Wie is er bang voor Mohammed?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

bangvoormohammedIs de islam gevaarlijk? Wil ze echt de wereld veroveren? Kunnen terroristen hun gruwelijke daden écht recht-vaardigen met een beroep op de Koran?

En hoe zit het met zaken als eerwraak, kledingvoorschriften, uithuwelijken, lijfstraffen, jihadisme? Is dat allemaal islam? Of is de islam een religie van vrede? En hoeveel vrouwen mag een moslim eigenlijk hebben?

In mijn nieuwe boek Wie is er bang voor Mohammed?, dat morgen verschijnt, ga ik in op deze vragen én op actuele ontwikkelingen.

Ik probeer in dit boek vooral uit te leggen hoe de islam ‘werkt’: hoe imams omgaan met de bronnen van de islam, en zo tot controversiële uitspraken kunnen komen. Maar ook hoe islamitische intellectuelen in de negentiende eeuw de strijd aanbonden met het ongelovige Westen, en hoe hun oproep tot verzet uiteindelijk leidde tot het jihadisme. Ik behandel salafisten én moslimgeleerden die de islam juist willen vernieuwen.

Het is een boek, kortom, dat een hard maar (naar mijn eigen bescheiden mening) desondanks eerlijk oordeel velt over een religie die na eeuwen van successen in een diepe crisis is terechtgekomen.

Hieronder treft u een voorproefje aan.

***

In het Westen wordt de islam vaak beschouwd als een monolithisch geloof dat ‘onze’ waarden en cultuur bedreigt. Maar ondertussen beschouwen moslims juist ‘het Westen’ als een bedreiging. Zij zien een monsterverbond, een soort van Grote Samenzwering, bestaande uit de westerse regeringen, westerse organisaties, de westerse media en Israël, die wordt gesteund door corrupte Arabische leiders. Doel van dit monsterverbond is de verzwakking van de islam. Die overtuiging is diep verankerd.

Uit enquêtes blijkt dat zo’n zestig procent van de Europese moslims (maar slechts dertig procent in Frankrijk) de sharia belangrijker vindt dan de nationale wetgeving. Een dergelijk antwoord wordt in de media (en door onderzoekers) vaak geïnterpreteerd als een uiting van zorgwekkend ‘fundamentalisme’, maar wat de geënquêteerden in wezen willen zeggen is dat zij voelen dat ‘hun’ islamitische waarden bedreigd worden. Dat gevoel leeft onder gewone moslims, het wordt gekoesterd door jihadisten, maar ook progressieve hervormers voelen dezelfde dreiging.

Om een voorbeeld te geven: zelfs de Egyptische filosoof/Korandeskundige Nasr Hamid Aboe Zaid (1943-2010), een felle tegenstander van de conservatieve islam en een voorstander van de wetenschappelijke analyse van de Koran, vond dat de islam werd bedreigd. In zijn boek Mafhoem an-Nass (1991, ‘Het concept van de tekst’), verschenen ten tijde van de prowesterse dictator Hosni Moebarak, lezen we de volgende onheilspellende passage:

Niemand kan de ogen sluiten voor het verbond van de externe vijand, belichaamd in het wereld-imperialisme en het Israëlische zionisme, met de reactionaire krachten die in het binnenland de heerschappij voeren. En zo zijn wij vandaag in de situatie terechtgekomen dat wij zelf ons eigen voortbestaan moeten verdedigen, nu de vijand er vrijwel in geslaagd is door onze gelederen heen te breken om eens en voor altijd te proberen ons van ons ware bewustzijn te beroven en het door middel van zijn culturele instellingen en zijn media te vervangen door een vals bewustzijn dat moet bewerkstelligen dat wij ons uiteindelijk bij zijn bedoelingen neerleggen en ons volledig onderwerpen.

Let op de apocalyptische toon die Aboe Zaid aanslaat. Ook bij hem lijkt het een kwestie van ‘nu of nooit’. Het belang van deze angst voor de ondergang van de islam mag niet worden onderschat – juist omdát ze zo breed gedragen wordt. In westerse discussies over de wortels van het islamitisch terrorisme wordt vaak gewezen op verzen in de Koran en op discriminatie in het Westen. Maar minstens zo belangrijk is de idee dat de islam ernstig bedreigd wordt, en dat je als strijder écht iets kunt doen om de islam te verdedigen.

Dat gevoel is al twee eeuwen oud. De inval van Napoleon in het Midden-Oosten in 1798 maakte in één klap duidelijk dat de islamitische wereld machteloos stond tegenover de westerse grootmachten. Het was het begin van twee eeuwen van eerst sluipende en daarna openlijke kolonisatie van het Ottomaanse Rijk. Pakweg een halve eeuw later onderwierpen de Britten de laatste onafhankelijke islamitische koninkrijken in India. ‘Wij’ westerlingen, de daders zogezegd, zijn ons nauwelijks bewust van de enorme impact die de koloniale overheersing heeft gehad.

De huidige westerse aanwezigheid in het Midden-Oosten wordt door een grote meerderheid van moslims ervaren als een voortzetting van die overheersing. En al twee eeuwen lang worstelen islamitische intellectuelen met de vraag hoe de islamitische wereld, en de islam, zich hiertegen kunnen wapenen.

Regelmatig stonden er intellectuelen op die pleitten voor de modernisering van de islam door het accepteren van westerse waarden. Dergelijke intellectuelen bestaan nog steeds (denk aan Ayaan Hirsi Ali of de hierboven genoemde Aboe Zaid) maar zij hebben nooit op brede steun kunnen rekenen. Voor de meeste moslims leek het aanpassen van de islam aan westerse normen niet echt een antwoord op de toenemende westerse overheersing.

Daarnaast waren er voorstanders van het selectief opnemen van nuttige westerse verworvenheden, zoals techniek, wetenschap en democratie. Ook zij werden met argwaan bekeken. Wetenschap en techniek hebben hun weg wel gevonden in de islamitische wereld, maar zaken als democratie en vrijheid van meningsuiting worden door de meerderheid beschouwd als niet-islamitisch, en riekend naar westerse invloed.

Het meeste succes, in ieder geval onder de gewone, arme gelovigen, hadden conservatieve bewegingen als de jama’at-i islami en de Moslimbroeders. Zij beweerden dat de islam in verval was geraakt, en terug moest keren naar het geloof in de tijd van de vrome voorouders (de salaaf, vandaar salafisme). Na de Tweede Wereldoorlog leek het er even op dat het Arabisch socialisme in staat zou zijn om het westerse imperialisme te stuiten. Maar toen dat omstreeks 1980 ernstig in diskrediet was geraakt, werd de terugslag onvermijdelijk en volgde de doorbraak van het islamisme. En aan de opmars daarvan lijkt voorlopig geen einde te komen.

Het islamisme was aanvankelijk een reactie op de corrupte dictaturen van presidenten als Nasser en Assad, die een goddeloze ‘socialistische’ staat schiepen om het volk te onderdrukken en zichzelf te verrijken. Maar het is geen tegenbeweging of een religieuze stroming. Het is een breed gedragen gevoel. Het gevoel dat de islam het enige adequate antwoord is op de groeiende westerse overheersing…

Reacties (17)

#1 Skyclad

“Maar ondertussen beschouwen moslims juist ‘het Westen’ als een bedreiging.”
Net zoals alle Christenen de Paus als leider accepteren en tegen anticonceptie zijn, net zoals alle Russen pro-Putin zijn, en net zoals alle Noord Koreanen voor het regime daar zijn.

Die tweede alinea (60 procent die de Sharia belangrijker vindt dan de lokale wetgeving) doet me erg twijfelen over de manier waarop dat onderzoek heeft plaatsgevonden. Degenen die zo denken zijn over het algemeen de erg conservatieven uit de onderontwikkelde regionen, en daarvoor moet je vooral kijken naar de Pakistani in de UK. En procentueel gezien zijn die niet zover in de meerderheid dat het zo’n uitslag zou genereren (ook onder de Pakistani is lang niet iedereen voor invoering van de Sharia), dus zou ik wel willen weten welke groepen en vooral ook welke aantallen ze per land hebben onderzocht.

“…zaken als democratie en vrijheid van meningsuiting worden door de meerderheid beschouwd als niet-islamitisch, en riekend naar westerse invloed.”

Laat me eens raden, de gebruikte bronnen zijn vooral Facebook, stormfront.org of pvv.nl?

‘Volgens onderzoek is de overgrote meerderheid van de PVVers voorstander van het heropenen van Auschwitz om daar iedereen die ‘links’ of Moslim is te vergassen en te verbranden. Ook is 60 procent (in Groningen 30 procent) voorstander van het legaliseren van kinderverkrachting.’

Realistisch nietwaar? Het is een hard maar (naar mijn eigen bescheiden mening) desondanks eerlijk oordeel over de gemiddelde PVVer!

  • Volgende discussie
#2 Olie B. Bommel

@1: Oh ja, statistieken deugen niet. Natuurlijk niet, want het zijn maar statistieken en daar kan je niets over zeggen. Laat me raden: hierna haal je de verkiezing van Donald Trump aan om je gelijk te bewijzen?
Gelukkig zijn er meer dan voldoende redenen om statistieken enige waarde toe te kennen. Elke arts, onderzoeker etc. kan je het belang hiervan aantonen. Maar nu terug naar religieus onderzoek. Hieronder vindt je een overzichtje van morele normen per land waar een grote moslimpopulatie aanwezig is:
http://www.pewforum.org/2013/04/30/the-worlds-muslims-religion-politics-society-morality/

Nu heb ik niet een vergelijkbaar onderzoekje voor je voor westerse landen, maar me dunkt dat veel mensen uit westerse landen men een godsgeloof niet noodzakelijk vinden voor een moreel rechtschapen leven, dat een meerderheid voor invoering van de Shariah is (wat die Shariah dan ook mag zijn) etc. etc. Trends in bovenstaand statistiekje zijn zeer zeker te zien en daar zijn duidelijke conclusies wel aan te verbinden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Skyclad

@2: Dat soort statistieken kan je ook van de Christenen in Utah maken, en zelfs van een groot deel van de biblebelt hier in Nederland. Betekent dat dan dat alle Christenen in die percentages er zo over denken? Als je in het noorden van Pakistan gaat pollen naar de populariteit van Al Qaida zal dat vrij hoog zijn. Maar het zal (behalve wat pubers die willen provoceren) een stuk lastiger zijn om in Nederland een groot aantal Moslims te vinden die dat soort groeperingen steunen.

Je kan vast ook onder PVVers individuen vinden die van mening zijn dat Anders Breivik een held is. Betekent dit dat alle PVVers dat vinden? Niet waarschijnlijk.

Statistieken zijn prachtig, als je ook kan zien hoe die statistieken zijn verkregen. Ik kan roepen dat 90% van de Anti-Zwarte Piet figuren volslagen idioten zijn. Maar dat zou ook niet kloppen (want 100% van die groep is dat). Als je een VVDer onderzoek laat doen naar corruptie binnen de VVD komt er waarschijnlijk ook uit dat er 0% corrupte politici zit, maar om dat dan een goed onderzoek te noemen…

Kijk naar Maurice de Hond als je wilt weten hoe twijfelachtig statistieken kunnen zijn, heeft die ooit ook maar enigsinds in de buurt gezeten van de verkiezingsuitslagen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 CK

@1: Inderdaad, zoals niet alle christenen van de paus houden en niet alle Joden pro-Israël zijn, zo kunnen ook moslims zich uitstekend redden zonder officiële regels en standpunten. Hulspas is teveel een kind van de Verlichting om te zien dat de categorieën vaag zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Amateur Commenter

De moslims waar ik mee omga zien liever de vooruitgang van de Westerse samenleving (in techniek, wetenschap, overheid etc) als een voortzetting van de islamitische verlichting en zien de afgelopen eeuwen eerder als een onderbreking van haar vooruitgang door imperialistische oorlogen dan dat het een concept is die zij dienen te kopieren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 knelistonie

@5: toch lijkt me dat voor het politieke deel een droombeeld te wezen. Alouf heeft geconstateerd dat de islamieten in hun contact met de Franken juist niets uit hun wetgeving en rechtspraak hebben overgenomen. Wel ontleenden de Franken veel aan islamitische wetenschap, en misschien ook techniek.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Jos van Dijk

‘Wij’ westerlingen zijn ons nauwelijks bewust van de enorme impact die de koloniale overheersing heeft gehad.

Een waar woord. Het terrorisme is een kind van de oorlog van Bush en Blair in Irak. De vluchtelingen vragen hier bescherming tegen wapens die het westen heeft geleverd en tegen onderdrukkende regimes die miljarden steun uit het westen ontvangen. En al zeventig jaar hanteert het westen in Palestina dubbele standaarden over democratie en mensenrechten. Vind je het gek dat ze daar met argwaan kijken naar mooie woorden uit Europa en de VS?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Arduenn

@3

Ik kan roepen dat 90% van de Anti-Zwarte Piet figuren volslagen idioten zijn. Maar dat zou ook niet kloppen (want 100% van die groep is dat).

Wat zeg je daar nou? Noem je mij zomaar een volslagen idioot?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Johanna

@2 Ja, statistieken doen ertoe, maar enige waakzaamheid is wel op zijn plaats wanneer het gaat om meningen, of in dit geval: vragen naar wat dé norm is. Wie vraagt naar de norm, krijgt al snel sociaal-wenselijke antwoorden c.q. antwoorden die de vastgestelde norm bevestigen. Dat wil echter niet zeggen dat dit ook de praktijk is. In veel islamitische landen is alcohol vrij verkrijgbaar en zijn er aanzienlijke aantallen moslims die, ondanks de door hen onderschreven norm, wel alcohol drinken. Het is dus belangrijk om onderscheid te maken tussen de norm en feitelijk gedrag.

Wij zijn zelf erg genoegd om iets te beschouwen als dichotomie. Bijvoorbeeld: iemand beschouwt zich als moslim of niet. Moslims zelf spreken ook wel over goede moslims, slechte moslims en niet-moslims. In hun ogen is een moslim die alcohol drinkt nog steeds een moslim. (Behalve dan als het gaat om extremisten. Die vinden dat iemand die zich niet aan de regels houdt geen moslim is. Mainstream moslims wijzen takfir, het verketteren van anderen, echter af, omdat een oordeel over de mens is voorbehouden aan Allah.)

In Nederland zijn we niet zo goed in omgaan met ambiguïteit. Elders is de werkelijkheid vaak gelaagder dan waar wij mee om kunnen gaan. We moeten er daarom voor waken om waarde aan scores toe te kennen uitsluitend vanuit ons eigen perspectief.
Als bijvoorbeeld moslims zeggen dat islamitische politieke partijen beter zijn, doen ze dat dan omdat ze allemaal fundamentalistisch zijn? Of doen ze dat omdat ze om zich heen (het onderzoek is uit 2011) voornamelijk seculiere autocratische regimes zien en corruptie in de praktijk hoogtij viert? Doen ze dat dan niet ook omdat die islamitische partijen zeggen op te komen voor sociale rechtvaardigheid?
Kijk maar eens naar die statistieken, dan zie je die ambiguïteit terug. Sharia moet leidend zijn, vinden – overigens sterk uiteenlopende – meerderheden. Maar men steunt tegelijkertijd ook dat democratie en de vrijheid van religie voor andersgelovigen. Ze willen een grotere rol van religie in de politiek én ze maken zich zorgen over extremisme en spreken zich uit tegen zelfmoordaanslagen.

Iets anders is waarom er altijd onderzoeken verschijnen over dé moslims, maar we nooit een onderzoek publiceren over alle christenen in de wereld. Kijk maar eens op de Pew site, dan gaat het over christenen in land X of over specifieke christelijke groeperingen (alleen katholieken, of evangelicals in de VS). Wie spreekt over dé christelijke wereld, doet er goed aan zich te realiseren dat Nederland daarin qua standpunten nogal een uitzonderingspositie inneemt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 tigger

In Nederland zijn we niet zo goed in omgaan met ambiguïteit. Elders is de werkelijkheid vaak gelaagder dan waar wij mee om kunnen gaan.

Ik denk dat dit wel meevalt. In Nederland noemen we iemand Christen of Katholiek, ook als die niet elke zondag naar de kerk gaat. We hebben alleen na 15 jaar moslimbashen de neiging om alles wat naar Islam neigt anders te beoordelen…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Olie B. Bommel

Me dunkt dat elke statistisch onderzoeker meteen ziet dat als je bevolkingsonderzoek doet naar Nederland, ziet dat een onderzoek in Nijkerk of Staphorst niet-representatieve uitkomsten geeft. Dat weet de plaatselijke bevolking ook. Men weet drommels goed dat men niet de maatstaf is van Nederland. Een enkele blik op het stemgedrag in deze gemeentes ziet al een trendbreuk met de rest van Nederland. Ik denk dat het heel redelijk is om te veronderstellen dat Pew dat ook weet van de equivalente islamitische religieuze gemeenschappen.

Het zal nooit exact overeenkomen wat Maurice de Hond peilt en wat er uit de verkiezingen komt. Maar geloof jij op basis van de huidige peilingen dat, ik noem maar wat, de PvdA 100 zetels gaat veroveren bij de eerstvolgende verkiezingen? Theoretisch kan het zo zijn dat MdH geen goede steekproef heeft van de samenleving. Maar het is veel waarschijnlijker dat, als hij een goed model heeft van de samenleving, dat de PvdA tussen de 10 en 15 zetels zal halen. Daarvoor bestaan er gewoon statistische tools zoals de centrale limietstelling.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Le Redoutable

“In het Westen wordt de islam vaak beschouwd als een monolithisch geloof” Inderdaad, het probleem is dat het dat juist niet is en de verschillende takken van de Islam al honderden jaren elkaar bestrijden.

In het Westen hebben wij voornamelijk last van de uitwassen, zoals de aanslagen in Parijs en New York, maar het grootste deel van het Islamitisch geweld gebeurt in Islamitsch gebied zelf en dus buiten bereik het van onze invloed. Helaas zorgen die aanslagen er ook voor dat we met Trump en straks misschien ook Le Pen opgescheept zitten.

Met koloniale overheersing heeft die godsdienststrijd helemaal niets te maken. Wij hebben de Soennieten niet tegen de Sjiieten opgezet, nog hebben ze van ons zaken als eerwraak geleerd. In niet Islamitische ex koloniën is ook geen sprake van een gelijksoortige uitbarsting van geweld.

De corrupte dictaturen kunnen alleen maar bestaan doordat de lokale geestelijken een betreffende dictator steunen, kerk en staat zijn daar grotendeels 1 geheel. De Ayathllah’s en co maken de dienst uit en bepalen wie er regeringsleider gaat worden en wie niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Joop

@12.

1 puntje: Tijdens het Ottomaanse Rijk werden de Arabieren met hun Saoedi’s en het Wahabisme kort gehouden. De Britten gaven hun de vrijheid. Met de bekende gevolgen van dien.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Prediker

Met koloniale overheersing heeft die godsdienststrijd helemaal niets te maken. Wij hebben de Soennieten niet tegen de Sjiieten opgezet, noch hebben ze van ons zaken als eerwraak geleerd.

@12 Wat eerwraak met de godsdienststrijd te maken heeft, is me niet helemaal duidelijk. Vermoedelijk houdt je argument in dat aangezien ‘ze’ eerwraak niet ‘van ons’ hebben geleerd, de sektarische strijd tussen soennieten en sji’ieten ook geen indirect gevolg kan zijn van koloniale opdeling en imperialistische interventies.

Probleempje daarbij is echter dat je daarvoor wel voorbij moet gaan aan de geschiedenis.

Bijvoorbeeld het gegeven dat het regime in Iran – dat voor sji’ieten het geestelijke equivalent is van wat het Vaticaan is voor rooms-katholieken – daar niet zomaar is komen te zitten, maar een reactie is op de installering van de dictator Sjah Mohammed Reza Pahlavi, die door de Amerikanen in het zadel werd gehesen na de succesvolle coup tegen sociaal-democraat Mohammed Mossadegh in 1953 op verzoek van de Britse inlichtingendienst MI6.

Mossadegh wilde namelijk de olievoorraden nationaliseren, en dat vonden Britse oliemaatschappijen niet zo’n fijn idee: daar ging hun winst. En verder ‘Koude Oorlog’ en straks lopen ze over naar de Sovjets. In Chili en tal van Latijns-Amerikaanse landen heeft de CIA vergelijkbare kunstjes geflikt. Daar komt het woord ‘bananenrepubliek’ nog vandaan.

Vandaar dat er nu een fel anti-Amerikaans regime zit dat met de Saoedi’s wedijvert om regionale macht, wat sji’ieten in de golfstaten dan weer verdacht maakt in de ogen van streng-soennitische regimes: allemaal agenten van de Iraniërs! De huidige oorlog in Jemen vloeit daar eveneens uit voort, net als de steun van de Saoedi’s en andere golfstaten voor jihadistische militanten in Syrië.

Sowieso is het gegeven dat sji’ieten en soennieten zich in allerlei Arabische staten in hetzelfde land bevinden een direct gevolg van de Sykes/Picot-overeenkomsten, waarbij men kunstmatig landen gecreëerd heeft. Maar blijf jezelf vooral voorhouden dat de erfenis van kolonialisme en imperialisme niet doorwerkt in de onderlinge ressentimenten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Bullie

Elke doctrine die is gebouwd op een feitenvrij heilsverhaal met als doel het conditioneren van zoveel mogelijk mensen is gevaarlijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Olie B. Bommel

Iets anders is waarom er altijd onderzoeken verschijnen over dé moslims, maar we nooit een onderzoek publiceren over alle christenen in de wereld. Kijk maar eens op de Pew site, dan gaat het over christenen in land X of over specifieke christelijke groeperingen (alleen katholieken, of evangelicals in de VS).

Uitstekend verklaarbaar. In vrijwel alle landen die een significante moslimmeerderheid hebben, is er ook een zeer grote meerderheid moslim. Turkije, Algerije, en zelfs Indonesie hebben meer dan 85% en vaak zelfs meer dan 95% moslims in de bevolking. Terwijl in Westerse landen waar dergelijke percentages christenen voorkomen op de vingers van een hand te tellen zijn ongeveer. Hier komt nog eens bij dat een van de grootste stromingen van het christendom, het Protestantisme, uit veel meer groepen bestaat dan bijvoorbeeld de islam. Hier in Nederland alleen al waren tot de vorming van de PKN meer dan, ik meen, 50 denominaties aanwezig. Laat staan in andere landen. Hierdoor zijn westerse landen veel heterogener dan landen waar moslims een overgrote meerderheid hebben. Dergelijke onderzoeken kan Pew dus niet doen zonder algemene conclusies te trekken over christenen in het algemeen.

Natuurlijk zijn er minderheden, ook in Irak, ook in Iran, ook in Turkije. Maar deze minderheden hebben vrijwel geen significante bijdrage aan de bevolking en er wordt vaker dan eens over hen heen geregeerd, met spanningen voor de minderheden tot gevolg. Op dezelfde manier zie je ook dat bijvoorbeeld niet-blanke katholieken in Italie het vaak veel moeilijker vinden om hun draai te vinden, omdat ze het gevoel hebben dat er over hen heen wordt geregeerd. Kijk maar bijvoorbeeld naar de commotie die Cécile Kyenge over zich heen kreeg.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 vander F

Die ‘westerse overheersing’ in het midden oosten/ noord afrika, en dan vooral de periode tussen einde Ottomaans rijk en einde WOII,
heeft weldegelijk een nog naijlend traumatisch effect.
Daarna het pan arabisch nationalisme op socialistische leest geschoeid wat in eerste instantie leek te zegevieren over ‘het westen’, wat een poging was dat trauma te overwinnen.
Mee surfend op de dynamiek van de koude oorlog leek het de westerse macht en denken te kunnen breken, het verzandde echter in dictaturen. En de vernedering, een volgend trauma, verslagen te worden door het nietige Israel, wat de droom van het pan arabisme deed uiteenspatten.
De val van het sovjet imperium deed de rest, het door het westen gesteunde Israel doorstond alle stormen, die vernedering door Israel en dus het westen voedt nog immer de haat en angst in het midden oosten, meer nog dan de onderdrukking van de Palestijnen zoals veel mensen vaak schijnen te denken.

  • Vorige discussie