Wetenschap & Onderwijs Archives - Pagina 46 van 137

Foto: Brookhaven National Laboratory (cc)

Jonge onderzoekers krijgen 39,5 miljoen euro

19 juli 2016 , 08:00 , door P.J. Cokema

COLUMN - Tegen een uurloon ter grootte van de gemiddelde voorrijkosten van een servicemonteur, kunnen jonge, pas afgestudeerde onderzoekers drie jaar verder met hun onderzoeken.

De NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) heeft uit 1056 aanvragen 158 jonge wetenschappers geselecteerd, die elk maximaal 250 duizend euro krijgen. Volgens de NWO gaat het om jonge onderzoekers die een opvallend talent hebben voor het doen van wetenschappelijk onderzoek.

De NWO publiceert op de website een overzicht van de toegekende onderzoeken. Of die allemaal de 250 duizend euro waard zijn, omdat ze ons van nut kunnen zijn, valt hier en daar te betwijfelen. Soms omdat sommige onderwerpen al flink onderzocht worden, soms omdat het onderwerp nauwelijks enige maatschappelijke relevantie lijkt te hebben.

Moet het wel van nut zijn? Mag het ook gewoon leuk zijn ‘maakt-niet-uit-wat’ te onderzoeken? Natuurlijk wel. Nieuwsgierigheid mag beloond worden. En het is weer eens wat anders dan een venijnig hedendaags verschijnsel: van alles en nog wat aannemen zonder ook maar het geringste onderzoek.

Een aantal onderzoeken spraken tot mijn onwetenschappelijke verbeelding. Ik licht er een paar uit, omdat ze me op de eerste plaats “leuk” lijken. En ook een vaag idee heb dat we er op zijn minst stof tot verder nadenken door kunnen krijgen.

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

50 tinten manipulatie

13 juli 2016 , 15:54 , door Joël van der Weele

COLUMN - Wat is manipulatie, en hoe ver mag de overheid gaan in het beïnvloeden van haar burgers? Dat waren de hoofdvragen in de keynote toespraak van Cass Sunstein, getiteld 50 shades of manipulation, afgelopen weekend in Wageningen.

Cass Sunstein, is een Amerikaanse jurist en beleidsmaker, en staat vanwege zijn hoge productiviteit ook wel bekend als de “one man think tank”. Zijn bekendste boek heet “Nudge”, waarin hij voorstelt dat minimalistische interventies gebaseerd op gedragseconomisch onderzoek mensen voor hun eigen fouten kunnen behoeden. Daarop kreeg hij veel kritiek van liberalen die zulke zogenaamde “nudges” als manipulatie afdoen. Sunstein’s nieuwste boek, The ethics of influence dat in september uitkomt, is een antwoord op die kritiek. In zijn keynote speech afgelopen zondag op een conferentie in Wageningen over gedrag en beleid, gaf hij een voorproefje.

Volgens Sunstein is een actie manipulatief als die de reflectieve en deliberatieve capaciteiten van een ander onvoldoende aanspreekt. In deze definitie speelt het onderscheid tussen onze onbewuste “automatische” processen en onze bewuste “deliberatieve” processen (respectievelijk Systeem 1 en 2, in de terminologie van gedragswetenschapper Daniel Kahneman) een dus een belangrijke rol.

Zo zijn bijvoorbeeld subliminale advertenties een duidelijk geval van manipulatie, net als andere marketingtechnieken die vooral ons “Systeem 1” beïnvloeden. Sunstein geeft als voorbeeld een gezondheidsdienst die zegt dat een bepaald medicijn “de kans op ziekte X halveert”, in plaats van te zeggen dat die kans daalt van één op een miljoen naar één op twee miljoen. De dienst is manipulatief, omdat het mensen niet alle informatie geeft voor een bewuste keuze.

Foto: cea + (cc)

De ontmaskering van de vooruitgang

13 juli 2016 , 10:00 , door Marcel Hulspas

In de recente Franse film La Famille Bélier maakt de hoofdpersoon (een aandoenlijk zingend Frans boerenmeisje, dochter van dove ouders) kennis met een jongen die in Parijs gaat studeren. Een romantische film, dus. En wat gaat haar wereldwijze geliefde studeren? Antropologie. Bij een oude dame in een duistere kamer, vol boeken.

Het is een fraaie illustratie van de vooraanstaande positie die deze wetenschap in het Franse intellectuele milieu nog steeds heeft. Niet (langer) de psychoanalyse, niet de sociobiologie of de natuurkunde maar de antropologie zou de gouden weg zijn naar fundamentele kennis. Zij laat ons de mens zien zoals hij is – met dank uiteraard aan Claude Lévi-Strauss, de vermaarde antropoloog die door zijn bewonderende studenten ‘dieu’ werd genoemd.

Wetenschap en superioriteitsdenken

Teruggekeerd uit de tropen zou de antropoloog de westerse beschaving kunnen ontrafelen. En daarmee ook gelijk een einde maken aan haar eigen wortels: de overtuiging dat ‘wij’ objectief onderzoek kunnen doen aan ‘zij’. En ook de vraag beantwoorden waarom ‘wij’ westerlingen denken dat we ‘anders’ zijn dan andere volken. Dat we ‘speciaal’ zijn en voorop lopen op de rest van de wereld. Die door ons westerlingen bedachte kloof moest verklaard, gedeconstrueerd, gedicht.

Die vraag naar de reden voor de westerse superioriteit zou een eeuw geleden vrij snel beantwoord zijn. Volkeren maken nu eenmaal een ‘natuurlijke’ ontwikkeling door en de westerse beschaving loopt voorop. De redenen daarvoor lagen ergens diep in de geschiedenis (of het ras) verborgen.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kiezen voor techniek

10 juli 2016 , 11:00 , door Reinout van Brakel

ONDERZOEK - Onlangs verscheen een dikke stapel, rapporten over de resultaten van vele jaren investeren in techniek. Ik probeerde een rode draad te vinden in de Kamerbrief en de bijbehorende stukken, maar dat valt niet mee. Het meest veelzeggend zijn dan toch de grafieken uit een mooi rapport van het Platform Bèta Techniek. In een heldere indeling van “kiezen, leren en werken voor techniek”, worden de trends zichtbaar.

Gevoelsmatig laat de helft van de grafieken een stijgende lijn zien en de helft een dalende lijn. De Kamerbrief zegt dan ook zuinigjes dat er veel bereikt is, maar dat blijvende aandacht nodig is.

Hoewel over de gehele linie deelname aan techniekonderwijs is toegenomen, zijn er grote verschillen per opleidingsniveau. De economische situatie zorgt ook voor een dalende trend die in veel gevallen pas in het afgelopen jaar weer is omgebogen.

Een onafhankelijke evaluatie van de resultaten in het po en vo geeft een nog diffuser beeld. Het aanbod aan activiteiten is zo groot en divers, dat veel scholen moeite hebben om het aanbod te vinden. Systematische informatie over effecten was niet voorhanden.

Bron: PBT (2016). Monitor Facts & Figures Bètatechniek 2016.

De mooiste plaat vond ik deze, omdat het laat zien dat ook na het afronden van een technische opleiding, een groot percentage “verloren gaat” voor de techniek. Dat vind ik fascinerend. De vacatures in de technische sector stijgen, de industrie roept moord en brand dat er tekorten zijn, en toch krijgt een groot deel geen baan in die sector.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

U wordt gezien

7 juli 2016 , 11:00 , door Eva van den Broek

COLUMN - Er was eens, 10 jaar geleden, een wetenschapper die bij de koffiemachine een geldpotje had staan. Iedereen die een kopje koffie dronk, moest daar een kwartje ingooien. Sommige mensen deden dat trouwhartig, anderen zo nu en dan. Maar in totaal verzamelde de wetenschapper nooit genoeg om nieuwe koffie te kopen. Hij had geen zin om naast het potje te gaan zitten, dus hing hij een foto op van twee ogen. De bijdrages schoten omhoog. Misschien houden mensen van mooie plaatjes, dacht de wetenschapper, en hij hing een foto van een bosje bloemen op. Meteen zakten de bijdrages weer terug naar het oude niveau. De wetenschapper hing de foto met ogen weer op, en hij dronk nog lang en gelukkig koffie.

Dit klinkt als een geloofwaardig sprookje, en het wordt ook met graagte verder verteld. Toch is het een sprookje, blijkt uit twee metastudies die deze week gepubliceerd zijn. Als mensen zich bekeken weten, of voelen, gedragen ze zich aardiger en altruistischer. Dat effect, dacht men, is misschien wel zo diep ingebakken dat zelfs kunstmatige cues, zoals plaatjes van ogen, het teweeg kunnen brengen. De afgelopen jaren zijn er aardig wat studies verschenen die dat aan leken te tonen: mensen gingen door zulke cues vaker hun handen wassen, afval scheiden, ze vulden meer surveys in en vonden zichzelf religieuzer.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Een beter milieu begint bij een econoom

22 juni 2016 , 15:30 , door Eva van den Broek

COLUMN - Vakantie is mooi, CO2-effecten van toerisme minder. Ik geneer me voor de CO2-uitstoot die ik dit jaar veroorzaak. Maar er is goed nieuws: drie gedragseconomen hebben laten zien dat vliegtuigen vanaf deze maand aanzienlijk schoner kunnen vliegen – per jaar voor één luchtvaartmaatschappij (Virgin Atlantic) al zo’n 21 miljoen kilo CO2 minder (of vijf miljoen dollar aan brandstofkosten). Per vlucht scheelt het zo’n 550 kg kerosine. Niet gek voor een stel weinig technisch onderlegde economen.

Ze kregen het voor elkaar door een aantal bewezen effectieve gedragstrucs los te laten op de piloten. Piloten beslissen over hoeveel kerosine er mee moet, gebaseerd op weersvoorspellingen en het gewicht van het vliegtuig – en teveel meenemen kost extra brandstof. Ze kunnen, net als chauffeurs, een ‘zuinige vliegstijl’ hebben of juist bruusk optrekken. En ten slotte kunnen ze na landing meer of minder zuinig taxiën. Die drie gedragingen hebben de economen geprobeerd aan te pakken.

Dat kun je doen door ouderwetse instrumenten als straffen en belonen, of door posters op te hangen in de pilotenkleedkamer met ‘vlieg zuinig’. De onderzoekers kozen een andere strategie: meten en terugkoppelen. Ze deelden 335 piloten in vier groepen in. Eén groep kreeg alleen te horen dat er een experiment gaande was rond energiegebruik. De andere drie groepen kregen maandelijks een brief thuisgestuurd met daarin hun persoonlijke prestaties rond energiezuinig vliegen. Een deel kreeg daar targets voor opgelegd, en de laatste groep kreeg bovendien 17 dollar voor een goed doel als ze die targets haalden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Profiling van studenten

18 juni 2016 , 11:00 , door Reinout van Brakel

DATA - Malcolm Gladwell beschreef in een van zijn boeken hoe Amerikaanse inlichtingendiensten te werk gaan bij het “profilen” van mogelijke verdachten. Banktransacties schijnen daarbij een grote rol te spelen. Een combinatie van slechts vijf indicatoren zou voldoende zijn om “afwijkend gedrag” te signaleren. Hij mocht in het boek niet opschrijven welke variabelen daarvoor gebruikt worden, en welke “red flags” gehanteerd worden.

Een enigszins beangstigend maar ook zeer fascinerend fenomeen. Wie grote bakken met data op een slimme manier analyseert, kan patronen herkennen die anders verborgen blijven.

Ook in het onderwijs wordt steeds meer data geproduceerd.

Een gemiddeld ROC waar bijvoorbeeld toegangspasjes worden gebruikt, produceert gemakkelijk duizenden “datapoints” per dag. Sommige onderwijsinstellingen verkennen de mogelijkheden om daar zinvolle analyses op te doen die kunnen helpen het onderwijs te verbeteren.

Bron: Joël de Bruin (2016). Student Analytics: van Big Data naar begeleiding op maat.

Via een tip van @blogisch kreeg ik deze plaat te zien. Het is onderdeel van een presentatie over Student Analytics, een dienst die wordt aangeboden door Deloitte (zie presentatie). De plaat laat een segmentatie zien van studenten van een ROC, die de begeleiding van studenten aanpassen al naar gelang het profiel.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hoe nuttig is sociolinguïstiek?

9 juni 2016 , 11:00 , door Marc van Oostendorp

RECENSIE - De moderne wetenschapper doet geen dingen meer die nuttig zijn, maar alleen nog dingen met impact. In ieder geval de westerse wereld heeft dat begrip de afgelopen jaren stormenderwijs veroverd. Je kunt geen onderzoeksproject meer beginnen zonder dat je eerst hebt uiteengezet wat de impact ervan zal zijn.

Hoewel het begrip al enige tijd bestaat, is er in de meeste geesteswetenschappen nog nauwelijks discussie over wat impact eigenlijk precies kan betekenen. In nwo-aanvragen krabbel je wat neer, maar ik geloof niet dat ik ooit ergens een serieuze discussie heb meegemaakt of een goede beschouwing heb gelezen over wat voor impact wij eigenlijk zelfs maar zouden willen hebben.

Met het door hen geredigeerde boek Sociolinguistic Research. Application and impact willen de Britse sociolinguïsten Robert Lawson en Dave Sayers daar voor hun eigen vak iets aan veranderen.

Je zou denken dat juist de sociolinguïstiek – die de taal van het dagelijks leven bestudeert, en hoe die taal in het sociale leven kan worden ingezet – een bijdrage aan de maatschappij zou moeten en kunnen leveren. De beroemdste sociolinguïst aller tijden, de Amerikaan William Labov, heeft zijn kennis ook op allerlei manieren ten nutte gemaakt van de samenleving: door zich in te zetten voor het alfabetiseringsonderwijs voor achtergestelde kinderen, bijvoorbeeld, of door in de rechtszaal als getuige-deskundige op te treden en accenten te determineren.

Foto: damian entwistle (cc)

Oorlog en genialiteit

2 juni 2016 , 14:00 , door Marcel Hulspas

RECENSIE - Wanneer ontstond de moderne wetenschap? Een onmogelijk te beantwoorden vraag, uiteraard. Wat is ‘modern’? Zo’n beetje elk punt komt in aanmerking, vanaf de presocratische filosofen tot aan Einsteins Wonderjaar 1905.

Maar als het gaat om de geboorte van de wetenschappelijke methode, en van de wetenschap als georganiseerd bedrijf, dan komt de zeventiende eeuw toch naar voren als het beslissende tijdvak.

In die tijd beginnen wetenschappers (dat woord dateert overigens pas van begin 19e eeuw) systematisch na te denken over het samenspel van waarneming, theorie en experiment. De belangrijkste exponent van dit denken was Francis Bacon en zijn Novum Organum (1620).

Dezelfde Bacon was ook een hartstochtelijk pleitbezorger van wetenschappelijke samenwerking. Wetenschappers moesten geen éénpitters zijn, opgesloten op hun studeerkamer, jaloers op elkaars ideeën en vondsten, maar juist in alle openheid hun gegevens uitwisselen en elkaar zo stimuleren. Bacon geldt dan ook als de geestelijke vader van de eerste wetenschappelijke academies in Europa.

Maar er waren in die tijd nog veel meer geniën, zo wil A.C. Grayling ons duidelijk maken. Zijn boek heet niet voor niets ‘De tijd van het genie‘.

Inadequate uitwerking

De geboorte van de wetenschap hing samen met een complete transformatie van het wereldbeeld, met enerzijds de doorbraak van het Copernicaanse systeem (met dank aan Galileo Galileï) en anderzijds de ontdekking van de bloedsomloop door William Harvey. En dan waren er natuurlijk nog René Descartes en Isaac Newton, met hun concurrerende visies op de kosmos. Zij zorgden ervoor dat twee zeer voorname wetenschappen met een eerbiedwaardige ouderdom – de astronomie en de geneeskunde – in een volledig andere richting werden gebogen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.