Mens versus parasiet

Elke week belicht Studium Generale een thema, geïnspireerd door opnames en artikelen uit het archief. Het thema van deze week: mens versus parasiet. Maart heeft wat weg van oorlogstijd. De overheid adviseert ons binnen te blijven, zeven miljoen mensen kijken naar een tv-toespraak van de minister-president, en grote delen van de economie liggen op haar gat. Alle aandacht gaat naar de essentiële elementen van de maatschappij, met name de zorg draait op volle kracht. We delen onderling voortdurend informatie, maar er heerst verwarring. De vijand, waar is hij? Wat gaat hij doen? Vanuit het oogpunt van de biologie is de vergelijking met een oorlogssituatie niet zo ongewoon. Een viroloog en een microbioloog zien in de natuur een constante wedloop tussen parasiet en gastheer. De mens is altijd al in een strijd met virussen, bacteriën, schimmels en andere parasieten verwikkeld geweest. Na de pest en de Spaanse griep is het coronavirus een nieuw hoofdstuk in die oorlog. Maar met welke wapens wordt er gevochten? Over welke verdedigingsmechanismen beschikt de mens? En wat is onze meest beloftevolle tactiek voor een overwinning?

Foto: Abhi Sharma (cc)

Vertrouwen op de quarantaine – of op God

RECENSIE - © Uitgeverij Verloren. Boekomslag A.H.M. Kerkhoff, Per imperatief plakkaat, 2020.De grenzen dicht, strikte controle van alle reizigers, een verbod op samenkomsten en een dwingende oproep aan alle burgers om binnen te blijven. Desnoods met geweld afgedwongen.
Het lijken moderne maatregelen maar ze dateren al uit de Middeleeuwen.

In de vijftiende, zestiende eeuw hadden de stedelijke magistraten al in de gaten dat de pest dan wel een straf Gods kon zijn, maar dat de ziekte net zo goed per schip vervoerd aan kon komen, en van mens op mens werd overgedragen. Het is niet voor niets dat het begrip quarantaine uit de middeleeuwen dateert.

Grote handelssteden hielden goed in de gaten waar de pest opdook (ambassadeurs en diplomaten waren daarbij van groot nut) en handelaren of schepen uit besmette streken werden zo goed en zo kwaad als dat ging geweerd, of veertig dagen op afstand gehouden. De praktische problemen waren legio; botte ontkenning, list en bedrog lagen ook toen al voortdurend op de loer, maar desondanks wist iedereen dat die methode, mits keihard doorgevoerd, succesvol kon zijn.

Dat wisten bestuurders en kooplieden. De medische wetenschap was nog niet zo ver. Die hield nog vast aan de klassieke overtuiging dat ziekten veroorzaakt werden door bedorven lucht, vieze geuren, miasma’s, eventueel in combinatie met verstoorde lichaamssappen, en volgens de beste deskundigen speelden ongunstige astrologische samenstanden ook een rol.

Uitbraak dodelijke longwegziekte Saoedi-Arabië

MERS-CoV ((Middle East Respiratory Syndrome coronavirus) is familie van SARS. Dodelijker maar ook minder besmettelijk. Wetenschappers vermoeden dat MERS niet via vogels, maar kamelen op mensen is overgesprongen.

Probleem is alleen: met al die pelgrims die zich jaarlijks in Mekka opeenhopen, vormt Saoedi-Arabië de ideale kweekvijver voor een omvangrijke uitbraak, die zich over de hele wereld kan verspreiden.

Zie ook: wat is MERS en wat zijn de symptomen?

Foto: This scanning electron microscope image shows SARS-CoV-2 (yellow)—also known as 2019-nCoV, the virus that causes COVID-19—isolated from a patient in the U.S., emerging from the surface of cells (blue/pink) cultured in the lab. Credit: NIAID-RML copyright ok. Gecheckt 13-10-2022

Wat weten we over COVID19?

Dit is een gastbijdrage van Sam Gerrits, aardwetenschapper en journalist (@SamGerrits). Op verzoek brengt hij ons op de hoogte van de stand van zaken rondom COVID19.

Nederland lijkt zich vooralsnog weinig zorgen te maken om Covid19. Veel media, waaronder de Volkskrant, hebben lang volgehouden dat het om een soort koorts gaat, “WuFlu”, een term die pure desinformatie is overigens. Verder is op dit moment de informatie over deze ziekte nogal versnipperd. Daardoor is het gevoel van urgentie in Nederland niet groot. Maar is dat terecht? In deze blog zet ik op een rijtje wat er inmiddels bekend is over Covid19. Lees en oordeel zelf.

Op 18 januari maakte ik voor het eerst kennis met de nieuwe ziekte die momenteel wereldwijd om zich heen grijpt. Enige verdieping leerde me al snel dat het hier om een nauw aan SARS verwant coronavirus ging. Ik noemde het daarom direct “SARS 2.0”.

Op dinsdag 11 februari doopte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de nieuwe Chinese ziekte “COVID-19”, wat staat voor COrona VIrus Disease 2019. Het virus zelf heet sindsdien SARS-CoV-2, een onderscheid vergelijkbaar met het AIDS-virus, dat HIV heet.

Verwantschap met andere coronavirussen

Wat de bron en verwantschap met andere coronavirussen betreft: Lee et al. melden op 24 februari in de Lancet (non peer reviewed) het volgende over SARS-CoV-2:

Foto: NIAID (cc)

Verloop uitbraak Ebola in West Afrika 2014

DATA - In vijf landen in Westelijk Afrika en een in Noord Amerika zijn er mensen gestorven aan Ebola dit jaar. Alhier even de basisgegevens over de aantallen sinds april, verzameld en bijgesteld door de auteur.

Deze post zal bij het verschijnen van nieuwe gegevens steeds geactualiseerd worden.
Update (meest actuele gegevens): 29 oktober 2014 (Nieuwe WHO cijfers)
Gevallen: 13714
Doden: 5821 (42,4%)
ebola_wa_141028_475
Discrepantie tussen aantal gevallen en aantal doden stijgt nog steeds. Terwijl medici aangeven dat 70% van patiënten aan het virus overlijdt.

Gebruikte bronnen:
WHO
InternationalSOS
ReliefWeb
Ministry of Health and Social Liberia
Ministry of Health and Sanitation Sierra Leone (op facebook)
Humanitarian Response – ebola dossier

Let op: De officiële rapportage uit Sierra Leone heeft als probleem dat ze veel sterfgevallen niet registreren om bureaucratische redenen. Om deze onderrapportage te compenseren, wordt 25% van het verschil tussen officiële gevallen en doden in ons overzicht bij de doden geteld. Daarmee is het sterftepercentage nog steeds onder de 50%. Veel lager dus dan in de andere landen.

Extra:
goede beschrijving lokale situatie Sierra Leone. (4 aug 2014)
Verspreidingskaartje voor drie landen.
Meer uitleg over ontstaan van deze Ebola uitbraak. (10 aug 2014)
– Twee artikelen over Ebolabestrijding en de mythes.
Vijfde land, Kongo, op 24 augustus. Blijkt andere variant te zijn.
Wetenschappelijk artikel over verspreiding (1 sept 2014)
Timeline met gevallen per land op de kaart (10 sept 2014)
Gedetailleerde statistiek (net iets minder actueel, maar veel inzichtelijker) (17 sept 2014)
Plotselinge uitbreiding en scenario nu volop in belangstelling (23 sept 2014)
Overzichtelijk dashboard in Nederlands (25 sept 2014)
Model (steeds geactualiseerd) met voorspelling aantal slachtoffers over 2 maanden (29-9-2014)
Uitleg R0 van Ebola (9-10-2014)
Ebola in perspectief Malaria en HIV/Aids (12-10-2014)
Ebola: transmissie en therapie (13-10-2014)
Doneren voor hulp kinderen in getroffen landen (22-10-2014)

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Geldpest

COLUMN - Wanneer zelfs de gesprekken bij de vrijdagmiddagborrel gedomineerd worden door een baaierd van slecht wereldnieuws, weet je dat er iets aan de hand is. De onrust laat zich, zelfs wanneer je met vrienden en kennissen met een drankje in de hand van de laatste zonnestralen geniet zit, niet langer bezweren. Afgelopen vrijdag vielen we op de stoep van café Saarein collectief over de privatisering.

‘Toen de zorg door de overheid werd beheerd, ging er vast ook wel wat mis,’ zei iemand. ‘De cruciale vraag – en die was al lastig zat – was hoe je met het beschikbare geld de beste zorg aan de meeste mensen kon geven. Maar nu de zorg stukje bij beetje aan bedrijven wordt uitbesteed, verandert het karakter ervan totaal. Het gaat er niet langer om welke mate van zorg we als maatschappij aankunnen. De vraag waarop nu alles wordt afgerekend, is of je er winst mee kunt maken.’

‘Vroeger had je het over zorgverlening,’ pruttelde iemand. ‘Nu is het zorgvermarkting.’

‘Wat mij steekt,’ zei een derde, ‘dat de betalingen aan zulke bedrijven uit collectieve gelden worden betaald, terwijl de winst die ze maken, vervolgens in hun individuele zakken verdwijnt.’

‘Zo werkt privatisering toch altijd?’ schimpte een vierde. ‘Een bedrijf koopt een onderdeel op van de overheidsinfrastructuur die door burgers is bekostigd. Het rendement van onze eigen investering, plus elke zeggenschap erover. zijn we voor altijd kwijt: die infrastructuur is nu in handen van een bedrijf. Maken ze vervolgens winst? Mooi, dat steken ze in eigen zak. Maken ze verlies? Niet getreurd, dan gaan ze failliet en ontslaan ze iedereen. Winst komt ten goede van het bedrijf, verlies wordt afgeschoven op de maatschappij.’