Waar begint een ‘Theory of Everything’? Waar haal je de bouwstenen vandaan voor een dergelijk project? De meest voor de hand liggende gedachte is natuurlijk dat je daarvoor verwante wetenschappen moet gebruiken, die aan elkaar grenzen. Je combineer natuurkunde en scheikunde, of biologie en biochemie, en zo verder. Erg visionair is dat niet. Nee, een ware fascinerende theory of everything moet veel verder grijpen. Zoals de unificatie van de evolutieleer en de moraal, in de vorm van de sociobiologie. Dát is een dappere sprong richting everything. Of de combi hersenonderzoek en de menselijke geest. ‘Wij zijn ons brein’, zo luidt het credo dat velen uitdragen, er rotsvast van overtuigd dat we ooit het ‘ik’ kunnen beschrijven in termen van neurotransmitters. Voorwaar, een dappere sprong.
De natuurkundige Neil Johnson onderzoekt en ontwikkeld modellen voor gedrag in complexe systemen. Allerlei extemistische groepen (bijvoorbeeld ISIS of rebellengroepen, maar ook Alt-Right) vertonen online zeer vergelijkbare gedragspatronen.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
OPINIE - Even een korte geschiedenis. Vroeger draaide het in de wetenschap alleen maar om de citatie-index. Je artikel moest zo vaak mogelijk worden genoemd, in de beste bladen. Dat leidde tot allerlei wantoestanden zoals salami-tactiek (artikelen opknippen), afspraakjes (‘als jij… dan zal ik..’) en zo meer. Dat vonden we erg.
Daarna kwam de fase waarin de wetenschap niet alleen in de vakliteratuur maar ook in de gewone media moest scoren. De aanjagers hiervan waren overigens diezelfde vakbladen, in handen van commerciële uitgevers, die alleen ‘sexy’ onderwerpen wilden hebben en deze aan de pers opdrongen. Die ‘perverse prikkel’ leidde tot persconferenties en artikelen waarin de resultaten keihard werden rondgetoeterd, vóór collega’s de kans kregen om te reageren – of zelfs maar in te zien. En de media vonden het natuurlijk geweldig, want het werd allemaal heel spannend gebracht (we zijn aangeland in de tijd van de almachtige voorlichters) en spannend nieuws is in de wetenschap een schaars goed.
Met name het klimaatonderzoek was en is voor veel journalisten een bron van heerlijk alarmerend nieuws – ook al moeten ze daarvoor de gegevens wel masseren. Een mooi voorbeeld is een recente publicatie in de New York Times, over de effecten van het opwarmen van de Antarctische zeebodem met een graadje of meer. De onderzoekers wilden dat experimenteel testen en legden een soort elektrische dekens op de bodem. Afgezien van de vraag wat een dergelijke lokale deken nu eigenlijk zegt, zijn de resultaten (hoe hard groeit het leven onder die warme deken?) zeer wisselend. De een schoot vooruit, een ander gaf geen sjoege.
DATA - Er schijnt nogal wat discussie te zijn over een onderzoek waaruit blijkt dat in Europa bepaalde religies groeien en andere krimpen, puur op basis van geboorteoverschot (aantal sterfgevallen minus aantal levendgeborenen).
Dat daarbij niet genoemd wordt dat de “traditionele” bevolking al meer vergrijst is dan de recent geïmmigreerde is een beetje jammer.
Maar wat ook niet goed naar voren komt is dat in veel landen er, ongeacht religie of herkomst, niet genoeg kinderen meer geboren worden om op lange termijn de populatie in stand te houden. Ook in Nederland niet. Om een bevolkingsevenwicht te krijgen is een kindertal van 2,1 per vrouw nodig.
Hier de ontwikkeling van de cijfers voor Nederland tot en met 2016:
Kan natuurlijk nog even duren voor dit effect helemaal zichtbaar wordt.
Interessant is het ook, in het licht van het eerder genoemde onderzoek, om te kijken naar de drie grootste niet-westerse groepen in Nederland. Hier de uitsplitsing:
De stijging zit dus vooral bij de van oorsprong Turkse allochtonen. Hiervoor is niet een duidelijke verklaring te geven.
Dit alles natuurlijk los van de vraag hoe religievast een volgende generatie is.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
COLUMN - De reactie van de Amerikanen op de zonsverduistering werd unaniem omschreven als ‘hysterisch’. En wie de Amerikaanse media een klein beetje heeft gevolgd (meer is niet aan te raden), kan dat ook bevestigen. Alles en iedereen had het over de zonsverduistering.
Dezelfde media wisten ook te vertellen hoe dat kwam: de Verenigde Staten verkeren in een diepe psychologische crisis. Het land is in anderhalve eeuw niet zo diep verdeeld geweest. Op zo’n moment is er dringend behoefte aan goed nieuws. Als de media dat niet kunnen verzorgen, dan moet de kosmos dat maar doen. Zoals de bevestiging van Einsteins relativiteitstheorie in 1919. Niemand die begreep waar het om ging, maar zo vlak na de Eerste Wereldoorlog was elk nieuws dat niet over oorlog ging, buitengewoon welkom.
De zonsverduistering als mooi nieuws. Het is anders geweest. Maar vergeleken bij kometen en meteorietinslagen is de zonsverduistering wat dat betreft altijd al een randverschijnsel. Al vele eeuwen voor Christus konden Babylonische astronomen zonsverduisteringen voorspellen. Die kennis is dus al zo oud als de mensheid.
Dat neemt niet weg dat ook een zonsverduistering aanleiding kan geven tot paniekgolven. Maar dan moet er nét iets meer gebeuren. Zo was er een zonsverduistering op het moment dat de Engelse koning Hendrik III stierf. Het samenvallen van deze twee gebeurtenissen leidde tot een forse uitbarsting van Eind-der-Tijden paniek in heel het land. Maar als je dat leest, zou je bijna vergeten dat verreweg de meeste zonsverduisteringen met een schouderophalen werden begroet en geen historische sporen nalieten. Waarschijnlijk juist omdat er geen (extra) reden was voor paniek.
COLUMN - Genetische foutjes in een oogwenk gerepareerd. Dat was het grote wetenschappelijke nieuws van vorige week. Genetici kunnen met behulp van de CRISPR-techniek (dat gloednieuwe stuk genetische gereedschap) fouten in het DNA snel en probleemloos herstellen. De ontdekkers kregen bij die ontdekking nog een onverwachte bonus: ze hadden een stukje nep-DNA aangeleverd, bij wijze van een soort pleister op de wonde, maar het herstelmechanisme in de cel maakte daar geen gebruik van; het keek automatisch naar het andere, identieke (en gezonde) gen om te zien welk stukje DNA er ineens ontbrak, en zorgde spontaan voor perfect herstel.
Dergelijke doorbraken leidden in de media altijd weer tot gebabbel over ‘designer-babies’ waarbij huiverend wordt gefantaseerd over een kliniek die straks genen kan invoegen of veranderen om het ideale embryo te creëren. Dat is onmogelijk (we weten inmiddels allang dat onze genetica niet zo in elkaar steekt), maar de wetenschapsjournalistiek kan het nu eenmaal niet laten om verouderde ‘spannende’ vraagstukken steeds weer op te warmen. Niks geen ideale kinderen dus, maar in plaats daarvan zou de CRISPR-doorbraak in de verre toekomst wel eens een heel andere en veel belangrijke toepassing kunnen krijgen. Namelijk de redding van de mensheid.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
ONDERZOEK - Zelfbedrog lijkt iets te zijn wat mensen per definitie zelf doen. Jij zelf bedriegt jezelf. Maar wie beter kijkt ziet dat het een sterk sociaal verankerd fenomeen is. Technologie en vooral sociale media spelen een cruciale rol in ons zelfbedrog, schrijft Roy Dings op Sociale Vraagstukken.
Wetenschappers karakteriseren zelfbedrog doorgaans in termen van ‘gemotiveerde irrationaliteit’. Dit houdt in dat iemand die zichzelf bedriegt een motivatie heeft om op een irrationele manier met informatie om te gaan (vgl. Mele 2001). Simpel gezegd: iemand die zichzelf bedriegt ziet wat hij wil zien, leest wat hij wil lezen en hoort wat hij wil horen.
Veel wetenschappers hebben hierdoor de neiging om zelfbedrog te bestuderen als individueel verschijnsel. Immers, als zelfbedrog te maken heeft met een verstoorde informatieverwerking, dan moeten we onderzoek doen naar de cognitieve mechanismen die een dergelijke verstoring mogelijk maken.
Maar zelfbedrog is tevens een sociaal fenomeen: er zijn ook sociale mechanismen die bijdragen aan ons zelfbedrog (zie bijvoorbeeld Dings 2017).
De traditionele benadering van zelfbedrog erkent dat wat andere mensen doen en zeggen (of juist niet doen of nalaten te zeggen), informatie is die we kunnen gebruiken om onszelf voor de gek te houden. Als ik vier mensen vraag om commentaar te leveren op mijn artikel, en drie daarvan zijn vrij negatief, dan bedrieg ik mezelf wanneer ik bovengemiddelde waarde hecht aan die éne positieve reactie, bijvoorbeeld door mezelf wijs te maken dat de drie critici slecht gelezen hebben.
ACHTERGROND - Anderhalf jaar geleden schreef Carlijne Vos een verhelderend stuk in De Volkskrant over asielzoekers, dat ze inleidde met de opmerking dat het tijd was “om fictie van feiten te onderscheiden”. Er was helemaal niets mis met haar betoog. Voor wie probeerde genuanceerd te denken over de problematiek, stond er veel lezenswaardigs in. Wie zich daarentegen vooral zorgen maakte en de nuance voorbij was, werd door het stuk vooral bevestigd in het idee dat die linkse journalisten van De Volkskrant desnoods gewoon logen om hun multiculti-ideaal op te dringen aan een Nederland dat met die gelukzoekers allang helemaal klaar was.
Die laatste reactie was dan een uiting van het backfire-effect. Het lijkt zo voorbeeldig wat Vos deed: het presenteren van de correcte feiten en het uitleggen van de wijze waarop die zijn vastgesteld, maar het werkt niet. Weliswaar is uitleg vaak een manier om een discussie naar een goed einde te brengen, maar dat is niet het geval wanneer de context al polemisch is. Dan worden zelfs de objectiefst-denkbare gegevens en de allerredelijkste methoden gewantrouwd.
Het backfire-effect is een klassieker uit de wetenschapsvoorlichting. Om wat voorbeelden te geven uit mijn eigen vak, de oudheidkunde:
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
RECENSIE - In de gebruikelijke stroom journalistieke bagger waar ik dagelijks doorheen waad, op zoek naar die paar pareltjes die het lezend leven de moeite waard maken, kwam ik een tussengevalletje tegen. Op zich een prima geschreven stuk, maar wat proefde ik daar nou toch tussen de regels door? Jaloezie? Nu is Elon Musk een controversieel figuur, zoals vrijwel iedereen die een visie heeft én succes, maar om hem nu als een doodordinaire kapitalist weg te zetten, die het alleen maar om de poen gaat, is me wat te gortig.
Ik steek mijn bewondering voor Musk niet onder stoelen of banken. Net als Steve Jobs is hij wellicht geen ideale werkgever, geen prettig sociaal persoon en misschien wel een hork of zelfs een klootzak, maar dat doet niets af aan het feit dat hij zo’n beetje in zijn eentje hele technologische revoluties op gang brengt. Ja maar, stond er in het stuk, hij vindt die technologie niet zelf uit. Nee, Jobs heeft de smartphone ook niet bedacht, maar wel de smartphonerevolutie ontketend. Trouwens, de meeste hedendaagse technologie is er dankzij de door de overheid gesponsorde wetenschap gekomen. Bedrijven maken die vervolgens commercieel. Je leest hier een goed verhaal over hoe dat zit.
OPINIE - Sommige artikelen zou je zelf geschreven willen hebben, zoals het stuk van Martijn van Calmthout in De Volkskrant van afgelopen zaterdag over Erich von Däniken. Terwijl Van Calmthout enerzijds duidelijk maakt hoe pseudowetenschappelijk Von Dänikens idee is dat de aarde ooit is aangedaan door buitenaardse bezoekers, schetst hij een uiteindelijk sympathiek portret.
Daar is niets mis mee, maar door dit accent is er geen aandacht voor de negatieve impact van Von Dänikens gefantaseer. Die is echter onverminderd actueel.
Eén probleem is makkelijk te benoemen. Von Däniken heeft een charmante belangstelling voor het erfgoed van exotische culturen, waar hij verbaasd naar kijkt. Die piramiden, zoiets indrukwekkends kunnen die Egyptenaren natuurlijk nooit zélf hebben gebouwd. Die wereldkaart van de Ottomaanse admiraal Piri Reis is zó nauwkeurig dat een Turk het niet kan hebben vervaardigd. Je zou haast denken dat Von Däniken een eurocentrist is die de niet-Europese culturen elke creativiteit ontzegt.
Alleen: het is nog erger. Hij meent namelijk ook dat voor de bouw van Stonehenge technieken nodig waren die de Europeanen in de prehistorie nog niet bezaten. Von Däniken ontzegt dus álle culturen creativiteit. Ik las nooit een auteur met zo’n negatief mensbeeld.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
_-_Google_Art_Project_-_edited.jpg){kind=link}