Concurrentie tussen scholen: zo werkt uitsluiting

In haar jongste rapport stelt de onderwijsinspectie de kansenongelijkheid van leerlingen aan de orde. Het is een probleem dat al lang bestaat, maar het is niet eenvoudig om er een verklaring voor te geven. Misschien ligt de oorzaak bij de prestatiedruk van de scholen zelf, suggereert Rineke van Daalen in haar column  op Sociale Vraagstukken. Nieuws over het onderwijs draagt vaak paniek en verontwaardiging in zich. We schieten tekort, onze kinderen doen het niet goed genoeg, onze scholen kunnen beter, onze leerkrachten moeten professioneler; als we niet opletten, gaan we achter lopen bij andere landen. 'Dyslexie is het gevolg van slecht onderwijs', zo krijgen we te horen en eventjes is dat het onderwerp van de dag. 'Wat te doen als het schooladvies van kinderen lager is dan hun Cito-score?' Steeds zijn het korte periodes van bezorgdheid die heel snel weer wegebben. Maar de angst achter te blijven in de ratrace blijft bestaan. Deze angst heeft zich diep genesteld in ons allen en het is nauwelijks mogelijk om je daaraan te onttrekken.

Foto: The Advocacy Project (cc)

Srebrenica: een spook met veel gedaantes

ACHTERGROND - Politicoloog dr. Erna Rijsdijk (Nederlandse Defensie Academie) legt in een lezing in de reeks ‘Duister verleden’ uit hoe Srebrenica een soort spook is geworden dat rondwaart in de Nederlandse maatschappij.

De val van de moslimenclave Srebrenica in 1995 houdt de gemoederen bezig. Na twee NIOD-rapporten en diverse journalistieke reconstructies lijkt het spook nog steeds niet bezworen.

“De naam Srebrenica doet veel Nederlanders pijn. …  In juli 1995 gebeurde daar iets vreselijks.” Zo begint het hoofdstuk over de val van Srebrenica in de canon van de Nederlandse geschiedenis. Gevolgd door een nogal simpele weergave van wat nu bijna 22 jaar geleden gebeurde: meer dan 7000 moslims werden gedeporteerd en vermoord op gezag van de Bosnisch-Servische generaal Mladić, ondanks de aanwezigheid van Nederlandse VN-militairen.

Aandacht voor de massamoord in de Nederlandse schoolboeken is er nauwelijks. Toen ik op de middelbare school zat, kwam het een enkele keer ter sprake. En als we het er al over hadden, ontbrak het aan een Bosnisch perspectief en was er geen ruimte voor de context waarin deze verschrikkelijke gebeurtenis zich voltrok.

De contouren van het spook

De manier waarop de val van Srebrenica doorleeft in de Nederlandse samenleving is diffuus, ongrijpbaar, maar aanwezig: het is een spook. Volgens Rijsdijk is het misschien wel interessanter om te kijken naar hoe zo’n gebeurtenis blijft rondspoken in de samenleving dan naar wat er feitelijk gebeurd is. Want, zoals de Amerikaanse politicoloog Wendy Brown schreef: “We inherit not what really happened to the dead, but what lives on from that happening.” Wát precies doorleeft van zo’n gebeurtenis verschilt bovendien per betrokkene: de Nederlandse, de Dutchbatters, en de nabestaanden.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Shannon Clark (cc)

Eén Europa, één Holocaustherinnering?

ACHTERGROND - ‘Het Achterhuis,’ kamp Westerbork of Vught: na de oorlog zijn het plekken geworden waar we de Holocaust actief herinneren. Toch is dat niet in heel Europa zo. In Oost-Europa, waar het geweld na de Tweede Wereldoorlog doorging, is men het niet eens over de betekenis en bestemming van beladen locaties. Hoe ga je met deze plekken om? In de lezingenserie ‘Duister verleden’ plaatst historicus prof. dr. Rob van der Laarse (UvA) de Holocaustherinnering in Europees perspectief.

Ondanks pogingen van Europa om een universeel geldend verhaal van de Holocaust te maken, is er nog steeds geen versie waarin iedereen zich herkent. Een lijn tekent zich af tussen Oost- en West-Europa.

Op 27 januari 1945 werd Auschwitz door het Russische Rode Leger bevrijd. 70 Jaar later was de Russische president Vladimir Poetin tijdens de Holocaust Memorial Day in Auschwitz de opvallende afwezige. De bevrijder werd niet uitgenodigd. Hoe kon dit zo gebeuren? In de lezing ‘Van Holocaust tot herinneringsoorlog’ legt historicus prof. dr. Rob van der Laarse uit hoe politiek en herinnering onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Nooit meer Auschwitz

De herinnering aan de Holocaust is één van de ideologische fundamenten van de Europese eenwording. In 2000 legden Europese hoogwaardigheidsbekleders de Stockholm-declaratie af. Dit vormde het begin van The International Task Force for International Cooperation in Holocaust Education, Remembrance and Research, kortweg ITF. Boodschap: nooit meer Auschwitz. De Holocaust heeft universele betekenis, omdat het de grondvesten van de beschaving aantastte.

Foto: Dako Huang (cc)

Hoe we de vervelende scepticus de deur uit bonjouren

ACHTERGROND - Hoe kunnen we weten dat de wereld buiten ons bestaat? En, is het eigenlijk wel zinnig om dat jezelf af te vragen?

De filosoof René Descartes stelde in 1644 dat je nergens zeker van kan zijn. Behalve dat je niks zeker weet. Alles wat zich buiten jou afspeelt kan dus een illusie zijn, gecreëerd door een kwade geest. De film The Matrix speelt met dit idee. Neo komt er daar achter dat hij leeft in een cocon, een schijnwereld. Een film. Fictie dus. Maar de vraag hoe we erachter komen of de werkelijkheid buiten ons bestaat, houdt vele filosofen al eeuwenlang bezig. Kunnen we bewijzen dat er een werkelijkheid buiten ons bestaat?

Twijfelen is doodgewoon. Je kan over van alles dubben: of het zal gaan regenen, over de studie die je kiest of waar je naartoe op vakantie gaat. Ook twijfel over specifieke uitspraken is normaal. Als ik beweer dat er vandaag om 12 uur duizend mensen in de Universiteitsbibliotheek rondlopen, kan jouw twijfel over mijn claim weerlegd of bevestigd worden door onderzoek. Simpel: we sluiten ramen en deuren en turven. Maar de scepticus gaat veel verder. Die twijfelt niet aan specifieke uitspraken, de echte scepticus twijfelt of er niet iets mis met alle uitspraken over de wereld buiten ons. Dat die wereld er überhaupt is. Voor de scepticus is de Matrix geen fictie, maar een optie die niet uit te sluiten is. Hij daagt je uit: ‘De wereld om ons heen echt? Bewijs het maar.’

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Oud nieuws, nieuwe inzichten

DATA - De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag is al een aantal jaren bezig met een bijzonder project. Alle historische kranten zijn ingescand, en zodanig bewerkt dat ze volledig doorzoekbaar zijn (via Delpher.nl).

Dat is een enorm rijke bron aan data. Wie zijn familiegeschiedenis onderzoekt, kan in deze database vrij gemakkelijk oude familieadvertenties terugvinden. In een paar minuten vond ik zo het woonadres van mijn grootouders in de Tweede Wereldoorlog: in die tijd werden verhuizingen nog aangekondigd in de krant. Maar ook alle foto’s met bijschriften zijn doorzoekbaar.

De KB gaat verder met innoveren, en heeft nu een website gemaakt met allerlei tools die wetenschappers kunnen gebruiken voor analyses.

De complete database met foto’s uit kranten is doorzoekbaar en er zijn grafische tools om gegevens in beeld te brengen. De toepassingen zijn legio: zo deed men onderzoek naar de perceptie van Europa in De Telegraaf, de verslaggeving rondom politiek. Daarbij worden resultaten van zoekwoorden in ANP nieuwsberichten en Tweede Kamerhandelingen in één venster getoond.

Ik testte de tool waarmee je zinscombinaties kunt tellen. De grafiek toont de relatieve frequentie van namen van universiteiten door de jaren heen. UvA en VU (dichtbij de krantenredacties?) worden het vaakst vermeld.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | De feministische Koran

COLUMN - Jarenlang deed zij tekstueel onderzoek naar de rol van de vrouw in de Koran. Haar conclusie: mannen en vrouwen zijn volgens de Koran elkaars gelijken.

Daar zal menigeen toch van opkijken. Met name moslims, denk ik. Dit citaat komt uit een persbericht van Paradiso, en de ‘zij’ is Amina Wadud, hoogleraar islamologie in Virginia, die op 12 mei in het debatcentrum te gast is. Daar zal zij uitleggen hoe zij tot deze opmerkelijke conclusie gekomen is.

Wadud publiceerde in 1999 Qur’an and the Woman en veroorzaakte zes jaar later veel beroering in de VS toen zij het vrijdaggebed wilde leiden – iets wat traditioneel is voorbehouden aan de man. Uiteindelijk deed zij dat toch (in een ter beschikking gestelde christelijke kerk) en dat leverde haar de nodige bedreigingen op.

Hoe bewijs je dat de Koran man en vrouw als gelijken beschouwt? De kunst is natuurlijk om een reden te vinden om de vele verzen waaruit het tegendeel blijkt, te omzeilen. Zoals het vers waarin de vrouw opgedragen wordt om een sluier over hun kleding te trekken (24:30-31), dat vrouwen door vreemden niet gezien mogen worden (33:53), dat vrouwen als getuigen en bij de verdeling van een erfenis maar de helft waard zijn van de man (2:282; 4:11), en natuurlijk het toch behoorlijk onontkoombaar klinkende vers 4:34:

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het Verhaal | Neêrlands grootste staatsman ooit

INTERVIEW - Voor de boekenpodcast Het verhaal praat Monique Huijdink met schrijvers over hun boek, in deze aflevering met Machiel Bosman over De roofkoning, Prins Willem III en de invasie van Engeland.

Prins Willem III van Oranje (1650-1702) is volgens Machiel Bosman de grootste staatsman die Nederland heeft voortgebracht. Zijn erfenis, die vooral in Engeland ligt, is van mondiaal belang. Hij stond aan de basis van de westerse constitutionele monarchie, en van twee eeuwen Britse wereldhegemonie.

Deze podcast is ook te beluisteren via iTunes, Hebban & Stitcher.

Machiel Bosman is historicus en schrijft geschiedenis vermomd als literatuur. Met zijn boek Elisabeth de Flines werd hij in 2008 genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en de Libris Geschiedenis Prijs. Dit boek, De roofkoning, is eveneens genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs.

Donaties
Deze boekenpodcast wordt gemaakt in eigen beheer en krijgt subsidie noch sponsorgeld. U kunt de podcast steunen met een donatie via deze link. Alvast hartelijk dank voor uw bijdrage!
 

Monique Huijdink is tekstschrijver. Ze heeft tevens een thriller op haar naam staan over de intriges achter de schermen van de Tour de France.

Foto: Michael Coghlan (cc)

Wat is islam?

RECENSIE - De laatste maanden hield ik me onledig met het boek What is Islam? The Importance of Being Islamic van Shahab Ahmed (1966-2015). Dat boek heb ik inmiddels uit en het is het recenseren waard. Ahmed houdt zich in dit meer dan 600 pagina’s dikke boek bezig met een vraag die helaas in het maatschappelijke debat te weinig gesteld wordt: wat is islam?

Het boek bestaat uit drie delen: het eerste deel stelt zes vragen over de kwestie en licht die uitgebreid toe. Het is de probleemstelling. Deel twee behandelt uitgebreid alle definities die ooit door wetenschappers zijn gegeven omtrent het begrip ‘islam’ en ze worden allemaal onderuit geschoffeld. Deze delen beslaan elk ongeveer een kwart van het boek. In deel drie tracht Ahmed alsnog zelf tot een werkbare definitie van het begrip ‘islam’ te komen en daar is hij de hele tweede helft van het boek mee bezig.

Dat is ook wel nodig ook want al vrijwel direct in deel één laat Ahmed in zijn zes vragen zien dat het misschien eenvoudig lijkt om te definiëren wat ‘islam’ is, maar dat het dat beslist niet is. De vlag moet namelijk de lading dekken. Eén van de hoofdproblemen die hij signaleert onder zowel (westerse) wetenschappers als moderne moslims is dat de normatieve, prescriptieve islam van de islamitische geestelijkheid wordt gehanteerd voor wat ‘de échte’ islam is, of ‘de kern’ van de islam. Alles wat daarvan afwijkt wordt gezien als ‘aanslibbing’, ‘heterodox’, ‘cultuur’ of erger: ‘niet écht islam’.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Virussen helpen elkaar

COLUMN - Wanneer ergens een nieuwe ziekte opduikt, willen onderzoekers dat uiteraard zo snel mogelijk weten. In het verleden (denk aan de ‘Mexicaanse griep’) zijn wat dat betreft pijnlijke lessen geleerd. Toen duurde het maanden voordat het duidelijk was dat het écht om een nieuwe griepvariant ging – maanden van verwarring en stijgende zorgen. De WHO heeft toen een nuttige les geleerd en sindsdien zijn er uitgebreide waarschuwingssystemen opgezet om emerging diseases snel te detecteren en het onderzoek naar tegenmaatregelen zo snel mogelijk op te starten.

De bestrijding van de ebola-uitbraak van vorig jaar is wat dat betreft een mooi voorbeeld. Men was er vroeg bij, en afgelopen jaar is er ook een vaccin ontwikkeld. Maar het gaat niet altijd zoals het hoort.

Dat leerde de uitbraak van zika, een vorm van koorts veroorzaakt door een virus dat verspreid wordt door muggen. De ziekte komt oorspronkelijk uit Afrika en dook vier jaar geleden op in Frans-Polynesië. Twee jaar geleden dook ze op in Zuid-Amerika. Op dat moment (zeg maar, toen de ziekte de VS naderde) sprongen vele lichten op rood. Zika stond bekend als een betrekkelijk onschuldige ziekte, maar in noordwest Brazilië ging de komst van de ziekte gepaard met een sterke toename van het aantal meldingen van microcephalie (een te klein hoofd) bij pasgeborenen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Steentijd-Indianen

 (©Wikimedia Commons, gebruiker Bill Whittaker)

Enkele Clovis-voorwerpen

Wetenschap schrijdt voort met stapjes. Vandaag lezen we over zo’n kleine stap: de ontdekking van een prehistorische nederzetting van zo’n 14.000 jaar oud bij Triquet in westelijk Canada. In Nederland wordt het, zonder veel context, gemeld door Nu.nl. De context is echter boeiend, al moeten we ervoor teruggaan naar de vijftiende eeuw.

Zoals bekend stak Columbus in de zomer van 1492 de Atlantische Oceaan over, op weg naar India. Hij ontdekte enkele eilanden en identificeerde de bewoners als Indiërs. Vijf jaar later constateerde Amerigo Vespucci dat deze eilanden niet behoorden bij India, maar een Nieuwe Wereld vormden, die de cartograaf Waldseemüller in 1507 naar Vespucci “Amerika” doopte. De ontdekking vormde een schok, groter en dieper dan wij ons kunnen voorstellen.

Alle antieke teksten veronderstelden namelijk het bestaan van drie werelddelen – Europa, Azië en Afrika – en de vijftiende-eeuwers wisten dat die waren bevolkt na de Babylonische Spraakverwarring: Genesis 10 bood een overzicht van alle volken. En daarin stonden de Indianen niet. Een nieuw werelddeel bewoond door onbekende mensen: dit was de genadeslag voor een wetenschap waarin men teruggreep op de autoriteit van antieke teksten. Het zou nog even duren voor de moderne wetenschap zou ontstaan, maar de oude wetenschap had dankzij Vespucci een dijk van een geloofwaardigheidsprobleem.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende