De zomer is voor wie aan de universiteit werkt de tijd om na te denken over je onderwijs. Doorheen het jaar is het college van volgende week, en het huiswerk voor dat college, en een update voor je dia’s over het huiswerk altijd urgenter zodat het lastig is om na te denken over de grote lijnen. In de zomer valt dat allemaal weg – en kun je erover nadenken. Ik geef al vele jaren een schrijfcursus, schrijven voor een breder publiek. Studenten oefenen daarbij met vooral journalistieke genres zoals het nieuwsbericht, de column, het interview en de reportage. Dé grote vraag is daar natuurlijk: wat doen we met kunstmatige intelligentie? Mogen studenten dat gebruiken? Moeten we ze er zelfs mee trainen? De laatste jaren was de politiek zo’n beetje: ga je gang, ik vis de stukken die door AI geschreven zijn er toch wel uit, ons niveau ligt echt wel een stukje hoger dan bij Google of OpenAI. Principiële houding Maar inmiddels is dat natuurlijk een naïeve gedachte. Als ik eerlijk ben, weet ik echt niet of ik bij een blinde test waarbij ik tien teksten kreeg voorgelegd, de vijf eruit kon halen die door chatbots geschreven zijn – zeker als die chatbots de instructie krijgen af en toe een menselijk tik- of spelfoutje te maken. Een principe voor mij is dat het nooit verplicht moet zijn voor studenten om grotetaalmodellen te gebruiken, ook niet impliciet. Iemand die ervoor kiest om dat niet te doen moet dezelfde kans hebben om te slagen als iemand die het wel gebruikt. Er zijn genoeg morele en ethische bezwaren tegen die machines: dat ze in handen zijn van grote bedrijven waarvan we niet precies weten wat die allemaal aan het bekokstoven zijn. Dat ze getraind zijn op het materiaal van schrijvers en kunstenaars die moeten sappelen om hun hoofd boven water te houden. Dat ze een enorme belasting leggen op energie en onze toch al zo geplaagde planeet. Dat alles weerhoudt mij er niet van om af en toe te experimenteren en daar bijvoorbeeld hier verslag van te doen. Maar het zorgt er wel voor dat ik niemand in de situatie wil brengen dat ze zichzelf benadeelt met een principiële houding. Onbevredigend Het betekent wat mij betreft bijvoorbeeld dat het nieuwsbericht misschien wel verdwijnt: een kort stukje van, zeg, 200 woorden, over een nieuwsfeit dat in een krant of op een website kan komen te staan. De prompt ‘maak een nieuwsbericht over de ontdekking van een groep eenhoorns in de Andes die kunnen praten’, levert iets op waar ik geen feilen in kan ontdekken. Dat komt doordat een nieuwsbericht aan strakke regels voldoet (bijvoorbeeld: het belangrijkste nieuws moet helemaal voorop staan, de tekst moet verlevendigd worden met citaten): Sprekende eenhoorns ontdekt in de Andes: wetenschappers verbijsterd 14 juli 2025 – Cusco Een internationaal team van biologen en taalkundigen heeft in een afgelegen vallei in de Andes een tot nu toe onbekende groep eenhoorns ontdekt. Opmerkelijk: de dieren lijken in staat te zijn tot verbale communicatie in een rudimentaire vorm van Quechua en Spaans. De ontdekking werd gedaan tijdens een expeditie in de regio Apurímac. “We hoorden geluiden die leken op menselijke spraak,” zegt dr. Lucía Herrera, veldbioloog uit Peru. “Toen we dichterbij kwamen, zagen we een kudde glanzend witte dieren met hoorns die elkaar begroetten met eenvoudige zinnen als ‘Ama hina rimaychu’ (‘Spreek niet zo!’).” Volgens de onderzoekers beschikken de dieren over een complexe keelstructuur en hersenactiviteit vergelijkbaar met die van dolfijnen en kraaien. De eenhoorns blijken in kleine groepen te leven en gebruiken taal voornamelijk om voedsel te delen en waarschuwingssignalen te geven. De opgave wordt zo dus te makkelijk voor wie over zichzelf toegang tot een groot taalmodel verschaft. In ieder geval als huiswerk: ik kan hem hooguit nog een keer in de klas laten uitvoeren zodat ze een gevoel krijgen voor waarom die regels zo zijn. (Ik vind dat allemaal overigens heel jammer, want ik ben dol op nieuwsberichten en ik vind ook dat ik heel goed ben in het schrijven ervan – een overbodig geworden talent.) Waarom wil je bijvoorbeeld graag zo’n citaat? Omdat lezers dol zijn op een menselijke stem. In dit geval betreft dat dus de stem van een door de computer gesynthetiseerde mens, dr. Lucía Herrera, en dat is zeer onbevredigend. Een lezer die dit onder ogen krijgt en ontdekt dat dr. Herrera niet bestaat, zal oprecht ontstemd zijn. Verwaarloosd Ik ben ervan overtuigd dat leren schrijven in deze tijd gaat betekenen: leren je menselijke stem te vinden. Dat er in de ándere genres wat dat betreft nog wel wat te halen is. Dat authenticiteit een heel belangrijke factor wordt in ons schriftelijke verkeer – dat mensen eigenlijk alleen nog dingen willen lezen die door mensen geschreven zijn. Ik vind het leuk om online te schaken, maar ik doe dat nooit tegen een computer. In plaats daarvan ga ik naar een site (Lichess) waar je automatisch gekoppeld wordt aan een partner van ongeveer jouw niveau. Een menselijke partner. Althans, van die partner weet ik niets behalve het pseudoniem dat ze voor zichzelf gekozen heeft en het land waarvan ze zegt dat ze ervandaan komt. Maar dat – en het idee dat Lichess geen motief heeft om me te foppen – is voldoende garantie. Als ik win of verlies, verliest of wint een ander mens. Ik denk daarom dat het persoonlijke stuk de toekomst heeft. Dat stukken waarin iemands eigen stem doorklinkt de enige zijn die nog de moeite waard zijn om te lezen. En die stukken liggen volgens mij nog echt buiten het bereik van de grotetaalmodellen: een interview dat een confrontatie is tussen twee persoonlijkheden, de reportage waarin iemand zichzelf betrekt, het opiniestuk dat niet alleen een perfecte constructie is van goedgekozen argumenten voor een stelling. Hoe leer je anderen een eigen stem te vinden? Ik denk dat ik dat tot nu toe teveel heb verwaarloosd. Ik denk ook dat het een cruciale vaardigheid wordt voor iedere menselijke schrijver.
Ellen Cohen, beter bekend als ‘Mama’ Cass Elliot was een van de Mamas and the Papas. ‘California Dreaming…’, u weet wel.
Ze had solohits met ‘Dream a Little Dream of Me’ en bovenstaand nummer dus. Ondanks de brave, zoetgevooisde deuntjes leefde Cass een rock & roll-leven vol drugsgebruik. In 1974 kwam ze te overlijden aan een hartstilstand.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
RECENSIE - ‘Ik ben een hele kleine mier in een mierenhoop die eeuwig duurt. Maar ik doe wat ik doe en ik geniet ervan’, zei Simon Kuper tijdens de tweede aflevering van Zomergasten. Wat hij doet? Schrijven. Historische (sport)boeken en columns voor The Financial Times om precies te zijn. Waarin hij, in de geest van George Orwell, zo helder mogelijk de waarheid probeert te vertellen in de ijdele hoop de boven ons gestelden op betere gedachten te brengen.
Tot voor kort (en tot mijn schande) had ik nog nooit van de mier genaamd Simon Kuper gehoord. Heel toevallig bespraken ze onlangs in de podcast The Shitshow het boek Bringing Up Bébé: One American Mother Discovers the Wisdom of French Parenting van Pamela Druckerman die, zo vertelde Shitshow-host Stéphanie Hoogenberk, de vrouw van Simon Kuper was. Daardoor wist ik dat Simon Kuper, hoewel in een Engelstalig gezin geboren, accentloos Nederlands sprak. Meer wist ik niet.
Simon Kuper portretteert zichzelf tijdens deze fraaie avond als ultieme buitenstaander. Beide ouders kwamen uit liberaal Joodse gezinnen in Zuid-Afrika die tegen de apartheid waren, maar wel genoten van de priviliges die zij als blanken konden genieten. Om hun milieu te ontvluchten, gingen ze antropologie studeren in Engeland en leefden een paar jaar in een hutje in Botswana. Toen Simon zes was, verhuisde het gezin naar Leiden. Een kleine negen jaar later gingen zijn ouders weer naar Engeland, maar mocht Simon in Nederland blijven, bij een Nederlands gezin, waardoor hij een uniek inkijkje kreeg in onze samenleving. Inmiddels woont hij al meer dan twintig jaar in Parijs, een stad waar hij niet per se van houdt, maar waar hij destijds voor een ton een huis kon kopen.
[Lees hier de recensie van Zomergasten met Simon Kuper]
Wat is de link tussen Özcan Akyol (de vorige Zomergast), Matthijs van Nieuwkerk en Simon Kuper, VPRO’s Zomergast van komende avond?
Dat er een dingetje was tussen Özcan Akyol en Matthijs van Nieuwkerk werd vorige week wel duidelijk toen presentator Griet op de Beeck daarover door begon te zagen. En vervolgens gingen veel reacties meer daar over, dan over de rest van het programma. Jammer.
Griet op de Beeck viel overigens niet bij iedereen in de smaak. Tja, een vrouw, een Belg en dan hoef je niet lang op denigrerende opmerkingen te wachten.
Er waren mensen die haar onverstaanbaar vonden vanwege haar Vlaamse tongval. Wie die muggen wil ziften komt vanavond aan zijn trekken. De Zomergast van vanavond heeft een licht, nauwelijks merkbaar accent. Logisch als je zijn levensloop leest:
Geboren in Oeganda, uit liberale Zuid-Afrikaans Joodse ouders met een Brits paspoort. In 1976 verhuisd naar Nederland. Op zijn zestiende verhuisde hij naar Londen, studeerde geschiedenis en Duits in Oxford. Was later Kennedy Scholar aan Harvard in de VS. Nu woont hij al weer dik twintig jaar in Parijs en is Frans staatsburger.
Journalist en schrijver Simon Kuper (spreek uit op zijn Engels: Sajmon Koepahr) ziet zich niet als Brit, niet als Fransoos, ook niet als Nederlander, maar als wereldburger. Als journalist schrijft hij onder andere voor het Britse kranten als Financial Times en The Observer, het Franse Le Monde en het Nederlandse NRC.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Je denkt even, die komen uit Damascus of Beiroet ofzo. Maar Kazdoura is een muziekduo uit Toronto. Wel met Arabische wortels dus.
Perfecte lome zomermuziek. Doet vaag denken aan Air.
REPORTAGE - Het thema van de vierde editie van de IJsselbiënnale is ‘over grenzen’. De IJsselbiënnale kent zowel een binnen- als een buitenprogramma. In het buitenprogramma spelen de uiterwaarden van de IJssel de hoofdrol. Het binnenprogramma kreeg als titel de Nevengeul. Voor Kunst op Zondag bezocht ik deze groepstentoonstelling in de Bergkerk in Deventer.
Nevengeul-tentoonstelling Grenzen in de Nicolaas- Bergkerk in Deventer © foto Wilma Lankhorst.
Over grenzen
Sinds de eerste editie van de IJsselbiënnale is de impact van klimaatverandering op ons landschap het kernperspectief. Vanuit deze gedachte kiest de organisatie iedere editie een ander (deel)thema. De kunstenaars reageren met hun werken op het editie-thema in de buitententoonstelling. Het thema voor 2025 is ‘over grenzen’. Op allerlei vlakken lopen we tegen de grenzen van de maakbaarheid aan. Denk aan klimaatverandering, de ruimte die we nodig hebben voor natuur, landbouw, industrie en de woningbouwopgave. De IJssel met de buitententoonstelling is de blauwe draad, de inhoudelijke ruggengraat in dit 120 kilometer lange evenement. Het totale riviertraject is onderverdeeld in vier routes: Zwolle, Fortmond (nieuw in 2025); Deventer en Brummen. In het buitenprogramma ontdek je 18 tijdelijke kunstwerken/installatie van nationale en internationale kunstenaars.
Sfeerbeeld Bergkerk © foto Wilma Lankhorst.
ANALYSE - Een gastbijdrage van Frans Kuijpers, eerder verschenen op zijn weblog ‘Ballonnendoorprikker’.
Wat is terrorisme? En wat is een terroristische organisatie? Twee interessante vragen. Ik stel die vragen omdat minister van Justitie en Veiligheid, David van Weel, het Wetsvoorstel strafbaarstelling verheerlijking van terrorisme en openbare steun aan terroristische organisaties ter consultatie heeft gelegd. Nog tot 16 augustus 2025 kun je je zienswijze op dit wetsvoorstel geven. Bij het lezen van het wetsvoorstel en de memorie van toelichting erbij kwamen die vragen bij mij op. En als een wetsvoorstel met die naam dergelijke vragen oproept, dan klopt er, naar mijn mening, iets niet.
Voor eenieder die het niet weet: In het proces om te komen tot een nieuwe wet wordt er sinds een aantal jaren een internetconsultatie gehouden. Via die consultatie kan eenieder zijn steun, bezwaren op- en aanmerkingen over beoogde wetsvoorstellen geven. Die consultatie vindt plaats voordat de regering het wetsvoorstel door de regering wordt vastgesteld en naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. Terug naar de inhoud.
Dat is terrorisme en het wetsvoorstel van Van Weel. Het wetsvoorstel wijzigt het Wetboek van strafrecht. Het voegt er de artikelen 132 a,b en c en 138 b,c en d aan toe. Artikelen die het ‘verheerlijken van’ en ‘steun betuigen aan’ een terroristisch misdrijf of een terroristische organisatie strafbaar stellen. Word je er schuldig aan bevonden dan kun je maximaal drie jaar achter de tralies verdwijnen.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Into The Wild is een compilatiealbum van 2½ uur, en eerlijk gezegd heb ik geen idee wat de rode draad is die al deze nummers van diverse artiesten bij elkaar brengt.
Zal wel gebaseerd zijn op een Spotify-lijstje ofzo.
Isabelle Adjani maakte in de jaren ’70 en ’80 furore met rollen in Werner Herzog’s remake van Nosferatu en tegenover Sam Neill in de psychologische body horror Obsession.
Ze won vijf maal de César, de Franse versie van de Oscar, als beste actrice. En ze maakt ook muziek. Bovenstaand nummer komt van de plaat Adjani, Bande Originale uit 2023.
–
David Sylvian was in de jaren ’70 en ’80 leadzanger van de Britse popformatie Japan. Als solo-artiest ging Sylvian meer de experimentele toer op.
Dit nummer uit 2009 doet ergens aan Joni Mitchell denken.