Volgende week is het vier jaar geleden dat de Britse politie Julian Assange arresteerde en overbracht naar de extra beveiligde Belmarsh gevangenis in Londen. Daarvoor zat hij zeven jaar in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen. In 2012 zocht hij daar asiel uit vrees voor zijn uitlevering aan Zweden. Dat hij zich zo onttrok aan het huisarrest dat hem in 2010 was opgelegd leidde na zijn arrestatie tot een veroordeling van vijftig weken gevangenis. Vervolgens werd hij vastgehouden vanwege een uitleveringsverzoek van de Verenigde Staten. De VS willen hem berechten voor de onthulling van oorlogsmisdaden in Irak en de publicatie van documenten over het surveillanceprogramma Vault 7 op WikiLeaks. Een slepende juridische procedure heeft tot op heden nog niet tot daadwerkelijke uitlevering geleid. Assange is dus alles bij elkaar opgeteld dertien jaar van zijn vrijheid beroofd zonder een proces over de zaak waar het eigenlijk om draait. Een uitgebreid overzicht van de hele geschiedenis vind je hier.
Een kerntaak van de pers
De journalist Kevin Gosztola, die Assange al jaren volgt, publiceert deze week een boek over de Amerikaanse aanklachten. De titel Guilty of Journalism; the political case against Julian Assange zegt genoeg. De Amerikaanse autoriteiten beschuldigen Assange van overtreding van een oude spionagewet. Het uitleveringsverzoek en het proces dat daarop gaat volgen zijn echter meer een aantasting van de persvrijheid en een inbreuk op het recht van de Amerikaanse burgers om te weten wat hun overheid uitvoert. Dat is ook het standpunt van een brede solidariteitsbeweging voor de vrijlating van Assange. Vijf grote kranten (The Guardian,The New York Times,Le Monde, Der Spiegel en El País) sloten zich eind vorig jaar daarbij aan in een verklaring met de titel Publishing is not a crime. ‘Het ter verantwoording roepen van regeringen maakt deel uit van de kerntaak van een vrije pers in een democratie. Het verkrijgen en openbaar maken van gevoelige informatie wanneer dit in het algemeen belang nodig is, is een kernonderdeel van het dagelijkse werk van journalisten. Als dat werk strafbaar wordt gesteld, worden ons publieke discours en onze democratieën aanzienlijk verzwakt.’ De vervolging van Assange is te zien als een waarschuwing van de VS aan het adres van alle journalisten in de vrije wereld: onthullingen die afbreuk doen aan ons gezag zullen niet worden getolereerd.
CIA aangeklaagd
In de Verenigde Staten zijn enkele journalisten en advocaten in tegenaanval gegaan. Ze hebben een proces aangespannen tegen de CIA vanwege het bespioneren van hun contacten met Assange tijdens zijn verblijf in de Ecuadoriaanse ambassade. Het Spaanse beveiligingsbedrijf UC Global S.L. bespioneerde Assange daar in opdracht van de CIA. David Morales, de eigenaar het bedrijf zou audio- en video-opnames van ontmoetingen van Assange met zijn advocaten en medewerkers hebben overhandigd aan de Amerikaanse geheime dienst. Tegen hem loopt in Spanje een proces. De Amerikaanse journalisten en advocaten zeggen dat zij bij hun bezoek aan Assange hun elektronische apparaten bij de beveiliging moesten inleveren. Ze gaan er van uit dat alle informatie van hun telefoons en laptops is gekopieerd en doorgegeven aan de CIA. Dat betekent een overtreding van de privacywetten van de Amerikaanse overheid. Ze houden Mike Pompeo, voormalig directeur van de CIA en minister van Buitenlandse Zaken onder Trump, er mede voor verantwoordelijk. Pompeo toonde onlangs in reactie op de aanklachten geen enkel begrip voor de privacy van journalisten en advocaten. Hij gaat er op voorhand van uit dat de aanklachten tegen Assange hout snijden en zegt vervolgens dat iedereen die met deze ‘crimineel’ omgaat niet op privacy hoeft te rekenen. Het geeft te denken over hoe serieus men in Trumps kringen omgaat met de rechtsstaat.
Over de jacht op aanhangers van Assange publiceerde Der Spiegel onlangs een artikel met voorbeelden van een gestolen laptop van een bevriende journalist tot de inbraak in een advocatenkantoor en de arrestatie van de Zweedse software ontwikkelaar Ola Bini in Ecuador. 'Het kan natuurlijk allemaal toeval zijn', zegt de Spaanse advocaat van Assange Aitor Martínez, 'maar wie gelooft dat?'
Vertraging
In het uitleveringsproces in Londen zit nog geen schot. Het wachten is op de behandeling van het beroep dat de advocaten van Assange augustus vorig jaar hebben ingediend. De Britse Justitie neemt de tijd, terwijl Assange in Belmarsh onder uiterst strenge condities gevangen wordt gehouden. In de loop der jaren is zijn gezondheidstoestand er flink op achteruitgegaan. In 2021 was dat een reden voor de Londense rechter om uitlevering af te wijzen, een uitspraak die in hoger beroep ongedaan werd gemaakt. De speciale VN-rapporteur inzake foltering Nils Melzer rapporteerde in 2019 al vijftig vermeende schendingen van een eerlijk proces, waaronder "proactieve manipulatie van bewijsmateriaal".
De Italiaanse journaliste Stefania Maurizi heeft voor haar boek Secret Power; WikiLeaks and its enemies in Londen stapels documenten over de zaak-Assange opgevraagd, vertelde ze op het congres Smart Prisons in Berlijn, vorige maand. Ze ontdekte ‘dat een substantieel deel van de documenten over Julian Assange werd vernietigd door de Zweedse aanklager, die hem onderzocht wegens verkrachting in een strafrechtelijk onderzoek dat tussen augustus 2010 en november 2019 driemaal werd geopend en afgesloten.’ Ook werd volgens haar duidelijk dat de Britten uit waren op vertraging van de procedure. Die had snel en eenvoudig opgelost kunnen worden, volgens Maurizi, als het Zweedse OM Assange in Londen had verhoord, zoals hij zelf had aangeboden. De Britten waren daar niet voor. De leiding van het OM destijds was in handen van de huidige partijleider van Labour, sir Keir Starmer.
Geen bezoek van collega's
Dinsdag werd weer eens duidelijk aan welk streng regime Assange in de Londense gevangenis is onderworpen. De directeur van Belmarsh verhinderde Rebecca Vincent en Christophe Deloire van de persvrijheidsorganisatie Reporters Without Borders (RSF) Assange te bezoeken, ondanks een eerder verleende toestemming. ‘De eerste functionaris die we spraken, zei dat ze “inlichtingen” hadden gekregen dat we journalisten waren en dat we daarom niet op bezoek konden komen’, voegde Vincent eraan toe. ‘Er was geen verdere discussie mogelijk. We kregen te horen dat de beslissing rechtstreeks door de gevangenisdirecteur was genomen.’
