'nationale conventie'

De laatste paar weken zijn jullie hier lastig gevallen met een serie over de voorstellen van de Nationale Conventie. De Nationale Conventie deed deze voorstellen om de democratie te versterken.
In de discussies kwam toch vaak naar voren dat niet iedereen overtuigd was van welk probleem er nu opgelost zou worden met bepaalde voorstellen. Verder was er toch ook de nodige scepsis ten aanzien van de haalbaarheid van de voorstellen. In het huidige klimaat verwachten maar weinig dat de politiek er echt mee aan de slag gaat. De stilte na het verschijnen van het rapport is in die zin al tekenend.
Wellicht helpt het om dan te stellen dat ze dan het beste aan de slag kunnen gaan met de voorstellen die hier een tweederde meerderheid hebben gekregen. Dat zijn er slechts drie. Adviesorganen voorzien van tenminste eenderde mensen uit de praktijk, rechters de mogelijkheid geven wetten aan de grondwet te toetsen en een minister X aanstellen die verantwoordelijk wordt voor het bestrijden van de regeltjesbrij kunnen hier op grote steun rekenen.
Hieronder een overzicht van de stemmingen op afnemende volgorde van steun.

Voorstel Ja Twijfel Nee 2 81 13 6 18 77 9 14 1 71 15 14 8 63 5 32 19 62 7 31 17

Hierbij het drieentwintigste deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

23. Introduceer een behandelingsvoorbehoud voor de Tweede Kamer: de minister mag pas op Europees niveau onderhandelen nadat een voorstel door de schiftingscommissie van de Tweede Kamer daarvoor is vrijgegeven.

Toelichting Nationale Conventie:
Europese besluitvorming verdient een steviger toets door het Nederlandse parlement.
Een grotere betrokkenheid van het parlement heeft alleen zin als het parlement voorafgaand aan het overleg in Brussel invloed kan uitoefenen. Zowel in Denemarken als in Groot-Brittannië is dit het geval. Beide landen kennen een variant van parlementaire toestemming.
De regering is daarmee gebonden aan een onderhandelingsvoorbehoud. Een Britse minister mag in Brussel niet onderhandelen zolang het document nog niet door de scrutiny commissie is beoordeeld of parlementair is behandeld. Die beperking geldt niet alleen voor wetgevingsvoornemens maar ook voor politieke overeenkomsten, programma’s en gemeenschappelijke standpunten. Er zijn echter ook uitzonderingen op deze beperking. De essentie van het Britse scrutiny systeem is dus dat een minister niet in Brussel mag onderhandelen voordat het parlement daarvoor toestemming heeft gegeven.Het Deense model van een behandelingsvoorbehoud gaat verder dan het Britse. Het Deense parlement bepaalt de onderhandelingsruimte voor de minister en dat geeft hem weinig flexibiliteit. De Conventie is voorstander van een behandelingsvoorbehoud naar Brits model.
Dit model biedt ruimte en flexibiliteit voor regering en parlement. Dat geeft het parlement de mogelijkheid voorafgaand aan een Europees overleg, haar opvatting aan de minister te kennen te geven. Indien de minister in Brussel afwijkt van de door het parlement bepleite lijn, kan de Kamer hem ter verantwoording roepen. Indien de schiftingscommissie geen aanleiding ziet bepaalde onderwerpen te behandelen, kan de minister zonder verdere beperking daar in Brussel over onderhandelen.

Hierbij het tweeentwintigste deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

22. Stel in de Tweede Kamer een schiftingscommissie in die beslist welke voorstellen van de Europese Commissie in het parlement worden behandeld.

Toelichting Nationale Conventie:
Een grotere parlementaire betrokkenheid bij voorstellen van de Europese commissie versterkt de nationale democratie. En het vergroot het vertrouwen bij de burger dat Europees beleid een nationale toets doorstaat. In verschillende rapporten wordt de wenselijkheid van grotere betrokkenheid van het parlement ten aanzien van Europees beleid benadrukt. In Denemarken heeft deze strategie bijgedragen aan een toename van vertrouwen onder de burgers. Dit ligt ook voor de hand. De vertegenwoordiging van burgers is effectiever en zichtbaarder, de afbakening in het Europese besluitvormingsproces tussen het nationale niveau en Europese niveau is transparanter en de besluitvorming is meer politiek en minder technocratisch.

Sinds 28 maart 2006 is de Tijdelijke Commissie Subsidariteitstoets (TCS) actief. Deze commissie bestaat uit Eerste en Tweede Kamerleden. Zij toetst de voorstellen van de Europese commissie aan de vraag of de commissie bevoegd is, of regeling van de materie op nationaal niveau niet beter zou zijn en of de voorstellen in verhouding staan tot het doel. De commissie heeft haar toets vaak al afgesloten voordat de regering haar beoordeling van nieuwe commissievoorstellen heeft doorgestuurd aan het parlement. Voorlopig is de commissie voor een jaar ingesteld. De Nationale conventie is van mening dat het belangrijke werk van de TCS ook daarna voortgezet zou moeten worden.

Hierbij het éénentwintigste deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

De laatste vijf voorstellen gaan over Europa in Nederland.

21. Organiseer een intensieve discussie tussen regering, parlement en burgers over de uiteindelijke inrichting van de Europese Unie. Agendeer dit onderwerp ook op Europees niveau. Hanteer het begrip statenverbond in de discussie over het eindstation van de Unie.

Toelichting Nationale Conventie:
Een Nederlandse toekomstvisie voor Europa
De onduidelijkheid over de politieke contouren van een toekomstig Europa is één van de oorzaken van onzekerheid en twijfel bij de burger over Europa. Daarbij komt dat de uitbreiding van Europa de indruk geeft dat de Unie geen geografische grenzen kent.
De Nationale conventie acht nu het moment gekomen dat Nederland zich bezint op een mogelijk eindstation van de Europese eenwording. Natuurlijk is het niet mogelijk alle toekomstige ontwikkelingen te overzien. Niettemin kan een politieke bezinning op de finaliteit van Europa wel tot standpunten leiden. Wat zijn de geografische en politieke grenzen van de Unie? Op welke manier wordt er samengewerkt en politieke invloed verdeeld tussen de Unie en de lidstaten? In deze bezinning op de toekomstige politieke contouren van Europa moet ook de plaats van de nationale politieke gemeenschap worden betrokken. De nationale staat is niet verdampt of vervaagd. Integendeel. Burgers voelen zich bedreigd door een vermeend verlies van het zelfbeschikkingsrecht van het eigen land. Teloorgang van de nationale staat betekent ook teloorgang van een besef van veiligheid en zekerheid.

Hierbij het twintigste deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

20. Richt de procedure van verandering van de Grondwet als volgt in:
– één lezing in beide Kamers van de Staten-Generaal;
– aanvaarding met tweederde meerderheid in beide Kamers;
– een referendum over elk voorstel tot Grondwetsherziening na goedkeuring door de Staten-Generaal en vóór bekrachtiging door de regering.

Toelichting Nationale Conventie:
Het instellingsbesluit vraagt expliciet aandacht voor de procedure van grondwetsherziening.
De Conventie stelt voor deze procedure te versoepelen en tevens de betrokkenheid van de bevolking bij verandering van de Grondwet te vergroten.

De huidige procedure van Grondwetsherziening is zwaar. Verandering van de Grondwet vereist twee keer een behandeling in zowel de Eerste als Tweede Kamer. Na de eerste behandeling in beide Kamers, dienen er Tweede Kamerverkiezingen te worden gehouden. Bij de tweede behandeling is voor goedkeuring een tweederde meerderheid in beide Kamers vereist. Deze procedure vereist het smeden van grote en langdurige coalities voor wijziging van de Grondwet. Dergelijke coalities zijn vaak alleen te vinden voor beperkte, technische wijzigingen of voor het vastleggen van wat langs andere wegen al lang geldend recht is geworden.

Een versoepeling van de herzieningsprocedure kan bijdragen aan een verandering van de positie van de Grondwet in de samenleving. Daardoor wordt het eenvoudiger niet alleen vast te leggen wat al gold, maar kan van de Grondwet ook een sturende en meer inspirerende werking uitgaan. Daarnaast vergroot versoepeling van de herzieningsprocedure de waarde van de Grondwet voor de politiek. Omdat de Grondwet momenteel moeilijk te wijzigen is, kan het gebeuren dat via ongeschreven recht, wetgeving of rechtspraak de Grondwet materieel een andere invulling krijgt zonder dat dit in de Grondwet formeel zijn beslag krijgt. Daardoor loopt de praktijk soms behoorlijk uit de pas met de grondwettelijke systematiek, of andersom. Tegen versoepeling van de procedure van Grondwetsherziening kan worden ingebracht dat deze de beschermende functie van de Grondwet vermindert. Gedeeltelijk is dit waar. Daar staat tegenover dat handhaving van de huidige – zeer rigide – procedure aanleiding kan geven wijziging van de Grondwet te omzeilen. Dit kan tot gevolg hebben dat de Grondwet een dode letter wordt. Paradoxaal genoeg blijft in dat geval van de beschermende functie weinig over. Al met al is het is dus zaak te zoeken naar een manier van wijziging die recht doet aan de beschermende functie van de Grondwet, maar tegelijkertijd voorkomt dat de Grondwet vervalt tot dode letter.

Hierbij het negentiende deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

19. Stel een Constitutioneel Hof in dat op verzoek van een lagere rechter uitspraakdoet over de vraag of wettelijke voorschriften in overeenstemming zijn met de klassieke grondrechten

Toelichting Nationale Conventie:
De Conventie is voorstander van een constitutioneel hof. In een dergelijk hof kan staatsrechtelijke deskundigheid worden samengebracht.
Het kan een kwaliteitsimpuls geven aan het maatschappelijke debat over grondrechten in het algemeen en de toepassing ervan in de praktijk in het bijzonder. Een constitutioneel hof verleent ook prestige aan de Grondwet. De voorstellen voor toetsing door iedere rechter en oprichting van een constitutioneel hof leiden samen tot een gemengd stelsel van constitutionele toetsing (zowel de gewone rechters als een constitutioneel hof krijgen hierin een rol). Ze bieden een combinatie van individuele rechtsbescherming voor de burger en een kwaliteitsimpuls voor de rechtsontwikkeling van de grondrechten.

Uitvoering:
Hier is een grondwetswijziging voor nodig.

Dit is geheel in lijn met het voorgaande voorstel. En tevens een aspect uit het Amerikaanse systeem die we hier prima kunnen overnemen. Helemaal voor. Makkie.

[poll=38]

– Het volledige advies van de Nationale Conventie
– Voorstellen Nationale Conventie: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18

Hierbij het achttiende deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

18. Toets voorstellen van wet zorgvuldig aan de Grondwet. Open daarna de mogelijkheid van toetsing van wetten door iedere rechter aan klassieke grondrechten uit de Grondwet.

Toelichting Nationale Conventie:
Constitutionele toetsing
Artikel 120 van de Grondwet bepaalt dat de rechter niet mag beoordelen in hoeverre wetten in overeenstemming zijn met de Grondwet. Dat betekent dat een burger die vindt dat de toepassing van een wet in strijd is met de Grondwet, niet via de rechter de (vermeende) ongrondwettige toepassing ongedaan kan laten maken.

De argumenten voor en tegen constitutionele toetsing door de rechter zijn al vaak genoemd. De belangrijkste argumenten vóór toetsing:
– Onderdeel van de rechtstaat is dat het individu onvervreemdbare rechten bezit waarop die zich tegenover de staat kan beroepen. Het verbod op constitutionele toetsing maakt het onmogelijk dat de burger zich voor de rechter op zijn grondrechten kan beroepen tegenover de overheid.
– Volgens de beginselen van de rechtstaat moet willekeur beperkt worden, door ervoor te zorgen dat niemand rechter in eigen zaak is. Maar degene die een wet ontwerpt, mag zelf bepalen of deze wet al dan niet in strijd is met de Grondwet. Deze beslissing mag zij met een kleinere meerderheid nemen dan voor een verandering in de Grondwet nodig is.
– De aartsvader van de Nederlandse Grondwet, Thorbecke, wees er al in 1848 op dat zonder constitutionele toetsing door de rechter de Grondwet haar status van hogere wet verliest. De wetgever die zijn bevoegdheid aan de Grondwet ontleent, wordt belangrijker dan de Grondwet.
– Toetsing van de wet aan verdragsbepalingen die voor iedereen direct gelden, bijvoorbeeld de mensenrechten in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, is door de rechter wel mogelijk op grond van artikel 94 van de Grondwet.

Hierbij het zeventiende deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

17. Geef de Grondwet een hoofdstuk ‘Algemene Bepalingen’ waarin de belangrijkste constitutionele uitgangspunten zijn neergelegd en verbeter tegelijkertijd de indeling van de Grondwet.

Toelichting Nationale Conventie:
Het hoofdstuk ‘Algemene Bepalingen’ zou het eerste hoofdstuk van de Grondwet moeten zijn. De inhoud heeft een grotere juridische waarde dan de inhoud van een preambule. Deze bepalingen zullen – afhankelijk van de gekozen formuleringen – tot op zekere hoogte afdwingbaar zijn. Anders dan een preambule dient een hoofdstuk ‘Algemene Bepalingen’ bovendien niet zozeer waarden, als wel constitutionele uitgangspunten te bevatten. Doel daarvan is de beginselen die ten grondslag liggen aan de organisatie van de staat en de verhouding van de staat tot de burgers zichtbaar te maken. Deze uitgangspunten zijn zo onomstreden dat velen veronderstellen dat zij expliciet in de Grondwet zijn opgenomen.

Het verschil tussen ‘waarden’ en ‘constitutionele uitgangspunten’ moeten we niet overdrijven. Begrippen als vrijheid, democratie en rechtsstaat kunnen als waarde, maar ook als constitutioneel uitgangspunt worden bezien. De vraag of deze begrippen een plaats moeten krijgen in een preambule of in een hoofdstuk ‘Algemene Bepalingen’ of in beide, hangt in belangrijke mate af van de gewenste juridische afdwingbaarheid.

Hierbij het zestiende deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

De voorstellen 16 tot en met 20 hebben betrekking op de positie van de Grondwet in de samenleving.

16. Bevorder een breed maatschappelijk debat over de wenselijkheid en mogelijke inhoud van een preambule die aan de Nederlandse Grondwet vooraf gaat.

Toelichting Nationale Conventie:
De Conventie acht het wenselijk een inleidende en oriënterende formulering aan de Grondwet toe te voegen in de vorm van een preambule. Een inspirerende tekst, die de verdere tekst van de Grondwet een context en een perspectief biedt. Preambules zijn er in verschillende verschijningsvormen. Sommige plaatsen de Grondwet vooral in een historische context, in andere wordt de nadruk gelegd op gemeenschappelijke waarden. Mengvormen komen eveneens voor.

Een preambule als inleiding op de Grondwet kan enkele functies hebben, zoals de volgende:
– Opname van een preambule of inleidend artikel illustreert dat de Grondwet als ‘hoogste staatsregeling’ niet een louter juridisch-staatkundig document is. Zij maakt met andere woorden duidelijk dat de Grondwet een functie heeft voor de bevolking (en niet alleen voor juristen, wetgevers en staatsrechtdeskundigen).
– Een preambule biedt een mogelijkheid de historische identiteit van ons politiek stelsel tot uitdrukking te brengen. Een preambule kan de functie van het politieke systeem in de huidige tijd uitdrukken en aspiraties benoemen. Als zodanig kan een preambule samenbinden. Zij geeft richting, inspiratie en houvast.
– Een preambule drukt juridische en politieke waarden uit en plaatst daarmee de Grondwet en het staatsbestel in een fundamenteel perspectief. Daarmee werpt de preambule een zeker licht op de algemene bepalingen en de grondrechten.
Er wordt vanuit gegaan dat bepaalde waarden zo evident bij de nationale politieke cultuur horen dat deze vanzelfsprekend in de preambule kunnen staan. In de Conventie is uitgebreid discussie gevoerd over de mogelijke inhoud van een preambule.

Hierbij het vijftiende deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).

15. Verhoog de subsidie aan politieke partijen en laat ook politieke partijen die geen zitting hebben in de Tweede Kamer, onder voorwaarden, voor subsidie in aanmerking komen.

Toelichting Nationale Conventie:
De politieke partijen zijn nauw verbonden met het domein van parlement en bestuur. Hoewel hun ledenaantal is gedaald tot amper 3% van de kiesgerechtigde bevolking, vervullen de politieke partijen belangrijke functies in de representatieve democratie. Traditioneel hebben ze twee hoofdfuncties: vertegenwoordiging van de kiezers en selectie van politieke ambtsdragers. Van oudsher verwoorden partijen de wensen en belangen van kiezers en voegen die samen tot samenhangende programma’s. Het uitoefenen van deze vertegenwoordigende functie is echter in toenemende mate problematisch. Partijen slagen er minder goed dan voorheen in, voor specifieke bevolkingsgroepen duidelijke en aantrekkelijke maatschappijvisies te ontwikkelen. De kans dat de standpunten van kiezers helemaal of in belangrijke mate overeen komen met die van een partij is gering. Ook op individueel niveau zijn kiezers tweeslachtig in hun voorkeuren. Ze willen vaak het liefst èn-èn (en ecologie, en economie, en vrijheid, en rechtvaardigheid en veiligheid). Daardoor hebben partijen steeds minder een band met specifieke groepen kiezers.