De theorieloze wetenschap

Zijn hypothesen passé? Volgens schrijver en voormalig hoofdredacteur van het magazine WIRED, Chris Anderson, zal Big Data de wetenschap revolutionair veranderen. Dankzij Big Data hoeven we geen hypothesen meer te stellen en theorieën te onderzoeken, maar laten we computers de correlaties bepalen. Bijvoorbeeld door je boodschappenbonnetjes te koppelen aan de medische gegevens van alle Nederlanders. Hierdoor kunnen we kijken welke aankopen met bepaalde ziekten correleren. Bovendien kunnen supermarkten met deze informatie hun marketing toespitsen op individuele groepen. Wat betekent dit voor disciplines? Kunnen we al onze theorieën overboord gooien en gaan we een nieuw tijdperk tegemoet?

Quote du Jour | Magie en wetenschap

Considered in broader historical context, Newton’s mysticism was hardly novel. The Italian Renaissance was inspired in large part by the idea that the universe was a harmonious whole and the heavens emanated continuous influences over all things on earth. These harmonious influences could, moreover, be divined through number and manipulated by math. Those who concerned themselves with such matters were astronomers, astrologists, mystics, and mathematicians, often bound up in the single person of a Magus.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Jeff Wilcox (cc)

Feestende studenten in Amerika

ACHTERGROND - Op de dag dat Nederland het leenstelsel invoert, lanceert Obama een plan in zijn State of the Union om een deel van het onderwijs weer gratis te maken:

By the end of this decade, two in three job openings will require some higher education. Two in three. And yet, we still live in a country where too many bright, striving Americans are priced out of the education they need. It’s not fair to them, and it’s not smart for our future.

That’s why I am sending this Congress a bold new plan to lower the cost of community college — to zero.

Opmerkelijk is dat hij geen verschil maakt in leeftijdscategorieën:

Forty percent of our college students choose community college. Some are young and starting out. Some are older and looking for a better job. Some are veterans and single parents trying to transition back into the job market. Whoever you are, this plan is your chance to graduate ready for the new economy, without a load of debt.

Nederland en de VS komen vanuit een heel andere situatie, en studeren zal in de VS voorlopig nog flink duurder zijn dan in Nederland. De excessen daarvan zijn te zien in de documentaire Ivory Tower. Daarin wordt gesteld dat universiteiten zover gaan om hun klanten tevreden te stellen, dat ze naast prachtige gebouwen ook een goed klimaat voor feesten scheppen. Het aantrekken van studenten uit andere staten is financieel aantrekkelijk, dus extra reden om een aantrekkelijk vestigingsklimaat te creëren.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Pragmatisch extremisme?

COLUMN - Na de aanslagen in Frankrijk, domineert de radicalisering van westerse moslims wederom het publieke debat. Sociale wetenschappers debatteren verwoed over de oorzaken van radicalisering en de effectieve bestrijding ervan. Onwaarschijnlijk of niet, ook economen houden zich bezig met de verspreiding van extreme politieke of religieuze denkbeelden. Of in economenjargon: hoe elastisch is de vraag naar (extremistische) ideologie?

Al in de zeventiende eeuw opperde de Franse filosoof en wiskundige Blaise Pascal een kosten-baten afweging als basis voor geloof in God. Hij argumenteerde dat de lage praktische kosten (af en toe een uurtje naar de kerk) niet opwegen tegen de mogelijke opbrengsten (een oneindig lang verblijf in de hemel). Deze logica is de inspiratie voor twee recente experimenten, die extremistische denkbeelden op de proef stellen door de kosten ervan te variëren.

In een tot nu toe ongepubliceerde studie onderzochten Amerikaanse gedragseconomen leden van de sekte “Family Radio”, die geloofden in de voorspelling dat in mei 2011 de wereld tot een eind zou komen. Een week voor de vermeende apocalyps benaderden de onderzoekers de sekteleden met de vraag of ze liever vijf dollar direct kregen, of een cheque variërend van 5 tot 500 dollar, waarbij ook de uitbetalingskans werd gevarieerd. Helaas voor de sekteleden was de cheque pas te innen nadat de wereld zou zijn vergaan, en dus waardeloos voor de echte gelovige.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Waarom sommige teams slimmer zijn dan andere

ANALYSE - Ongeacht de taak, sommige teams functioneren nou eenmaal beter en intelligenter dan andere. Dit artikel in The New York Times wijst de verrassende teameigenschappen aan die verantwoordelijk zijn voor deze prestaties.

Kleine spoiler: het is niet de hogere intelligentie van de afzonderlijke leden, noch de mate waarin de leden extrovert zijn, en ook ligt het niet aan hoe gemotiveerd de leden zijn hun team te laten presteren.

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

Het laboratorium in je hoofd

COLUMN - Als ik mijn fiets op slot had gezet, was hij dan niet gestolen? Als ik nu ga rennen, haal ik dan mijn trein over vijf minuten nog? Dit zijn voorbeelden van gedachte-experimenten in het dagelijks leven. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van de filosofie, maar kunnen ook worden toegepast in andere disciplines, zoals in de geschiedenis of natuurkunde. Schrödingers kat die tegelijkertijd dood en levend was en hersenen die in een vat zitten in plaats van in ons hoofd, zijn beroemde voorbeelden.

In een afgeladen Filosofisch Café, sprak dr. Tim de Mey (Theoretische Filosofie, EUR) over gedachte-experimenten. Zijn ze zinvol? Of is het alleen maar losgeslagen speculatie? Volgens De Mey is het een middel om je gedachten op te helderen en duidelijk te maken wat we bedoelen in discussies.

Denkbeeldige situaties

De Mey vertelt dat er verschillende soorten gedachte-experimenten zijn. Zo zijn er conceptuele experimenten waarbij een begrip wordt toegepast op een extreme situatie om het begrip te helpen definiëren. Als een dictator democratisch verkozen wordt, is het regime dat daaruit volgt dan democratisch? En stel je hebt een houten schip genaamd Neptunus. Plank na plank verrot het schip, de planken worden één voor één vervangen. Als je een plank vervangt, is het natuurlijk nog altijd hetzelfde schip. Maar als plank na plank wordt vervangen, tot er geen enkele plank meer is van het originele schip. Is het schip dan nog steeds Neptunus? Dit experiment dwingt ons te denken over wat we verstaan onder identiteit.

Foto: Brabant Bekijken (cc)

Welbevinden op school is geen leuk extraatje

OPINIE - Sander Dekker is een nationaal gesprek gestart onder de noemer #onderwijs2032. Iedereen mag meedenken wat er anders, beter moet. ‘Wat moeten kinderen leren op school zodat ze klaar zijn voor hun toekomst?’ Hoe stimuleren scholen de flexibiliteit, creativiteit en het vermogen tot samenwerking van leerlingen, zodat leerlingen klaar zijn voor een steeds sneller veranderende wereld?

De eerste reacties variëren van nieuwe manieren om de economie te laten draaien met ICT, leren programmeren, creativiteit stimuleren, de maker movement, en meer aandacht voor hoogbegaafden, muziek en sport. Wat echter vergeten wordt is aandacht voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid van kinderen.

Zelfs in landen waar mensen over het algemeen gelukkig en welvarend zijn, blijven de zelfmoordcijfers stijgen. Psychische problemen kosten de maatschappij in Nederland volgens een onderzoek van de OESO jaarlijks twintig miljard euro. Geen wonder dat de Wereldbank sociaal-emotionele vaardigheden noemt als belangrijk kapitaal voor de arbeidsmarkt.

Een sterke persoonlijkheid bepaalt in hoge mate of een kind op latere leeftijd maatschappelijk succes zal boeken. Kenmerken als doelmatigheid, zelfverzekerdheid, creativiteit en grote sociale vaardigheden zijn minstens zo belangrijk als een hoog IQ.

Uiteindelijk heeft een mens nodig dat hij zo goed mogelijk met zichzelf en de mensen om hem heen op kan schieten. Nieuw is deze gedachte niet. Artikel 1.2.1 uit de Wet educatie en beroepsonderwijs stelt: ‘Educatie is gericht op de bevordering van de persoonlijke ontplooiing ten dienste van het maatschappelijke functioneren van volwassenen…’ Wettelijk is het dus al verplicht dat scholen zich ook richten op op het vergroten van levensvaardigheden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Filmtip: The Imitation Game

RECENSIE - Alan Turing wordt wel gezien als de ‘vader’ van de kunstmatige intelligentie. Hij is de grondlegger van de moderne computer, maar hij was een veelzijdig man: hij deed belangrijke bijdragen aan de wiskunde, filosofie, logica, cryptografie en mathematische biologie. Toch zullen niet veel mensen zijn naam kennen, al heb ik hem eerder voorbij laten komen (bijvoorbeeld hier, hier en hier). De film The Imitation Game brengt hem nu onder de aandacht bij een groter publiek: de zaal was afgelopen weekend stijf uitverkocht.

The Imitation Game gaat voornamelijk over Turings werk bij het kraken van de Enigma, de machine waarmee de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog hun berichten versleutelden. Berichten van de Duitsers waren weliswaar voor iedereen te onderscheppen maar voor niemand te begrijpen, aangezien ze gecodeerd waren. Turing kraakte deze code, en met de onderschepte informatie kregen de geallieerden een voordelige positie in de oorlog. Er wordt wel gedacht dat de oorlog hiermee twee tot vier jaar is bekort.

Hoewel de film duidelijk draait om de Enigma, vangt de kijker zo af en toe ook een glimp op van de vele andere dingen die Turing deed. Voor de goede verstaander zit er in het begin zelfs een verwijzing naar zijn werk aan mathematische biologie, waarover ik eerder dit stuk schreef. En natuurlijk wordt er ook gesproken over Turings ideeën voor de universal machine: wat we tegenwoordig de computer noemen. Tenslotte spreekt hij op een mooie dubbelzinnige manier over de vraag of een machine kan denken, zijn beroemde Turing test, die hij zelf toen de imitation game noemde.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Hardloper Huizenga

RECENSIE - Toen ik nog maar net geschiedenis studeerde, adviseerde een docent me om niet teveel te kijken naar de grote lijnen maar me ook te verdiepen in de details. Als voorbeeld noemde hij de herkomst van de koperen spijkers die werden gebruikt bij de bouw van VOC-schepen. Dertig jaar later weet ik nog steeds niet of het een verstandige raad was – of beter: ik heb ontdekt dat er veel te weinig syntheses zijn en veel te veel detailstudies. Je wordt echt niet vrolijk van een studie over akkerbouw in Romeins Portugal of een artikel over het bioscoopbezoek in Alkmaar (1912-1939).

Hardloper Huizenga

Dat neemt niet weg dat ik kan genieten van boeken over betrekkelijk “kleine” onderwerpen, zoals Job van Schaiks biografie van de Groningse hardloper Louwe Huizenga. Eigenlijk moet ik zeggen dat het een Drentse slager was, want ’s mans atletische successen duurden maar kort – van de zomer van 1915 tot het najaar van 1918 – en het grootste deel van zijn leven werkte hij in Ruinerwold, bij Meppel, waar hij een slagerswinkel had.

Het lijkt geen toeval dat Huizenga naar Drenthe verhuisde, want zijn carrière in Groningen was in feite mislukt. Niet door gebrek aan succes. Hij liep de sterren van de hemel en gaf bij elke gelegenheid de bekendste atleten van zijn tijd het nakijken. Niet zelden vernederde hij ze door bijvoorbeeld tijdens de wedstrijd te pauzeren om zijn schoenen te strikken, zich te laten inhalen, de achtervolging in te zetten en als eerste te eindigen. Regelmatig nodigde hij de muzikanten in het stadion uit een liedje te spelen, waarop hij op de maat van de muziek een deel van de race liep – en won. Een showman.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Jeff Wilcox (cc)

Ivory Tower: universiteiten in Amerika onder vuur

ACHTERGROND - De baten van een universitaire opleiding in de VS staan voor studenten steeds vaker niet meer in verhouding tot de kosten.

Begin 2014 kwam een documentaire uit over de Amerikaanse universiteiten, met de titel Ivory Tower. Ik had een trailer gezien, maar op een lange vlucht kreeg ik de kans om de gehele documentaire te zien.

De schuldenlast van studenten in Amerika bedraagt meer dan 1.000 miljard dollar; de banken die deze schulden financieren zijn dezelfde die bij de hypotheekcrisis een hoofdrol speelden. De documentaire laat zien wat dat betekent voor studenten, ouders en besturen van universiteiten.

Er zitten teveel interessante elementen in om ze allemaal te noemen. De inleiding van de film is supersterk, met name ook door dit soort grafieken. De kosten voor colleges zijn sinds 1978 met 1120% gestegen, tegenover 200% voor voedsel en 600% voor gezondheidszorg.

Ivory Tower
 
De kosten voor hoger zijn niet altijd zo hoog geweest. Zo laat de documentaire de geschiedenis van het onderwijs in Californië zien. In Californië werd in 1960 een masterplan voor het hoger onderwijs gelanceerd, onder aanvoering van Clark Kerr. In dat plan werd een geïntegreerd aanbod van onderwijs op alle niveaus, waarbij kwaliteit en toegankelijkheid centraal stonden:

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende