten. Waarin geloofden deze barbaren voor hun bekering? De Engelse historicus is eerlijk: we weten daar bitter weinig van. Vaak doet de auteur een wetenschappelijke gooi: hij laat eerst de originele bron aan het woord en laat zien wanneer hij overgaat tot speculatie. De bekeringen verlopen volgens een vast patroon. Eerst wordt de vorst, na jarenlange moeite, gekerstend. Pas na het winnen van beslissende veldslagen gaat de vorst over tot het christendom. Met andere woorden: de nieuwe christelijke god moet zich eerst bewijzen. Na de vorst volgt de aristocratie en pas daarna het plebs. De bekering van een volk gaat nooit snel, maar juist altijd langzaam. Dat was voor mij een eyeopener: Europa werd niet snel bekeerd, het hele proces duurde meer dan een millennium!
Safranski’s boek gaat over ‘het Kwaad’, het nadenken over de oorsprong van het kwaad en de relatie tussen God, vrijheid en het kwaad. De auteur geeft inkijkjes, maar pretendeert geen allesomvattend overzichtswerk te schrijven. In ieder hoofdstuk werpen nieuwe steeds nieuwe grote westerse denkers een ander licht op het onderwerp. Die benadering doet recht aan de complexiteit van het thema. Er is zoveel geschreven over ‘Het Kwaad’, dat een allesomvattend overzichtswerk simpelweg onmogelijk is. Van Plato tot Kant en van Sartre tot Aristoteles: er zijn letterlijk duizenden boeken geschreven die de duistere kant van het leven behandelen. De schrijfstijl is zeer toegankelijk, maar desondanks is werk van Safranski geen pageturner. De reden is dat het onderwerp filosofisch, abstract en van hoogintellectueel niveau is. Dat is tegelijkertijd de aantrekkingskracht van het boek: hoeveel boeken over moeilijke onderwerpen lezen lekker weg?
Het Goede
De schrijver hanteert een thematische afbakening. Hij bespreekt wat westerse filosofen geschreven hebben over het kwaad. Augustinus, Nietschze en Freud tref je in dit werk volop aan, oosterse wijzen als Boeddha, Ghandi of Confucius zul je niet aantreffen. Verder luidt de ondertitel van zijn boek: ‘Of het drama van vrijheid’. Dankzij onze vrijheid, hebben we ook de vrijheid om het kwade te kiezen. Met vrijheid bedoelt Safranski de vrije wil van de mens. De ondertitel geeft al aan dat het boek zich niet beperkt tot één enkel onderwerp. Sterker nog: het boek gaat evengoed over God, het goede, de werkelijkheid, De vrije wil en vrijheid in het algemeen. Al is de hoofdstukindeling min of meer chronologisch, uitweidingen en zijwegen worden niet geschuwd. Na een bespreking van de 4e eeuwse kerkvader Augustinus en zijn mening over de zonde en de Heilige Geest, gaat hij makkelijk over op de mening van 20ste-eeuwer Albert Einstein. Zo horen we Einstein spreken over menselijk bewustzijn. “Een menselijk wezen is een deel van het geheel dat we ‘universum’ noemen, een in tijd en ruimte begrensd deel. Hij ervaart zichzelf, zijn gedachten en zijn gevoelens als losstaand van alle anderen –een soort optische illusie van zijn bewustzijn. Die illusie is voor ons een soort gevangenis die ons beperkt tot onze persoonlijke verlangens en onze genegenheid jegens de weinige personen die ons na staan. Onze taak moet het zijn onszelf uit die gevangenis te bevrijden.”
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Wilders is de Hollandse koning van het framen. Denk aan kopvoddentax, Marokkaans straattuig of massa-immigratie uit moslimlanden. Het ene denkraam (frame) werkt beter dan het andere. Kopvoddentax ging net wat te ver en was daardoor contraproductief. Toehoorders waren zich bewust van Wilder’s tactiek en verontwaardigd over het gehanteerde taaltrucje. Massa-immigratie is effectiever. Alle PVV’ers gebruiken consequent het woord massa-immigratie, zodat weinigen zich nog afvragen of het woordje ‘massa’ er wel voor hoort. Het is zo effectief, dat ook niet-PVV’ers het woord in de mond nemen. Een effectieve frame werkt in op je onbewuste. Zijn windmolens schone energie of draaien ze op subsidie? De vraagformule framed het antwoord. Taal beïnvloedt je onbewuste, het stuurt je denkrichting en het creëert de werkelijkheid.
Succesvolle rechtse frames
Als ik naar frames uit het verleden kijk, dan zijn het de rechtse frames die zijn blijven hangen. Wiegel maakte Den Uyl uit voor Sinterklaas. Het kwartje van Kok kent iedereen nog, terwijl een litertje Euro 95 inmiddels bijna 4 oud-Hollandse guldens kost. Pim Fortuyn sprak over de puinhopen van Paars en de Islamisering van Nederland, dat laatste nam ene Geert Wilders later over. Balkenende noemde Bos een draaier en won de verkiezingen. De PvdA is al langdurig het mikpunt van framers, afgelopen verkiezingen nog. Alle rechtse media zetten de sociaaldemocraten stelselmatig weg als regenteske potverteerders. Alle politici ter rechterzijde beschuldigen de PvdA dat zij ‘de rekening doorschuiven naar de volgende generatie’. Als je naar de feiten kijkt blijkt dat mee te vallen. Sterker nog: de staatsschuld onder linkse kabinetten stijgt niet harder dan onder rechtse kabinetten.
Ik heb het niet zo op met dat hele Godwingebeuren, eerlijk gezegd. Ik word er langzaamaan een beetje moe van – en dan is 4 mei pas over een dikke week… Wat me tegenstaat is niet eens de tenenkrommende stompzinnigheid van de vergelijking, of de morele hypocrisie van de Godwinsirene die vervolgens onvermijdelijk afgaat, maar eerst en vooral de mate waarin beide ‘kampen’ voor eigen parochie preken: men spreekt publiekelijk schande, verkneukelt zich aan beide zijden om het eigen gelijk, en bekommert zich niet om wat de ander wél probeert te zeggen. Het is niet eens een parodie op maatschappelijk debat. Het is een democratisch falen. Falen, want een democratie werkt – zeker in Nederland – alleen als je bereid bent te luisteren naar wat andersdenkenden vinden. En luisteren, dat doen er momenteel toch verdomd weinig.
Natuurlijk is het bizar om, zoals Michael Blok doet Wilders op basis van een zelfbedacht lijstje van ‘criteria’ met Adolf Hitler te vergelijken. De criteria zijn vooral heel suggestief, en over menig kruisje in de tabel kan men nog wel een uur of wat soebatten. Vanwaar bovendien de fixatie op Hitler? Waar zijn Stalin, Mussolini, Mao en Franco, om maar een paar willekeurige voorbeelden te noemen? Als Hitler relevant is, zijn zij dat evenzeer. Maar dat is nou net het hele punt: historisch gezien is niet de vergelijking met zeventig jaar geleden primair relevant, maar de vergelijking met Europese politici die in onze tijd, en in onze wereld een rol spelen of speelden. Denk aan Jean Marie Le Pen. Jörg Haider. Umberto Bossi. Silvio Berlusconi, wellicht. Pim Fortuyn – zeker. Filip DeWinter. Pia Kjaersgaard….
Fotograaf Jasper Groen heeft jouw hulp nodig bij het maken van ¡eXisto! (“Ik besta!”). Voor dit project fotografeerde hij gedurende meerdere jaren Colombiaanse trans mannen en non-binaire personen. Deze twee groepen zijn veel minder zichtbaar dan trans vrouwen. Met dit boek wil hij hun bestaan onderstrepen.
De ruim dertig jongeren in ¡eXisto! kijken afwisselend trots, onzeker of strak in de camera. Het zijn indringende portretten die ook ontroeren. Naast de foto’s komen bovendien persoonlijke en vaak emotionele verhalen te staan, die door de jongeren zelf geschreven zijn. Zo wordt dit geen boek óver, maar mét en voor een belangrijk deel dóór trans personen.
[qvdd]
Het debat wordt in grote mate gekenmerkt door ongefundeerde meningen. Met onze kennis van de geschiedenis viel het ons op dat veel dingen niet kloppen. Dat zijn we aan de hand van feiten gaan controleren.
Leo Lucassen, hoogleraar aan de Universiteit Leiden, constateert wat wij al tijden aantonen: het migratiedebat is verziekt door de onderbuik.