Nepnieuws als wapen

Het boek Spoken van Pien van der Hoeven gaat over misleiding van de publieke opinie in oorlogen van de Verenigde Staten en de rol van de media daarbij. Het kwam begin dit jaar uit, vlak voordat Poetins troepen Oekraïne binnenvielen. Niet bepaald een gunstig moment om aandacht te vragen voor Amerikaans nepnieuws uit het verleden. Toch verdient het die aandacht wel, niet in de laatste plaats omdat alle oorlogen aan hetzelfde euvel lijden: het eerste slachtoffer is altijd de waarheid. Hoe goed sommige media ook hun best doen om het nieuws over de huidige oorlog in Oekraïne te checken, leugens ter beïnvloeding van de publieke opinie blijven een belangrijk wapen in de strijd. Vietnam en Irak Het nepnieuws dat mediahistoricus Van der Hoeven tot in detail heeft uitgeplozen betreft drie Amerikaanse oorlogen, in Vietnam (1964-1975), de Golfregio (1990-1991) en Irak (2003-2011). De ‘spoken’ die zij beschrijft betreffen verzonnen gevaren die gewapend ingrijpen tegenover de publieke opinie moeten rechtvaardigen. Uit de oorlog in Vietnam kennen we het Tonkin-incident. De Amerikaanse marine zou door Vietnamese patrouilleboten zijn aangevallen. Het was voor toenmalig president Johnson het sein om te starten met bombardementen op Noord-Vietnam. Aan het begin van de Golfoorlog in 1990 deed het verhaal de ronde dat Irakese soldaten in Koeweitse ziekenhuizen baby’s uit couveuses haalden en op de ziekenhuisvloer achterlieten met de dood als gevolg. Het had een enorme impact op de Amerikaanse publieke opinie die volledig achter de Amerikaanse inval in Irak ging staan. Uit de laatste oorlog van de VS in Irak kennen we het later vals gebleken verhaal van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell over de massavernietigingswapens van Saddam Hoessein. Minder bekend is het nepnieuws over de dappere krijgsgevangene Jessica Lynch die door haar collega’s uit een Iraaks ziekenhuis gered zou zijn. Lynch heeft later twijfels opgeroepen over de spectaculair gebrachte reddingsactie. Ze voelde zich misbruikt, schreef ze in haar autobiografie, voor propagandadoeleinden. Ze was géén held, had helemaal niet gevochten en ze was goed verzorgd door de Irakezen. Maar de Amerikaanse regering had een verhaal nodig dat de patriottische gevoelens van de Amerikanen stimuleerde. Het ging niet zo goed in die eerste dagen van de oorlog. Toen journalisten ter plekke op onderzoek uitgingen bleek haar ‘redding’ in scène gezet en moesten de autoriteiten op vele vragen het antwoord schuldig blijven (meer hierover in de bespreking  van het boek in de NRC). Het Militair-Industriëel Complex Op basis van uitvoerig bronnenonderzoek beschrijft Van der Hoeven deze drie gevallen als voorbeelden hoe propaganda en nepnieuws in oorlogssituaties werken.  Ze laat ook zien welke belangen op de achtergrond spelen. Het boek toont de invloed van het Militair-Industriële Complex met al zijn personele banden tussen wapenindustrie en politiek en media. Voor de oorlog in Irak werd een jaar na 9/11 gelobbyd door een groep neoconservatieven die banden hadden met grote bedrijven als Lockheed Martin en Halliburton. Vicepresident Cheney was bestuursvoorzitter geweest bij Halliburton. Het bedrijf zou met orders ter waarde van 18 miljard van de Irakoorlog profiteren. Ook het pr-bureau Hills & Knowlton profiteerde van de oorlog, en wel direct van de propaganda waarmee leger en regering de Amerikaanse burgers hebben misleid. Het bureau coachte bijvoorbeeld de dochter van de ambassadeur van Koeweit bij haar valse getuigenis over de babyroof door Irakese soldaten in 1990. In 2003 promootte de coach van het meisje het boek van een Irakese advocaat die het leger zou hebben geholpen met de redding van Jessica Lynch. Zijn verhalen zijn later als leugens en ‘Hollywoodachtige flauwekul’ ontkracht door de Washinton Post. De man kreeg politiek asiel in de VS en een baan kreeg bij het lobbykantoor van een Republikeins politicus. 935 keer vals Het pijnlijke van al het nepnieuws is dat de media er in eerste instantie wel erg gemakkelijk in meegaan, op een enkele uitzondering na. Later komt de waarheid vaak alsnog aan het licht, al dan niet dankzij klokkenluiders zoals Daniel Ellsberg (die de Pentagon Papers over de Vietnamoorlog onthulde) of vasthoudende onderzoeksjournalisten. ‘Vijf jaar na de invasie in Irak rapporteerde het onafhankelijke Amerikaanse Center for Public Integrity dat Bush en andere vertegenwoordigers van zijn regering in de campagne om de bevolking achter de Irakoorlog te krijgen 935 valse verklaringen hadden afgelegd.’ Spoken gaat over drie oorlogen waarin sociale media niet of, in het geval van de Irakoorlog nauwelijks, een rol speelden. De media in dit boek zijn nog steeds de oude vertrouwde media: de schrijvende pers, radio en televisie. Van der Hoeven laat in haar inleiding zien dat de inzet van deze media in oorlogssituaties bepaald niet nieuw is. Er was altijd al nepnieuws. De vraag is of oorlogsnieuws door het intensieve gebruik van internet en sociale media nu een kwalitatieve sprong maakt. Worden leugens nu sneller ontdekt, wordt propaganda eerder doorgeprikt? Onderzoekers die het spoor van Van der Hoeven gaan volgen zullen ons dat misschien kunnen laten zien. Ik raad ze wel aan eerst haar uitstekend gedocumenteerde boek grondig door te nemen. Het is een zeer gedegen en vlot geschreven analyse van de misleiding waaraan we als eenvoudige nieuwsconsumenten worden blootgesteld als de kongsi van politici en wapenfabrikanten op oorlogspad gaat. Pien van der Hoeven, Spoken: Hoe het Kapitalisme Ons tot Oorlog Drijft. Nepnieuws en de Amerikaanse Oorlogen in Vietnam en de Golf. Uitgeverij Prometheus, Amsterdam, 2022, 272 pagina's, €22,50

Foto: Worldmapper.org (cc)

Oorlogsnotities | Bronnen

De oorlog van Poetin tegen Oekraïne woedt voort, maar de aandacht in de reguliere media wordt minder. Wie toch op de hoogte wil blijven van wat er speelt kan zelf op zoek naar informatie. Onderstaande overzicht van bronnen kan daarbij behulpzaam zijn.

Een groot deel van deze bronnen zijn mij bekend via de lijst die @steeph aan het begin van de oorlog samenstelde. Veel links in het overzicht zijn ook links naar Twitteracounts. Het nadeel van zo’n lijst is echter dat het een eindeloos doorgaande berichtenstroom vormt. Onderstaande biedt hopelijk meer overzicht. En dit overzicht is een begin. Waardevolle bronnen die in de reacties worden achterlaten zal ik erin verwerken. In het overzicht zijn twee soorten links te vinden. Links met een @ verwijzen naar een Twitter-account, W verwijst naar een reguliere website.

Over de situatie en militaire confrontaties op het slagveld
Kaartmateriaal van de huidige situatie door @War-mapper, ook hier (W) te vinden. En van TheUkraineMap (W)

Analyses van het Britse ministerie van Defensie (@) en The Institute for the Study of War (@) (W)

Volgers van de militaire ontwikkelingen op het slagveld (voornamelijk OSINT)
Def Mon (@) – duidt met kaartmateriaal de situatie bij lokale gevechten
OSINTtechnical (@) beelden van aanvallen, gevechten, wapens
Militaryland.net (@) info over de Oekraïense strijdkrachten en updates op de site (W)
Rob Lee (@)  beelden van aanvallen, gevechten, wapens
WarMonitor (@) berichten over hoe het gaat aan de verschillende fronten
BlueSauron (@) beelden van aanvallen, gevechten, wapens

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Closing Time | Ode aan de claves

Van alle instrumenten en meer specifiek percussie, die op Sargasso in het zonnetje zijn gezet, ontbreken de kleinsten tot nu toe. U denkt meteen aan de triangel, of de tamboerijn (die hier wel aan bod kwam). Vandaag aandacht voor de claves.

Twee stokjes, vooral bekend uit de Latijns-Amerikaanse muziek. Deze  compositie van Tania León, is een ode aan de claves. Prominent ritme-instrument in de ‘son’ (een Cubaanse rumba).

Foto: Zomeraanbod Museum MORE in Gorssel en Ruurlo © Museum MORE. copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Kunst op Zondag begint museale zomer in museum MORE

VERSLAG - Museum MORE is klaar voor een gastvrije zomer. Voor Kunst op Zondag bezocht ik twee nieuwe exposities in Museum MORE in Gorssel. In de Tuinzaal hangen 40 doeken van Anya Janssen. In de grote expositieruimte op de eerste etage is een retrospectief ‘Het leven als spektakel’ van de Duitse schilder Norbert Tadeusz (1940-2011) te zien. De derde mijlpaal is de viering van de 80ste verjaardag van kunstenaar Pat Andrea (1942) vandaag, zondag 26 juni, in Museum MORE op Kasteel Ruurlo.

Eerste uitgebreide solo Anya Janssen

Het team van Museum MORE geeft Anya Janssen (Arnhem, 1962) alle ruimte in de lichte en ruime tuinzaal voor haar eerste, uitgebreide expositie. Voor Earthlings dook kunsthistoricus en gastcurator Fleur Junier in het werk van Janssen. Samen met de kunstenaar heeft Junier een selectie gemaakt van zo’n veertig doeken uit Janssens werk vanaf begin jaren negentig tot nu. In de tuinzaal kun je deze keuze nu zelf verkennen.

Museum MORE- Ecce Homo (2019) © Anya Janssen- particuliere collectie© foto Hans Wijninga

Ecce Homo (2019) © Anya Janssen, Particuliere collectie © foto Hans Wijninga.

Janssen en de mens

Anya Janssen is gefascineerd door de mens. Ze bekijkt de mens met grote bewondering en laat dit gevoel zien in monumentale portretten. In de beginjaren schildert Janssen vooral zichzelf, later juist de medemens. Met Ecce Homo gaat ze voor even, terug naar het zelfportret. Janssen gaat in dit werk de confrontatie aan met haar eigen sterfelijkheid, geïnspireerd op het werk van de zeventiende-eeuwse schilder Francisco de Zurburán. Het is meer dan een zelfportret in traditionele zin, Janssen verschijnt ook als metafoor. Als een zinnebeeld van vergankelijkheid.

Foto: (bron: livius.org)

De eerste filosofen (9): Empedokles

Empedokles: het multitalent van Sicilië

ACHTERGROND - In de vijfde eeuw voor onze jaartelling leefde de in de Griekse kolonie Akragas op Sicilië geboren filosoof Empedokles. Hij was bedreven in de dichtkunst en gold als autoriteit op het gebied van religie en magie. Hij bemoeide zich ook met staatszaken en was in zijn tijd een vermaard geneesheer. In die hoedanigheid zou hij zelfs iemand uit de dood weer tot leven hebben gebracht.

Maar ook was hij een wetenschapper. Hij had begrepen dat de wind en moerassen ziekten konden veroorzaken, zeker in combinatie met elkaar, en had dankzij dat inzicht veel succes met het bestrijden van epidemieën. Al met al dus een type dat van vele markten thuis was, die Empedokles. Hij trad bovendien op als goeroe.

Bescheidenheid was hem echter vreemd. Empedokles was ervan overtuigd dat hij een godheid was, of kon worden. Hierdoor kwam hij op het idee dat hij zou moeten sterven door zichzelf in de Etna te werpen: dan bleef er geen stoffelijk overschot over dat hem zou vermenselijken. Het verhaal gaat echter dat de vulkaan na de sprong een sandaal zou hebben uitgespuwd, om te bewijzen dat zelfs Empedokles een mens van vlees en bloed was. Ze konden wel mooie verhalen vertellen, die Grieken.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Closing Time | Bots Boerendans

Geen boterberg, geen melkplas meer
Maar een gezonde juttepeer
En frisse lucht, tot besluit
Ieder voelt zich fijn, een keer er tussenuit

In 1990 wist Bots de boeren wel een hart onder de riem te steken: als het je allemaal even teveel wordt, ga dansen!

En Bots was ook niet te beroerd een advies mee te geven voor de malaise waarmee boeren destijds mee werden geconfronteerd: De veestapel moest… (u raadt het al?).
Welnu, zong Bots, doe de koeien weg en ga fruit telen. Een lekkere Hollandse juttepeer bijvoorbeeld.

Foto: Bundesministerium für europäische und internationale Angelegenheiten (cc)

Balkanlanden nog langer in de wachtkamer

Ze zijn toch maar naar Brussel gekomen, de leiders van Servië, Noord-Macedonië en Albanië. Even dreigde de EU-Balkantop gisteren in het water te vallen toen Aleksandar Vučić (Servië) Edi Rama (Albanië) en Dimitar Kovačevski (Noord-Macedonië) aankondigden thuis te blijven uit protest tegen Bulgarije dat buurland Noord-Macedonië nog steeds afwijst als kandidaat-lid. Bulgarije heeft al jarenlang een geschil met Noord-Macedonië over geschiedenis, taal en identiteit en blokkeert de toetredingsonderhandelingen zo lang het buurland niet voldoet aan een aantal vergaande eisen. Daaronder de erkenning dat de taal van de Macedoniërs niet meer is dan een Bulgaars dialect. Van een Macedonische minderheid in Bulgarije willen de Bulgaren ook niets weten. Dit voorjaar leek er schot te zitten in de zaak na het aantreden van een nieuwe regering in Bulgarije onder aanvoering van de westers georiënteerde liberale premier Kiril Petkov. Maar Petkov is deze week al weer afgetreden nadat het parlement met nipte meerderheid een motie van wantrouwen tegen zijn regering aannam.

De blokkade van Bulgarije tegen toetredingsonderhandelingen van buurland Noord-Macedonië is misschien moeilijk te volgen voor de nuchtere, pragmatische West-Europese blik. Maar de jarenlange blokkade van Griekenland tegen toetreding van het land puur en alleen vanwege de naam Macedonië heeft ons eerder al laten zien dat etnische en culturele kwesties in de regio kunnen leiden tot hoog oplopende conflicten. In Griekenland heeft toenmalig premier Alexis Tsipras van de linkse beweging Syriza in 2019 voor de doorbraak gezorgd. Het is de vraag of die er ooit zou zijn gekomen onder een conservatief nationalistisch bewind. Zo moet de regering in Skopje vrezen voor de herhaling van een ellenlang conflict over symbolische aangelegenheden als Petkov’s val leidt tot de terugkeer van de conservatief Boyko Borissov als premier van Bulgarije.

Closing Time | Veulpoepers Boerenbond

Eind 70’er jaren bezong een Brabants bandje een jubileum van de Boerenbond. Dat bandje had zich de Brabantwaardige naam ‘De Veulpoepers’ aangemeten.

Waarom is dat Brabantwaardig? Wel, de provincie heeft al decennia de meeste koeien en varkens op haar grondgebied. Veulpoepers dus. De laatste jaren daalt het aantal, maar nog steeds troeft Noord-Brabant wat dat betreft alle andere provincies dik af.

Rundvee en varkens per provincie 2021 (x 1000). Bron CBS

Johnson onder druk

Bij tussentijdse verkiezingen in Engeland verliezen de Conservatieven hun zetels.

Opnieuw een nederlaag voor Boris Johnson.

Het resultaat van Tiverton en Honiton, waarbij de Lib Dem-kandidaat, Richard Foord, de Tories’ Helen Hurford met 6.144 stemmen versloeg om een kiesdistrict te krijgen dat al meer dan een eeuw conservatief is in zijn verschillende vormen, wordt beschouwd als de grootste numerieke meerderheid ooit vernietigd in een tussentijdse verkiezing.

Partijvoorzitter Oliver Dowden is afgetreden. In een brief aan Johnson zei Dowden dat de tussentijdse verkiezingen “de laatste waren in een reeks van zeer slechte resultaten voor onze partij”, en voegde eraan toe: “Onze supporters zijn bedroefd en teleurgesteld door de recente gebeurtenissen, en ik deel hun gevoelens.” Er moet nu iets gebeuren, we kunnen zo niet doorgaan, volgens Dowden. 

Closing Time | Jump Jive An’ Wail

Een paar weken terug bezocht ik het Gelderse dorpje Hummelo. Er was daar een kleinschalige kunstroute over het landgoed Enghuizen van graaf Van Rechteren-Limpurg (geen typo). En als je in Hummelo bent, dan drink je natuurlijk een kopje koffie bij De Gouden Karper, en ga je ook even op bedevaart naar het standbeeld, brons, van Normaal, niet te missen aan de Dorpsstraat.

Zeg je Normaal, dan zeg je boeren. Je weet waar hun sympathie ligt, zie bijvoorbeeld het zydeco-achtige nummer De boer is troef. En er is wantrouwen tegen de politici in Den Haag en sowieso alle mensen in de Randstad, lui uit het westen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende