‘Autochtoon’ en ‘allochtoon’: afschaffen, hernoemen of herdefiniëren?

De Tweede Kamer heeft de regering gevraagd de termen allochtoon en autochtoon te herzien. Sociologen Arjen Leerkes en Jaco Dagevos van de Erasmus Universiteit Rotterdam leggen op de website Sociale Vraagstukken drie keuzes voor: afschaffen, hernoemen of herdefiniëren? In een poll kun je behalve stemmen ook alternatieven aandragen. De Tweede Kamer nam op 17 maart 2016 een motie aan waarin de regering wordt verzocht ‘om de beleidstermen westerse en niet-westerse allochtoon en autochtoon te herzien’. De motie vloeit voort uit een al langer lopend debat over de voor- en nadelen van hoe de Nederlandse overheid de etnische herkomst meet, en over de terminologie waarmee herkomstgroepen worden aangeduid. Vooral de term ‘allochtoon’ wordt in toenemende mate als stigmatiserend ervaren. Wij zien drie opties om de terminologie te herzien: ‘afschaffen’, ‘hernoemen’ en ‘herdefiniëren’. Maar eerst, wat vinden allochtonen er zelf van? Daarvoor kijken we naar nog niet eerder gepubliceerde cijfers.

Foto: Robert Falk (cc)

Van allochtoon naar Turkse Amsterdammer

OPINIE - Dilan Yesilgöz is van allochtoon plotseling Turkse Amsterdammer geworden, maar dat had ze liever niet gewild.

In Amsterdam is besloten dat het woord allochtoon niet meer gebruikt mag worden in beleidsstukken. Voortaan moet geschreven worden over Amsterdammers van buitenlandse afkomst. De tegenstellingen tussen allochtoon en autochtoon zouden in het maatschappelijk debat te scherp zijn geworden.

Deze wijziging wordt breed gesteund. Van links tot rechts, van voormalige allochtoon tot autochtoon.
Het woord ‘allochtoon’ , dat in de jaren ’70 geïntroduceerd werd en in geen andere taal vertaald kan worden, is volgens de meeste mensen stigmatiserend en heeft een negatieve klank.

De roep om het woord ‘allochtoon’ te verbannen is niet nieuw. In 2008 zei oud-minister Ernst Hirsch Ballin al dat dit woord niet langer gebruikt zou moeten worden omdat het een valse tegenstelling zou creëren. Vijf jaar later heeft Ballin zijn zin gekregen, het woord is verbannen.

Naar Amerikaans voorbeeld heten we vanaf nu Turkse of Marokkaanse Amsterdammers. Want categorisering blijft gewenst. De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling adviseerde het vorige kabinet in 2012 om te stoppen met registeren van de afkomst van allochtonen en hun ouders na de eerste generatie, maar minister Asscher meldde in zijn brief aan de kamer op 21 februari (2013) dat hij niet van plan is om te stoppen met deze registratie. De minister zegt betrouwbare en consistente informatie nodig te hebben over de positie die migranten en hun kinderen innemen in de Nederlandse samenleving.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-11-2022

Schrappen woord allochtoon zinloos

OPINIE - De Amsterdamse PvdA wil dat het woord ‘allochtoon’ verdwijnt uit alle communicatie van de Amsterdamse gemeente. Onzin, vindt VVD-raadslid Stefan de Bruijn.

“Allochtone verdachten met een psychiatrische stoornis worden tot wel vier keer vaker gedwongen opgenomen dan vergelijkbare autochtone verdachten van een misdrijf,” aldus De Telegraaf op 22 oktober. Als het aan de Amsterdamse PvdA ligt, zijn dit soort berichten binnenkort verleden tijd. Niet omdat het probleem van onbewuste discriminatie wordt aangepakt, maar omdat we het woord ‘allochtoon’ niet meer mogen gebruiken in beleid en het dus ook niet meer is te onderzoeken.

Symboolpolitiek, die de problemen en kansen van en voor ‘onze’ allochtonen helemaal niet oplost, maar juist terzijde schuift.

Binnenkort spreekt de Amsterdamse gemeenteraad over een initiatiefvoorstel van PvdA-raadsleden Iman Akel en Ahmet Olgun. Zij willen dat er een einde komt aan het gebruik van het woord ‘allochtoon’. Volgens onze sociaaldemocratische vrienden leidt het woord ‘allochtoon’ tot ‘polarisatie’ en ‘schept het een kloof tussen groepen’, want je er zou er niet bij horen als je betiteld wordt als ‘allochtoon’.

Geen woordpolitie

De VVD gaat dit voorstel niet steunen. In de eerste plaats moet ‘de overheid’ geen woordpolitie willen zijn. Laat iedereen vooral zelf hun woorden kiezen, dat is goed voor het debat. Daarnaast is het ook om inhoudelijke redenen onwenselijk om het woord ‘te verbieden’. Uiteraard zijn wij tegenstander van het buitensluiten van groepen Amsterdammers en willen we ook niet aan een deel van hen (bewust) een negatieve connotatie verbinden. Juist de VVD kijkt liever naar iemands toekomst in plaats van naar iemands afkomst. Maar we zijn ook een groot tegenstander van het sluiten van de ogen voor de problemen waarmee met name ‘niet-westerse allochtonen’ kampen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Liever een allochtoon dan een buitenlander

Eindelijk eens iemand die iets verstandigs zegt over de term allochtoon, en meteen komt Kamerlid Martijn van Dam er doorheen toeteren op Twitter.

De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling stuurde deze week een ‘ongevraagd briefadvies’ (nee, daar had ik ook nog nooit van gehoord en, ja, de voorkant van het rapport is erg onduidelijk) aan de minister voor immigratie, integratie en asiel, getiteld Tussen afkomst en toekomst. In dat stuk adviseren ze de minister om als overheid in de interne administratie af te zien van de indeling ‘allochtoon’ – ‘autochtoon’ en de verdere onderverdelingen als ‘westerse’ tegenover ‘niet-westerse’ allochtoon, en ‘eerste-‘, ’tweede-‘ en ‘derdegeneratie-allochtoon’. Het belangrijkste argument is dat die indeling onzinnig is en bizarre resultaten oplevert (zoals Dimitri Tokmetzis hier gisteren ook al schreef). Vanwege de definities die eraan gegeven worden, wordt een kind dat in Nederland geboren is uit Argentijnse ouders een niet-westerse) allochtoon genoemd (omdat Latijns-Amerika tot allochtonië behoort), maar een kind dat in Beiroet geboren is uit in Indonesië geboren ouders een westerse alochtoon (omdat Oost-Azië grotendeels autochtonië is).

De RMO merkt op dat zo’n systeem van classificatie voor de overheid onbruikbaar is. Dat de overheid natuurlijk best kan bijhouden uit welk land iemand afkomstig is, maar dat het hele ingewikkelde systeem van classificaties overtollig is en bovendien niet past bij het overheidsbeleid. Ze zeggen ook herhaaldelijk en expliciet dat dit niet betekent dat de gewone burger of de krant of de wetenschap of zelfs het parlement niet mag praten over allochtoon of autochtoon. Alleen dat die indeling zinloos is, en dat je beter een verschil kunt maken tussen buitenlanders en Nederlanders.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-02-2022

Ikke allochtoon

We moeten eens af van de termen allochtoon-autochtoon, schrijft de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling in een vandaag gepubliceerd advies. Het is inderdaad gek dat we zo lang vast houden aan dit rare onderscheid, want het verbloemt meer dan het verheldert.

Tien jaar geleden werd ik na een aantal sollicitatierondes en een assessment aangenomen als leerling journalist bij het Utrechts Nieuwsblad. Ik kwam in een trainee-groepje terecht van academici die van regionale dagbladuitgever Wegener een tweejarige opleiding kregen, in combinatie met een baan. Uiteraard kwam aan het begin van de training de CEO Jan Houwert langs om het nieuwe vlees te keuren. De HR-meneer liep handenwringend door het zaaltje. ,,Meneer Houwert,” piepte hij van genot, ,,het is ook deze keer gelukt een aantal allochtonen te vinden.” Blijkbaar had hij het over mij. Blij waren ze er maar mee. En ze kregen ook nog eens een bonus van het Rijk om achterstandsgroepen te helpen of zoiets.

Officieel ben ik allochtoon. Griekse vader – inmiddels Nederlands, Hollandse moeder. Ik eet wat vaker Grieks dan de gemiddelde Nederlander, maar daar houdt ’t wel zo’n beetje op. Zoals ik zijn er velen in Nederland. Een of twee ouders die in het buitenland geboren zijn. Een wat oppervlakkige relatie met het ‘land van herkomst’, waarbij vooral de goede dingen levend worden gehouden (eten, gastvrijheid, cultuur). Sommigen voelen zich op en top Nederlands (zoals ik). Anderen voelen zich minder Nederlands, maar wel weer Amsterdammer, Rotterdammer, of Maastrichtenaar. Het is allemaal te cliché om hier uitgebreid op verder te gaan.

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

Dus je bent een Turk? Boeiuh

Wetenschappers en beleidsmakers zijn het er allang over eens: etnische categorieën als ‘allochtoon’ of ‘Turk’ zijn achterhaald. Nu de rest van het land nog. Want politici, media en veel burgers zien nog veel allochtonen rondlopen, vinden Marcel Ham en Jelle van der Meer.

De term ‘allochtoon’ is geïntroduceerd om lovenswaardige redenen. Ze is in de jaren negentig gemunt als hulpmiddel bij integratiebeleid. Met een precieze definitie – iedereen die in het buitenland is geboren of van wie een van de ouders in het buitenland geboren is – kan je groepen en hun achterstanden in beeld brengen en vervolgens gerichte maatregelen nemen. Omdat herkomstland én dat van de ouders geregistreerd staat in de gemeentelijke bevolkingsadministratie kan iedere ingezetene geoormerkt worden als allochtoon dan wel autochtoon. Dat maakt het produceren van vergelijkende statistieken kinderlijk eenvoudig. Door uitsplitsing in ‘westerse allochtonen’ en ‘niet-westerse allochtonen’, en vervolgens in ‘Turk’, ‘Marokkaan’, ‘Surinamer’ etc. wordt het wel en wee van deze groepen haarscherp in beeld gebracht. De Integratierapporten van het SCP en het CBS zijn daarvan het jaarlijkse hoogtepunt. Een klein deel is nuttig voor beleid (werkloosheid, schooluitval), het meeste is puur kennis (gemengde huwelijken, kindertal, vrijetijdsbesteding, kerkgang etc.).

Etnische categorieën zijn achterhaald
Maar wat blijkt bij een ronde langs universiteiten? De gebruikers van die kennis, de integratie-onderzoekers, zijn merendeels uiterst kritisch over de waarde ervan. Reden: etnische categorieën als ‘allochtoon’, ‘Turk’ of  ‘Marokkaan’ zijn achterhaald. Door integratie, het opgroeien van een tweede generatie en door nieuwe immigratie zijn groepen zeer divers geworden waardoor containertermen als ‘Turk’ of ‘Marokkaan’ weinig betekenis meer hebben. Een ‘Marokkaanse’ hbo’er heeft meer gemeen met klasgenoten dan met ‘Marokkaanse’ straatjongeren.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dierentuindieren

Na de racistische moord op twee Senegalezen in Florence werd de vraag gesteld of Italianen soms racisten zijn. De praatprogramma-experts vonden natuurlijk van niet, hoewel in dit land een voormalige regeringspartij zelfs landgenoten die ten zuiden van Toscane zijn geboren, botweg discrimineert. Dus ik denk er een beetje anders over.

In Italië draait alles om afkomst. Quizkandidaten worden voorgesteld met naam, woonplaats én plaats plus provincie waar ze geboren zijn, vaste prik. “En dus, Mariastella Di Natale uit Rome maar oorspronkelijk uit Montalto in de provincie Cosenza… is dat je definitieve antwoord?” Afkomst is hier een belangrijker persoonskenmerk  dan beroep: Italianen lijden nogal aan campanilismo – de campanile is de klokketoren van de dorpskerk dus de betekenis van campanilismo lijkt me duidelijk.

Maar allochtonen bestaan hier niet. Het woord is onvertaalbaar, kinderen van minstens één Italiaanse ouder zijn gewoon Italiaan en de constructie ‘niet-westerse allochtoon’ is al helemaal niet uit te leggen. Ebru Umar (geboren in Den Haag) zou hier geen ‘allochtoon’ zijn, maar een Italiaanse ‘van Turkse komaf’. En ik ben een Nederlander.

Dat klinkt prachtig maar de realiteit is dat ook Italianen zo hun woorden hebben om grote groepen mensen in het verdomhoekje te zetten. Wij hebben extracomunitari. Letterlijk betekent dat mensen van buiten de Europese Unie, maar Japanners of Amerikanen worden nooit als extracomunitari aangeduid. Het is voorbehouden aan de massa naamloze arme drommels die hier al dan niet illegaal proberen een broodmager bestaan op te bouwen, en aan hun kinderen. Senegalezen, Tunesiërs, Albanezen, Filipijnen. En zo lees je af en toe dat er twee extracomunitari zijn gearresteerd in een gestolen auto, of met gekloonde pinpassen, of op verdenking van moord. Je leest in ieder geval nooit dat twee extracomunitari een kind uit een brandend huis hebben gered. Het is hooguit een neutrale, statistische term maar nooit een positieve.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Marokkaanse jongvolwassenen: status van autochtoon is onbereikbaar

De studies naar integratie zijn bijna niet meer te tellen. Maar zelden is er aandacht voor hoe etnische minderheden zelf over integratie denken. Gastredacteur Jurriaan Omlo, onderzoeker bij MOVISIE en promovendus aan de Universiteit van Amsterdam, interviewde een aantal Marokkaans-Nederlandse jongvolwassenen over hun ervaringen in de Nederlandse maatschappij. Juist de subtiele uitsluiting doet pijn.

Onderzoekers bepalen wat ertoe doet bij integratie. Voor het Sociaal en Cultureel Planbureau (2009) bijvoorbeeld moeten allochtonen omgaan met autochtonen en moeten ze Nederlandse moderne opvattingen overnemen. Maar hoe denken etnische minderheden daar zelf over? Om dat na te gaan heb ik diepte-interviews afgenomen onder 27 Marokkaans-Nederlandse jongvolwassenen (19-30 jaar). Het gaat om een groep die relatief succesvol is in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, en waarover veel minder bekend is dan over criminele en radicaliserende groepen.

Integratie moet van twee kanten komen
Opmerkelijk is dat deze Marokkaans-Nederlandse jongvolwassenen zeer eensgezind zijn over integratie, wat ze in de kern omschrijven als ‘meedoen’. Ze benadrukken ook de eigen verantwoordelijkheid van etnische minderheden daarin. Een passieve en afzijdige opstelling vinden zij onacceptabel en verschillende jongvolwassenen veroordelen dat. Zo merkt Farid op: ‘Als je een jaar of veertig bent en je  kinderen zitten hier op school en je vrouw woont hier, maar je zit negen van de twaalf maanden in Marokko onder een olijfboom te genieten van die bijstandsuitkering, ja dan pak je het verkeerd aan. Dan moet je opzouten.’

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De onzin van het CBS

Westerse allochtonen?

Als je statistiek bedrijft, ontkom je niet aan grove generalisaties en vreemde paraplubegrippen – dat begrijpt op een enkel PVV-kamerlid na een kind. Maar wat het CBS doet met allochtonen, gaat alle begrip te boven.

Allochtonen – mensen van wie tenminste één ouder in het buitenland is geboren, aldus het CBS (wij zwaaien even naar het voltallige Koninklijk Huis) – worden onderverdeeld in westerse en niet-westerse allochtonen. Wat meteen opvalt, is dat mensen uit het grootste moslimland ter wereld, Indonesië, westerse allochtonen zijn. Want, zegt het CBS, het gaat vooral om mensen die in het voormalig Nederlands-Indië zijn geboren.

Maar mensen die in onze voormalige kolonie Suriname zijn geboren, zijn niet-westerse allochtonen en mensen die van de Antillen komen en dus rijksgenoten zijn, zijn eveneens niet-westers. Vanwaar die voorkeur voor Indonesiërs? Dat heeft te maken met hun sociaal-economische en sociaal-culturele positie. Plat gezegd: een centenkwestie, net als voor Japanners. Chinezen daarentegen, een ondernemend volk dat niet snel bij de Sociale Dienst aanklopt en al minstens zestig jaar de natie voedt met emmers nasi goreng, zijn weer niet-westers. Sambal bij?

Wat levert dat nu op, die onderverdeling in westerse en niet-westerse allochtonen? Een Chinese restauranthouder en een Marokkaanse imam: één pot nat. Een Poolse vrachtwagenchauffeur en een Japans directielid: één pot nat. Een Molukse ex-treinkaper en een Franse hoogleraar: één pot nat. Ik ben geen statisticus maar het lijkt me lastig zinvolle gegevens te extraheren uit dit soort indelingen. Het wordt me ook niet heel erg duidelijk waar ze voor dienen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Volgende