Operation Libero drijft populisten in de hoek

COLUMN - Onlangs publiceerde Alexander Pechtold een artikel in NRC Handelsblad met de titel: ‘Het einde van de redelijkheid? Dat geloof ik helemaal niet’. Hierin legt hij uit hoe moeilijk het is om populisme te bestrijden. ‘Als ik niet op de kletspraat van Wilders reageer, ben ik een wegkijker. Als ik er niet serieus op reageer, ben ik elitair. Als ik er wel op reageer, heb ik louter electorale motieven’, aldus Pechtold.

Hij is niet de enige politicus die door populisten soms tot wanhoop wordt gedreven, politici door heel Europa en sinds Trump ook in Amerika worstelen met dit probleem. Pechtold is waarschijnlijk wel een van de grootste ervaringsdeskundigen op dit gebied, en zijn doorzettingsvermogen heeft hem al veel steun en stemmen opgeleverd. Maar desondanks staat de PVV nog steeds hoog in de peilingen, zoals Pechtold vertwijfeld toe moet geven.

Ik heb goed nieuws: in Zwitserland, het land waar populisme al vele jaren zeer nadrukkelijk aanwezig is, lijkt er een antwoord te zijn gevonden. Dit antwoord heet Operation Libero.

Operation Libero is een beweging die zich ten doel stelt de Zwitserse politiek ingrijpend te veranderen. De aanleiding voor de oprichting was de aanname van het beruchte Masseneinwanderungsinitiative. Met dit volksinitiatief eiste de rechts-populistische Schweizer Volkspartei (SVP) dat Zwitserland de immigratie weer zelf zou gaan ‘sturen’. Dat dit niet compatibel is met het vrije personenverkeer van de EU, en dat hierdoor de samenwerking met de EU in gevaar zou komen, werd weggewuifd. De uiterst krappe aanname van dit volksinitiatief zette de relatie tussen Zwitserland en de EU op scherp, de SVP had haar doel bereikt.

Voor een groep jonge mensen in Zwitserland was dit druppel die de emmer deed overlopen. Zij zien dit referendum en een aantal voorgangers als ‘symptomen van een politiek klimaat dat staat voor het behoud van verworven rechten, dat de liefde voor het verleden ondersteunt en de angst voor veranderingen aanwakkert’. De aanname van deze referenda kan niet langer worden afgedaan als simpele ‘bedrijfsongevallen’. Dit heeft kunnen gebeuren doordat het politieke toneel veel te lang is overgelaten aan de populisten. Hier moest een einde aan komen, en precies dat is de doelstelling van Operation Libero.

Operation Libero vat de koe bij de horens: men ontleedt de argumenten van populisten, weerlegt deze met feiten, en verwijst de argumentatie vervolgens op een humorvolle en effectieve manier naar de prullenbak. Zichzelf tegensprekende poltici worden keihard aangepakt, leugens worden blootgelegd en er wordt een alternatief voorgesteld.

In tegenstelling tot de SVP heeft Operation Libero niet veel geld, men moet het doen met giften van particulieren en bedrijven. De kosten worden dan ook laag gehouden: men communiceert via de sociale media, via e-mail maar ook door het houden van bijeenkomsten of door de straat op te gaan. Hiervan wordt vervolgens verslag gedaan op internet. Met deze werkwijze zijn in korte tijd al twee grote successen geboekt: de SVP heeft haar beide laatste referenda verloren.

Ik wil niet zeggen dat deze beweging één-op-één naar andere landen kan worden gekopieerd, ik wil alleen zeggen dat het wel degelijk mogelijk is om een populistische partij aan te pakken. Operation Libero heeft de SVP in korte tijd in de hoek gedreven door aan te tonen dat de SVP ‘problemen’ bedenkt en uitvergroot zonder oplossingen te bieden.

Omdat Operation Libero geen politieke partij is, hoeft men zich niet bezig te houden het mogelijke verlies van stemmen. Dit biedt de vrijheid om te zeggen wat men wil. Kiezers waarderen de onafhankelijkheid; de argumenten zijn niet verbonden aan een politieke richting, waardoor de beweging aantrekkelijk is voor kiezers van verschillende signatuur.

De goed onderbouwde kritiek op de populistische retoriek, de humorvolle presentatie en de oplossingsgerichte aanpak overtuigen de Zwitserse kiezers. Want laten we nou eerlijk zijn, de meeste mensen willen toch liever vooruit dan achteruit, liever vrij zijn dan zichzelf op te sluiten achter hekken, liever vreedzaam met de ander samenleven dan hem buiten te sluiten? We leven in een lastige tijd, en juist nu hebben we behoefte aan een positieve benadering, aan frisse ideeën, aan oplossingen. Er komt een moment dat mensen genoeg hebben van de angstzaaierij, het steeds maar uitvergroten van problemen en het negativisme. Ik denk dat dit moment ook in andere landen wel eens snel kan aanbreken.