Brave carrièrewetenschappers: gevaar of onzin?

Wordt de wetenschap voortgedreven door briljante enkelingen met het juiste inzicht? Of juist door de tienduizenden brave wetenschappers die heel precies hun werk doen en daarover keurige artikelen schrijven in ‘top’ journals? Wat is de beste manier om nieuwe wetenschappelijke kennis op te doen? Niemand weet het natuurlijk – per definitie: zodra je weet hoe nieuwe inzichten verworven moeten worden, verwerf je die inzichten natuurlijk meteen. De organisatie van de wetenschap is dan ook een beetje dubbelhartig: aan de ene kant zitten er natuurlijk overal brave onderzoekers met een vaste baan hun onderzoekjes te doen en wordt de zogenaamd democratisch samengestelde Nationale Wetenschapsagenda leidend. Aan de andere kant zijn er allerlei speciale beurzen, onderscheidingen en prijzen voor eenlingen aan wie we bijzondere kwaliteiten toekennen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Heerlijk wegdromen bij kleine scheetjes

COLUMN - Het was me het Marsweekje wel! U kunt het onmogelijk hebben gemist: er zijn organische moleculen op Mars! Dus wie weet is er wel leven op Mars! Iedereen was er vol van. In elk geval op de wetenschapsredacties her en der én bij NASA. De aanstichter van al deze heisa.

Wat is er dan ontdekt? Het goede nieuws draaide om een stukje steen dat uit de Marsgrond is gevist door de Marslander Curiosity. Die lander is eigenlijk een grote mislukking want Curiosity moest in de Marsgrond gaan boren. Als er leven is, zo luidt de heilige overtuiging, dan zit dat verborgen in de grond want de zonnestraling aan het Marsoppervlak is niet te harden. Bij gebrek aan atmosfeer. Goed, dus kreeg Curiosity (die al zes jaar op Mars staat) een boor mee. En die brak. Het mogelijke Marsleven was in een KRAK! onbereikbaar geworden. Gelukkig slaagden NASA-nerds erin om die tool toch nog, als een lam armpje, te gebruiken om nét ietsje onder het oppervlak te frotten. En zo kwamen ze aan die steen.

Die werd vervolgens (want dat is de procedure) in een oventje aan boord van Curiosity verhit tot achthonderd graden. Op zo’n moment gaat alles wat organisch is natuurlijk in rook op. Maar het gaat NASA dan ook om de rook. Daarin zaten moleculen die zouden kunnen duiden op ‘sporen van organische moleculen’. Een soort zwavel-koolwaterstofverbindingen. Laten we hopen dat het computermodel dat de rooksignalen leest, klopt. Dan moeten we daarna nog hopen dat er geen andere, onbekende grondstoffen bestaan die hetzelfde rookje geven. En dan moeten we natuurlijk nog geloven dat de moleculen inderdaad organisch zijn.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Quote du Jour | Wiki-expertise


 

[Angela Nagle’s] expertise on internet culture is seen, from the book’s opening statement of purpose, to be frequently based on the first page of a given Wikipedia entry.

Angela Nagles Kill All Normies (Zero Books, 2017) is in de era-Trump het go-to boek waarmee mensen trachten te begrijpen hoe allerlei obscure subculturen op het internet in elkaar steken. Van Gamergate tot 4Chan, van Kekistan tot Pepe the Frog; en de opkomst van de AltRight – wat is er toch aan de hand?

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Niks om ziek van te worden

COLUMN - Het gebeurt vaker, ook in ons eigen land, maar een van de grootste gevallen van massahysterie was toch wel op de Palestijnse Westoever in maart 1983. Het begon met een meisje op een school in Arrabah, dat op een gegeven moment opstond van haar stoel, naar het raam liep, en heftig zuchtend klaagde over misselijkheid en ademnood. De klas vroeg zich geschrokken af wat er aan de hand was. Had ze iets verkeerds gegeten? Was het iets in de lucht? Roken ze iets? Kortom, binnen een paar uur vertoonden tientallen meisjes dezelfde symptomen en verschenen er ambulances voor de school.

En dat was zeker niet het slot van het verhaal. In de dagen daarna kwamen de slachtoffers overal vandaan. De Palestijnse autoriteiten beschuldigden de Israëli’s van het gebruik van gevaarlijke strijdgassen. Maar ook Israëlische (vrouwelijke) soldaten klaagden over misselijkheid en ademnood. Uiteindelijk zouden er, in de loop van een aantal weken, bijna duizend mensen opgenomen worden in het ziekenhuis vanwege deze vage klachten. En de oorzaak? Niemand die het weet. Het Amerikaanse CDC deed uitgebreid onderzoek maar kon niks vinden. Slotconclusie: massahysterie. Onbewust kopieergedrag versterkt door de angstige, stressvolle omstandigheden op de West Bank.

Foto: De monding van de Rijn bij Katwijk ((c) Livius.org)

Waar is toch de Rijn?

RECENSIE - ‘Wie echt iets van de Rijn wil weten, móét dit boek lezen!’ Aldus Maarten van Rossum op de omslag van dit boek. Nu is het niet mijn gewoonte te reageren op commerciële blurpjes, en ik weet ook wel dat Van Rossum dagelijks vijf verzoekjes krijgt om ergens iets van te vinden. Maar in dit geval ben ik het met het Utrechtse orakel grondig oneens.

De Rijn. Biografie van een rivier van Martin Hendriksma gaat helemaal niet over de Rijn. Het gaat over van alles en nog wat op en om die rivier, maar die blijft in dit boek zélf de grote onbekende. Hendriksma verwijt de schilder Turner dat hij een reis langs de Rijn maakte maar dat de rivier op zijn schilderijen nauwelijks te vinden is. Dit boek gaat gebukt onder hetzelfde euvel. Hendriksma ziet zó veel leuke dingen dat hij geen oog heeft voor de stroom.

Mijn bezwaar komt waarschijnlijk voor uit het oude probleem van de two cultures. Want wat is een biografie van een rivier? Dat zou je op twee manieren kunnen opvatten. Je zou het kunnen hebben over de tienduizenden jaren deep history van deze stroom. Wanneer ze ontstond; welke factoren haar loop bepaalden; hoe de loop gedurende millennia evolueerde (ooit was de Theems een zijrivier). Wie toen langs haar oevers woonden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Slingeraap (Wikimedia Commons | Victor Silvares)

De bioloog die niet wil deugen

Ikzelf, met mijn humboldtiaanse globale ecologische visie en onconventionele werkwijze van blootvoets het nog totaal ongestoorde oerwoud in te trekken om met eigen ogen Moeder Natuur aan het evolutionaire werk te zien, haar op mijn huid te voelen, op te snuiven en te inhaleren, ben als wetenschapper eigenlijk nooit echt au sérieux genomen door het gros van de achter hun bureau gezeten Amerikaanse salonbiologen, eigenlijk al sinds ik in de jaren zeventig van de vorige eeuw mijn eerste veldwerk uitvoerde in het toen nog geheel maagdelijke Surinaamse oerwoud. Dat komt ervan als je je niet ‘bij je leest houdt…

RECENSIE – Marc van Roosmalen is een bijzonder type bioloog. Dat weet iedereen die een beetje bekend is met zijn leven en werk in het Amazonewoud. Een man die verzet oproept, die zijn licht niet onder de korenmaat stelt en zich vergelijkt met de reus Alexander von Humboldt, met heftige overtuigingen en een pesthekel aan biologen die het van achter hun bureau beter denken te weten. Sinds een paar jaar doet Van Roosmalen zijn best om zijn bevindingen in wetenschappelijke publicaties te gieten. Of in boeken, zoals Waarom de buren nooit deugen, waaruit bovenstaand citaat afkomstig is.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | U bent een samenraapsel

COLUMN - Op het schoolbord zag het er zo indrukwekkend uit. Die bevruchte eicel, die wist wat ze deed. Eerst verdubbelde ze haar DNA en dan veranderde ze langzaam van één, heel netjes, in twee bolletjes. En de kern deed ondertussen exact hetzelfde. Er verschenen lichaampjes, die maakten draden, en die trokken de kern hoepla uit elkaar. Effe verder knijpen en je had twee cellen. En daarna waren er vier. En daarna acht. Het was zo helder als wiskunde. En daarom, zo leerden we, hebben alle cellen in ons lichaam allemaal hetzelfde DNA.

Allemaal niet waar, weten we sinds kort. Want het is sinds kort mogelijk om een aantal lichaamscellen van een individu te nemen en daarvan ‘effe snel’ het genoom in kaart te brengen. En als je dat doet, blijkt iets heel anders. Dan blijkt dat we allemaal eigenlijk uit een bonte familie van cellen bestaan. Dat het DNA in het brein heel anders kan zijn dan in het hart, of het bloed. Toch van belang als we op zoek gaan naar genetische afwijkingen.

Die deling, die er op het schoolbord zo keurig uit ziet, is in de praktijk vaak helemaal niet zo keurig. Er kan van alles misgaan. Dezelfde (twee) chromosomen eindigen in dezelfde cel. Chromosomen kunnen breken, of delen van chromosomen hangen ineens aan een ander chromosoom. Of er is sprake van een ‘gewone’ mutatie. In de meeste gevallen sterven afwijkende cellen vrij snel, of ze kunnen zich niet verder vermenigvuldigen. Dan is er niks aan de hand. Maar het is natuurlijk ook mogelijk dat één van de afwijkelingen daar géén last van heeft en net als de rest vrolijk verder gaat met delen. Dan krijgt het embryo dus een afwijkende cellijn aan boord. En die cellen die kunnen in de loop der weken overal terechtkomen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Navy Medicine (cc)

Een ramp die zwijgend voorbijging

RECENSIE - Wat een uitstekend boek! Alles wat u over het verloop van de Spaanse griep zou willen weten, staat erin. Helder en vlot geschreven. Historische overzichten afgewissseld met persoonlijke verhalen, anekdotes en actuele wetenschappelijke informatie. En met in de laatste hoofdstukken een wijze les.

Alleen is dat wat mij betreft niet de les die auteur Laura Spinney voor ogen had.

Gruwelijke pandemie

De eerste driehonderd van de driehonderdzestig pagina’s gaat alles goed. Vol overgave beschrijft Spinney de afschuwelijke pandemie die vanaf het voorjaar van 1917 in drie golven over de wereld raasde, en uiteindelijk méér slachtoffers maakte dan de Eerste Wereldoorlog. Waar die uiterst besmettelijke en dodelijke griepvariant vandaan kwam, is nog steeds een raadsel. Mogelijk in de Verenigde Staten, waar het eerste ‘officiële’ geval werd genoteerd. Mogelijk in Noord-Frankrijk, waar zich in de overvolle, smerige Britse militaire kampen al eerder vergelijkbare uitbraken van griepachtige ziekten hadden voorgedaan, eerder dan in de VS.

En dan is er altijd nog Chinese platteland. Een gebied dat in die tijd zó regelmatig getroffen werd door ziekten (en waar mens, eend en varken zó dicht op elkaar leefden) dat dat per definitie over de beste papieren beschikt om als bron in aanmerking te komen. Waar is die dodelijke combinatie van viraal RNA ontstaan, die later de aanduiding H1N1 kreeg? Hebben Chinese arbeiders op weg door de VS (op weg naar het westelijk front, om daar loopgraven aan te leggen), de ziekte verspreid?

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een rijk en leeg land

COLUMN - De gierzwaluw is nog steeds niet teruggekeerd. Normaliter klinkt vanaf begin mei hun schrille geluid (‘gegier’?) rond ons huis. Vooral tegen de avond, wanneer ze massaal terugkeren van insecten vangen rond het Veluwemeer. Maar momenteel is het nog steeds érg stil. Waar zijn ze? Het zal toch niet… Gelukkig leert een zoektocht op het internet dat ze waarschijnlijk zware vertraging hebben opgelopen door zandstormen in Afrika. We wachten af.

Het zal toch niet het gevolg zijn van het ineenstorten van de insectenpopulaties? Een paar maanden geleden waarschuwden Duitse (en Nijmeegse) biologen dat de aantallen insecten ernstig terugliepen. Dat alarmerende nieuwtje ging vervolgens de wereld rond. Enkele Wageningse collega’s zetten vraagtekens bij de gehanteerde meetmethode en wiskunde, maar afgelopen week kwam Natuurmonumenten, die haar eigen cijfers had doorgespit, met een vergelijkbare waarschuwing. In de afgelopen 27 jaar zou twee derde van de insecten zijn verdwenen.

Marc van den Tweel, directeur van Natuurmonumenten, kwam met een mogelijke verklaring:

‘De landbouw is een van de belangrijkste beheerders van ons buitengebied. Daar wordt jaarlijks zo’n tien miljoen kilo aan chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. We moeten toe naar biologische bestrijding. Het verbod op drie chemische middelen is een mooi begin, maar lang niet genoeg. Er is simpelweg meer ruimte nodig voor natuur in landbouwgebieden.’

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een blunderende redder der beschaving

COLUMN - Iets met ‘… Churchill-doden’. Meer kon ik niet lezen. Het vliegtuigje-met-sleep was alweer een eind doorgevlogen, richting de Utrechtse binnenstad. Dat wordt een rel, dacht ik. De zoveelste rond 4 mei. Een paar uur later staat de man die het vliegtuigje had besteld (‘Herdenk ook de Churchill-doden’) met een spandoek op de Dam: ‘Churchill massamoordenaar’. En hij wordt opgepakt. Wat hem bezielde bleef een raadsel.

Afgelopen zaterdag kwam hij echter uitgebreid aan het woord in het Algemeen Dagblad. Dan wordt duidelijk welke doden hij nu precies bedoelt. Het is geen onbekend rijtje. Churchill ‘heeft nooit ingegrepen op de Holocaust’. Hij liet bombardementen uitvoeren ‘toen de oorlog al zowat voorbij was’ en dan was er nog de hongersnood ‘in het toen nog Britse Bengalen’ in 1943. Dáár moeten we het over hebben, vindt de 66-jarige Schiedammer. ‘Ik wilde alleen een debat op gang brengen. Als er niks verandert, doe ik het volgend jaar weer.’

Het AD citeert keurig een historicus, Felix Klos, die constateert dat Churchill ‘allang niet meer heilig’ is. Klos wijst op het debat over de oorzaken achter die hongersnood én over de bombardementen. Desondanks sluit hij af met de mededeling dat Churchill voor hem nog steeds ‘de redder van de westerse beschaving’ is. Wat toch redelijk heilig klinkt.

Vorige Volgende