Staatsrecht als campagnestrategie

Tijdens het debat over het AD-interview met Hoekstra (officieel ‘De uitspraken van de minister van Buitenlandse Zaken over de stikstofafspraken uit het regeerakkoord en over de koopkracht‘) schreef Rutte nieuw staatsrecht waar de komende tijd college over zal worden gegeven, mogelijk scripties over geschreven en waarnaar misschien wel kloek promotie-onderzoek wordt gedaan. Dat het kabinet niet met één mond sprak, gaf Rutte tijdens het debat ruiterlijk toe. Lastig ontkennen ook: er ligt een coalitieakkoord en er is een AD-interview; beide ‘schuren’. NOS-verslaggeefster Nienke de Zoeten noemde het AD-interview gekscherend een bijlage bij het dat akkoord; een knap staaltje medialogica waarbij het interview van het AD als decor voor de parlementaire reprimande diende. De Kamer kwam niet terug voor de torenhoge inflatie of de opvangcrisis in Ter Apel, maar wel om premier en minister van Buitenlandse Zaken op de vingers te kunnen tikken. Dat terzijde. Het stikstofdossier liep Hoekstra de afgelopen weken allemaal electoraal dun door de broek en daarom besloot hij in Neerlands voetbalkrant (blijkbaar het kruispunt tussen CDA en agrarische achterban) een natte scheet te laten. Daar is gisteren collectief aan gesnuffeld en goed bevonden: de coalitie gaat in ieder geval drie weken door met elkaar, want dan komt Remkes met … Ja, ook dat bleef volstrekt onduidelijk. Rutte hield zelfs de mogelijkheid open dat Remkes met helemaal niks komt: hij is immers geen onderhandelaar, maar slechts zichzelf, vatte Rutte het samen. Terug naar dat nieuwe staatsrecht. Wat Hoekstra had gedaan in het AD mag, redeneerde Rutte soepel: in het kabinet zitten nu eenmaal (twee) partijchefs en die hebben het recht (lees: de vrijheid) om af en toe ‘kleur op de wangen’ aan te brengen. De eenheid van kabinetsbeleid mag onder specifieke omstandigheden worden losgelaten. Tweede voorwaarde: je mag ook afwijken van die eenheid van beleid als je je partijchef ‘echoot’: napraat dus. Dus: Hoekstra morrelt aan ‘2030’ en wil sneller meer doen voor mensen in de knel, De Jonge zegt hem dat na. De Jonge wijkt dus ook af van eerder gemaakte (en ondertekende) afspraken, maar ‘echoot’ zijn partijchef, en dat mag. Mona Keijzer deed dat in casu corona niet — ze was partijchef noch echode, maar brak op persoonlijke titel (en als staatssecretaris) met het kabinetsbeleid. Dat werd ontslag op staande voet. Daarmee redt Rutte Hoekstra en De Jonge en hun deelname aan dit kabinet, maar spoelt hij het kind (eenheid van kabinetsbeleid) met het badwater weg. “Staatsrecht is ook niet in beton gegoten”, suste de premier een nieuw ontstane situatie. Een goed ingevoerde vriend vermoedde opzet; politiek is immers strategie en tactiek. Het CDA krijgt nu politiek-publicitaire ruimte om het voor de boeren op te nemen en zo te voorkomen bij de provinciale verkiezingen (maart 2023) te worden gedecimeerd. Daarmee scheppen ze een precedent voor VVD-bewindspersonen en premier om vanuit het kabinet op te roepen tot een strenger asielbeleid (de liberale achterban, waaronder de VVD-burgemeester van Groningen, roert zich al een tijdje en wil een asielstop) — ook om een electorale afgang te voorkomen. En D66 (levert de burgemeester van Ter Apel) kan diezelfde ruimte gebruiken om te hameren op ruimhartiger oplossingen; om dezelfde electorale reden. Terwijl de oppositie stond te schuimbekken bij de interruptiemicrofoon, smeedde de coalitie een meerderheid in de Eerste Kamer. Regeren is vooruitzien. En de CU? “Die hebben het waarschijnlijk allemaal bedacht”, aldus mijn politieke junk. Staatsrecht als campagnestrategie, want elk nadeel heb zo zijn voordeel. Rutte is de onbetwiste kunstenaar van het omgebogen noodlot, op zijn sterkst als iedereen denkt dat-ie is verslagen. Zijn kabinet liep gisteren geen averij op, hij heeft een inflatievrij tegoed geopend bij de christendemocraten dat-ie casht als het moment daar is. Eerder verschenen bij vanderlubben.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Gedoe in de coalitie hoeft geen probleem te zijn

ANALYSE - De coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie hebben gedurende Rutte III meermaals en over diverse onderwerpen in de clinch gelegen. Menig keer werd dan gesproken over een potentiële kabinetscrisis. Terwijl deze incidenten juist ook bij kunnen dragen aan behoud van het electoraat van deze partijen, een analyse van bestuurskundige Aron van Balveren.

Na maanden van onderhandelen presenteerden VVD, D66, CDA en ChristenUnie op 15 december het nieuwe regeerakkoord: ‘omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Sceptici stelden nog tijdens de formatie dat de kans groot is dat de regeringsperiode van kabinet Rutte IV niet zo lang gaat duren. Want zijn de tegenstellingen tussen de politieke partijen niet enorm groot, en scheerde het kabinet Rutte III niet al een aantal keer langs de rand van de afgrond voordat het uiteindelijk ten val kwam?

Discussie, onenigheid en perikelen rondom (het oplossen van) het stikstofprobleem, het kinderpardon en het klimaatakkoord. Een drietal voorbeelden van onderwerpen waarbij sprake was van een botsing tussen de coalitiepartijen in Rutte III. Deze voorbeelden zijn in de afgelopen jaren breed uitgemeten in de media. Gesuggereerd werd dat deze gebeurtenissen zo maar eens zouden kunnen leiden tot een kabinetscrisis. De termen ‘bijna-crisis’ en ‘de rand van de afgrond’ vielen. De vraag is of deze botsingen daadwerkelijk de potentie hadden om een val van het kabinet te kunnen veroorzaken, of dat dit juist onderdeel is van een gezamenlijke politieke strategie om electoraal te kunnen overleven als regeringspartijen?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Quote du Jour | Personeelsbeleid van anderen

Partijen moeten zich niet met personeelsbeleid van anderen bemoeien.

Deze geprikkelde reactie van Mark Rutte komt nadat Gert-Jan Segers van de Christen Unie heeft gezegd niet meer met hem, maar nog wel met zijn partij te willen samen werken. Dezelfde Mark Rutte dus die een paar dagen lang ontkende over een ‘functie elders‘ voor Pieter Omtzigt te hebben gesproken met de verkenners voor de formatie van een nieuwe regering. Hoeveel boter heb je dan op je hoofd? De hele boterberg van de jaren ’60 en ’70?

Foto: Ministerie van Buitenlandse Zaken (cc)

Wie was het meest succesvol aan de onderhandelingstafel?

ANALYSE - door Simon Otjes (eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees)

Het regeerakkoord ligt er. Na een formatie van negen maanden zijn VVD, D66, CDA en ChristenUnie eruit. We hebben het eindresultaat van de onderhandelingen. Een cruciale vraag voor politicologen is wie daar de meeste invloed op heeft kunnen uitoefenen. Journalisten stellen al de vraag: heeft de VVD niet te veel weggegeven? Volgens de Telegraaf ademt het akkoord D66. Kunnen we een beeld krijgen van welke partij aan het langste eind getrokken heeft? En kunnen we een beeld krijgen van onder welke voorwaarden een partij succes boekt?

Het meten van onderhandelingssucces

Papier is geduldig. Vage formuleringen kunnen veel conflicten afdekken. Ook dit akkoord blinkt daarin uit: “We bezinnen ons op de positie van het lokale bestuur en de positie van de burgemeester daarbinnen om het toekomstbestendig te maken.” Tussen de partijen die de burgemeester in huidige vorm willen behouden en de partijen die een directer democratisch mandaat willen, is hier een wazig compromis gesloten. Bovendien worden sommige beslissingen uitgesteld in verband met de nieuwe bestuurscultuur.

De financiële paragraaf van het regeerakkoord is een stuk preciezer. De coalitiepartijen committeren zich aan bepaalde bedragen. Bovendien: partijen hebben ook bij de doorrekening hun programma in eenzelfde mal aangeboden. Die twee, de programma’s en het regeerakkoord, zijn zo direct te vergelijken. Deze financiële paragraaf bevat het overgrote deel van het akkoord: klimaat, economie, zorg, onderwijs veel van deze voornemens hebben financiële implicaties, maar zelfs de rol van de Tweede Kamer staat in de budgettaire bijlage.

Foto: Roel Wijnants (cc)

De ChristenUnie heeft wèl een sleutel tot de formatie in handen

COLUMN - De formatie lijkt een patstelling, ook nadat Kaag dit weekend met haar ogen knipperde. Maar is het niet. Vijf middenpartijen kunnen alleen bewegen door hun verlies te nemen en weigeren dat allemaal. Maar de zesde partij heeft de oplossing in handen. Door een stap te zetten waarbij ze zelf wint, kan ze de formatie vlot trekken. Het probleem is dat ze niet bij machte lijkt haar macht ook echt te gebruiken.

Vijf partijen hebben zichzelf in een positie gemanoeuvreerd, waar ze niet zonder gezichtsverlies uitkomen. Dat geldt voor VVD en CDA als ze alsnog met GroenLinks en de PvdA gaan onderhandelen. Dat geldt voor de PvdA en GroenLinks als ze elkaar loslaten. En dat geldt voor D66 als ze alsnog met de ChristenUnie om tafel gaat.

Diezelfde posities zetten zich voort in het alternatief dat Kaag dit weekend nogmaals aanhaalde. Een zespartijenkabinet met ChristenUnie, maar dus ook met de PvdA en GroenLinks. Een optie waarvan Rutte eerder heeft aangegeven daar niets in te zien. Meer partijen dan nodig voor een meerderheid en niet stabiel (waarmee hij niet op het CDA doelt). Maar waarmee hij vooral zegt niet met links te willen. En dat is precies wat Kaag wel blijft willen.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: PhareannaH[berhabuk] (cc)

Hoe PvdA, GroenLinks en de ChristenUnie Rutte schaak kunnen zetten

COLUMN - Drie kleine partijen hebben samen veel macht. Samen kunnen ze het richtingloze voorspel voor het echte onderhandelen een duwtje geven, zodat de formatie eindelijk kan starten. Dan moeten Segers, Ploumen en Klaver samen wel iets doen wat ze niet gewend zijn: hun macht gebruiken.

Over rechts of met de SP

Laten we eerst kijken naar wat er op de flanken mogelijk is aan meerderheidscoalities, want op die laatste is Rutte nog steeds uit. In theorie is er over rechts, hoe onwaarschijnlijk ook, nog wel iets mogelijk. Een coalitie van 6 partijen, bestaande uit VVD (34), CDA (15-1), PVV (17), FvD (8-3), Ja21 (3) en de SGP (3) heeft op dit moment 76 Tweede kamerzetels. Als Maxime Verhagen nog partijleider was geweest, had hij het zeker geprobeerd. Maar los van de door diverse partijen uitgesloten PVV en FvD zitten er met het CDA en FvD twee instabiele partijen tussen. En oud zeer kan samenwerking tussen FvD en Ja21 in de weg zitten. Al met al weinig kansrijk.

Iets minder onrealistisch lijkt een optie met de SP. Voor de VVD zou dat samengaan met CDA en D66. Maar dan zou iemand een onwillige SP, een instabiel CDA en twee (neo)liberale partijen bijeen moeten brengen. En ze komen in de Eerste Kamer ook nog veel zetels tekort. Een eerste inhoudelijke verkenning over prangende sociaal economische thema’s – denk aan de woningmarkt en de arbeidsmarkt – zal snel de laatste blijken.

Foto: Fossielvrij NL (cc)

Klimaat: doorrekeningen verkiezingsprogramma’s door PBL

ANALYSE - Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft ook dit keer de verkiezingsprogramma’s van verschillende politieke partijen doorgerekend. Dit keer hebben slechts zes partijen hun verkiezingsprogramma laten doorrekenen door PBL, terwijl er 10 meedoen aan de doorrekening van het Centraal Planbureau (CPB). Ter vergelijking in 2017 deden 7 politieke partijen mee. In 2017 haakte het CDA af, dit keer de VVD. Daarnaast doet de Vrijzinnige Partij dit keer niet mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Hierbij een poging tot duiding van het boekwerk dat PBL heeft afgeleverd, waarbij ik deze constatering van het CPB-directeur Pieter Hasekamp in het achterhoofd hou:

Vrijwel alle partijen vergroten de overheidsuitgaven en geven een impuls aan de economie. Daarnaast zien we dat alle partijen de lasten voor bedrijven verhogen en dat de meeste partijen financiële lasten verschuiven naar toekomstige generaties.”

Want als er één onderwerp is waarin Nederlandse politici al jaren de rekening doorschuiven naar toekomstige generaties dan is het klimaatbeleid, want Nederland is een trage starter op het gebied van klimaatbeleid. Als politieke partijen dan nu de financiële kosten van hun beleid naar de toekomst schuiven hoop je dat dat gepaard gaat met goed milieu- en klimaatbeleid, zodat dat deel van rekening voor toekomstige generaties lager wordt.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: -JvL- (cc)

Waar zijn de dissidenten als je ze nodig hebt?

Gert-Jan Segers en Joël Voordewind  (beiden van de ChristenUnie) zagen zich blijkbaar genoodzaakt verantwoording af te leggen over het stemgedrag van de CU-fractie tijdens de laatste plenaire vergadering voor het zomerreces van de Tweede Kamer.

De gehele CU-fractie stemde tegen de Motie van het lid Azarkan (“verzoekt de regering om 500 van de meest kwetsbare vluchtelingenkinderen op te nemen in Nederland“) en ook tegen de Nader gewijzigde motie van het lid Jasper van Dijk c.s. (“verzoekt de regering, uiterlijk 1 augustus met een voorstel te komen om een aantal weeskinderen in Nederland te herplaatsen“).

Op de website van de CU legt Joël Voordewind uit waarom de CU tegen de moties stemde. Hij herhaalt grotendeels wat hij 7 mei ook al in zijn blog schreef en kern van zijn betoog is dat het compromis dat in het kabinet is gesloten (Nederland betaalt mee aan de opvang van vluchtelingen kinderen op het Griekse vasteland) het meest haalbare is gezien de minderheidspositie van de CU.

CU-fractieleider Gert-Jan Segers reageerde in het Nederlands Dagblad (achter betaalmuur) ook op de kritische reacties die de partij moest incasseren. “Het is zo’n moment waarop je weet dat je niet voor de bloemen de politiek bent ingegaan”, schrijft hij in zijn column en beroept zich op de verantwoordelijkheid die een partij als coalitiepartner en stelt:

Foto: Twitter Trends 2019 (cc)

Op naar een nieuw kinderpardon

OPINIE - Beter laat dan nooit, zullen we maar zeggen. De druk vanuit de (lokale) achterban werd D66, de ChristenUnie en het CDA uiteindelijk te veel. De regeringspartijen voelden zich schoorvoetend gedwongen het enige juiste te doen: het kinderpardon versoepelen, zodat er ook daadwerkelijk kinderen door gepardonneerd worden. Wel zo handig. En laat het dan vervolgens maar aan de VVD over om er een ‘eigen vluchteling eerst’-feestje van te maken door 250 vluchtelingen minder dan beloofd uit het buitenland te halen. Vluchtelingen die speciaal door UNHCR zijn uitgekozen omdat hun situatie het meest schrijnend is. Want je moet er toch iets voor terug krijgen hè, en doe dan maar iets waaruit blijkt dat je toch nog steeds een partij van klootzakken bent voor je klootzakkenachterban. Zo blijft het een beetje overzichtelijk.

Maar goed, we klagen uiteraard niet, want het netto resultaat is positief. Toch, linkse deugers als we zijn, kijken we ook even naar de toekomst, want dit nooit meer. Net zoals met dat vorige kinderpardon, ook dat nooit meer. En dat ervoor. Of in ieder geval niet deze kabinetsperiode. Of zoiets.

Want hoe gaan we voorkomen dat deze situatie nog een keer gaat optreden? Nou, door extra geld aan de IND te geven, natuurlijk. De organisatie krijgt er 13 miljoen bij om de achterstanden weg te werken. En achterstanden zijn er. Een asielzoeker die nu in Nederland aankomt zou zes dagen na binnenkomst een eerste gesprek moeten hebben, maar heeft dat eerste gesprek nu in mei 2020, toevalligerwijs nét het moment waarop de kids zo lekker aan het wortelen zijn in Nederland. En het is natuurlijk goedkoper, iemand een jaar lang onderdak en eten geven, dan voldoende personeel aan te nemen. Dat ook.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Klimaatakkoord: PVV en FvD naaien De Burger gerust mee

Sargasso staat voor hopeloze nuance, maar soms moet je gewoon man en paard benoemen. Zoals welke partijen willens en wetens een betere verdeling van de lasten van het klimaatakkoord afwijzen. Want vergeet niet dat dit, in tegenstelling tot klimaatverandering, wél een politieke keuze is.



Dat de coalitie en de gezagsgetrouwe christenfundamentalisten van de SGP eensgezind zijn in het belasten van de burger in plaats van het bedrijfsleven (hoi Klaas!) weten we natuurlijk al, maar de rol van de overige partijen is ook interessant. Vooral de rol van de PVV en het FvD vallen hierin op. Aan de ene kant roepen dat ze vinden dat De Burger onevenredig belast wordt, maar aan de andere kant gewoon keihard elk voorstel tot een betere verdeling afserveren en zelf met niets komen ter vervanging. Zo kennen we onze populistjes weer: hard schreeuwen, maar als puntje bij paaltje komt toch gewoon aan de leiband van de industrie lopen.

En ja, je kan tegenwerpen dat deze partijen tegen de “klimaathysterie” in het algemeen zijn, maar dat laat onverlet dat ze dan nog zouden kunnen proberen de gevolgen van deze onzinnige fait accompli voor hun achterban te verzachten. Maar nee, zelfs dat is ze te veel gevraagd. Doe dan zoals de SP: wijs het klimaatakkoord principieel af, maar laat wel merken dat je pal staat voor je achterban en niet voor de belangen van de industrie. Of kom met een amendement of wetsvoorstel voor afschaffen van de energiebelasting en de opslag duurzame energie.

Volgende