Wetenschap & Onderwijs Archives - Pagina 28 van 137

Foto: Martin Pettitt (cc)

De laatste vraag?

18 juni 2018 , 08:00 , door P.J. Cokema

To arrive at the edge of the world’s knowledge, seek out the most complex and sophisticated minds, put them in a room together, and have them ask each other the questions they are asking themselves.

Deze uitspraak van kunstenaar James Lee Byars is het motto van The Edge, opgericht door uitgever en publicist John Brockman.

Twintig jaar lang formuleerde Brockman een vraag waar wetenschappers, schrijvers, kunstenaars en ondernemers op reageerden. In die twintig jaar leidden 21 vragen tot ruim 2950 essays. Van mensen als Hans Ulrich Obrist (curator Serpentine Gallery, London), Brian Eno (componist, musicus), Alan Alda (acteur, regisseur, schrijver), John Markoff (journalist, Pulitzer Prize-winnaar, The New York Times). Mike Godwin (advocaat, schrijver, jawel, van de Wet van Godwin) tot een groot aantal wetenchappers als Daniel C. Dennett (filosoof), Helen Fisher (biologisch antropoloog), Leonard Susskind (theoretisch natuurkundige), Richard Dawkins (evolutionair bioloog) en Jared Diamond (fysioloog en evolutionair bioloog).

Eén vraag per jaar. Brockman zegt nu door zijn vragen heen te zijn en stelt de laatste:

Ask ‘The Last Question,’ your last question, the question for which you will be remembered.

Het cliché zegt dat elke vraag weer een volgende oproept. Een laatste vraag zou dus niet kunnen bestaan, maar daar gaat het bij The Edge ook niet om. Het hele project berust op het principe van een “vragende werkelijkheid”. Een werkelijkheid die niet uitgaat van oplossingen of verklaringen. Een antwoord (een uitleg of een oplossing) is een eindpunt en weerhoudt een verdere ontwikkeling (m.a.w. het ‘doordenken’, het doorvragen stopt daar).

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Quote du Jour

Quote du Jour | Wiki-expertise

31 mei 2018 , 11:00 , door Prediker

[Angela Nagle’s] expertise on internet culture is seen, from the book’s opening statement of purpose, to be frequently based on the first page of a given Wikipedia entry.

Angela Nagles Kill All Normies (Zero Books, 2017) is in de era-Trump het go-to boek waarmee mensen trachten te begrijpen hoe allerlei obscure subculturen op het internet in elkaar steken. Van Gamergate tot 4Chan, van Kekistan tot Pepe the Frog; en de opkomst van de AltRight – wat is er toch aan de hand?

Foto: Ruben Nijveld (cc)

Brave carrièrewetenschappers: gevaar of onzin?

13 juni 2018 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - Wordt de wetenschap voortgedreven door briljante enkelingen met het juiste inzicht? Of juist door de tienduizenden brave wetenschappers die heel precies hun werk doen en daarover keurige artikelen schrijven in ‘top’ journals? Wat is de beste manier om nieuwe wetenschappelijke kennis op te doen?

Niemand weet het natuurlijk – per definitie: zodra je weet hoe nieuwe inzichten verworven moeten worden, verwerf je die inzichten natuurlijk meteen. De organisatie van de wetenschap is dan ook een beetje dubbelhartig: aan de ene kant zitten er natuurlijk overal brave onderzoekers met een vaste baan hun onderzoekjes te doen en wordt de zogenaamd democratisch samengestelde Nationale Wetenschapsagenda leidend. Aan de andere kant zijn er allerlei speciale beurzen, onderscheidingen en prijzen voor eenlingen aan wie we bijzondere kwaliteiten toekennen.

Onder de knie

Je kunt het dilemma aardig geïllustreerd zien op het weblog van de Duitse theoretisch fysica Sabine Hossenfelder. In een recente post schrijft ze over de crisis in de wetenschap. Hoe komt het dat er bijvoorbeeld in haar eigen vak de afgelopen decennia nog maar zo weinig vooruitgang is gemaakt? Volgens haar ligt dit in kuddedenken: wetenschappers doen eigenlijk alleen maar dingen die andere wetenschappers ook al doen, en wie buiten de gebaande paden treedt, krijgt nauwelijks nog geld voor zijn onderzoek:

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Heerlijk wegdromen bij kleine scheetjes

12 juni 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Het was me het Marsweekje wel! U kunt het onmogelijk hebben gemist: er zijn organische moleculen op Mars! Dus wie weet is er wel leven op Mars! Iedereen was er vol van. In elk geval op de wetenschapsredacties her en der én bij NASA. De aanstichter van al deze heisa.

Wat is er dan ontdekt? Het goede nieuws draaide om een stukje steen dat uit de Marsgrond is gevist door de Marslander Curiosity. Die lander is eigenlijk een grote mislukking want Curiosity moest in de Marsgrond gaan boren. Als er leven is, zo luidt de heilige overtuiging, dan zit dat verborgen in de grond want de zonnestraling aan het Marsoppervlak is niet te harden. Bij gebrek aan atmosfeer. Goed, dus kreeg Curiosity (die al zes jaar op Mars staat) een boor mee. En die brak. Het mogelijke Marsleven was in een KRAK! onbereikbaar geworden. Gelukkig slaagden NASA-nerds erin om die tool toch nog, als een lam armpje, te gebruiken om nét ietsje onder het oppervlak te frotten. En zo kwamen ze aan die steen.

Die werd vervolgens (want dat is de procedure) in een oventje aan boord van Curiosity verhit tot achthonderd graden. Op zo’n moment gaat alles wat organisch is natuurlijk in rook op. Maar het gaat NASA dan ook om de rook. Daarin zaten moleculen die zouden kunnen duiden op ‘sporen van organische moleculen’. Een soort zwavel-koolwaterstofverbindingen. Laten we hopen dat het computermodel dat de rooksignalen leest, klopt. Dan moeten we daarna nog hopen dat er geen andere, onbekende grondstoffen bestaan die hetzelfde rookje geven. En dan moeten we natuurlijk nog geloven dat de moleculen inderdaad organisch zijn.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Niks om ziek van te worden

5 juni 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Het gebeurt vaker, ook in ons eigen land, maar een van de grootste gevallen van massahysterie was toch wel op de Palestijnse Westoever in maart 1983. Het begon met een meisje op een school in Arrabah, dat op een gegeven moment opstond van haar stoel, naar het raam liep, en heftig zuchtend klaagde over misselijkheid en ademnood. De klas vroeg zich geschrokken af wat er aan de hand was. Had ze iets verkeerds gegeten? Was het iets in de lucht? Roken ze iets? Kortom, binnen een paar uur vertoonden tientallen meisjes dezelfde symptomen en verschenen er ambulances voor de school.

En dat was zeker niet het slot van het verhaal. In de dagen daarna kwamen de slachtoffers overal vandaan. De Palestijnse autoriteiten beschuldigden de Israëli’s van het gebruik van gevaarlijke strijdgassen. Maar ook Israëlische (vrouwelijke) soldaten klaagden over misselijkheid en ademnood. Uiteindelijk zouden er, in de loop van een aantal weken, bijna duizend mensen opgenomen worden in het ziekenhuis vanwege deze vage klachten. En de oorzaak? Niemand die het weet. Het Amerikaanse CDC deed uitgebreid onderzoek maar kon niks vinden. Slotconclusie: massahysterie. Onbewust kopieergedrag versterkt door de angstige, stressvolle omstandigheden op de West Bank.

Foto: De monding van de Rijn bij Katwijk ((c) Livius.org)

Waar is toch de Rijn?

31 mei 2018 , 11:00 , door Marcel Hulspas

RECENSIE - ‘Wie echt iets van de Rijn wil weten, móét dit boek lezen!’ Aldus Maarten van Rossum op de omslag van dit boek. Nu is het niet mijn gewoonte te reageren op commerciële blurpjes, en ik weet ook wel dat Van Rossum dagelijks vijf verzoekjes krijgt om ergens iets van te vinden. Maar in dit geval ben ik het met het Utrechtse orakel grondig oneens.

De Rijn. Biografie van een rivier van Martin Hendriksma gaat helemaal niet over de Rijn. Het gaat over van alles en nog wat op en om die rivier, maar die blijft in dit boek zélf de grote onbekende. Hendriksma verwijt de schilder Turner dat hij een reis langs de Rijn maakte maar dat de rivier op zijn schilderijen nauwelijks te vinden is. Dit boek gaat gebukt onder hetzelfde euvel. Hendriksma ziet zó veel leuke dingen dat hij geen oog heeft voor de stroom.

Mijn bezwaar komt waarschijnlijk voor uit het oude probleem van de two cultures. Want wat is een biografie van een rivier? Dat zou je op twee manieren kunnen opvatten. Je zou het kunnen hebben over de tienduizenden jaren deep history van deze stroom. Wanneer ze ontstond; welke factoren haar loop bepaalden; hoe de loop gedurende millennia evolueerde (ooit was de Theems een zijrivier). Wie toen langs haar oevers woonden.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Slingeraap (Wikimedia Commons | Victor Silvares)

De bioloog die niet wil deugen

30 mei 2018 , 11:00 , door Marcel Hulspas

Ikzelf, met mijn humboldtiaanse globale ecologische visie en onconventionele werkwijze van blootvoets het nog totaal ongestoorde oerwoud in te trekken om met eigen ogen Moeder Natuur aan het evolutionaire werk te zien, haar op mijn huid te voelen, op te snuiven en te inhaleren, ben als wetenschapper eigenlijk nooit echt au sérieux genomen door het gros van de achter hun bureau gezeten Amerikaanse salonbiologen, eigenlijk al sinds ik in de jaren zeventig van de vorige eeuw mijn eerste veldwerk uitvoerde in het toen nog geheel maagdelijke Surinaamse oerwoud. Dat komt ervan als je je niet ‘bij je leest houdt…

RECENSIE – Marc van Roosmalen is een bijzonder type bioloog. Dat weet iedereen die een beetje bekend is met zijn leven en werk in het Amazonewoud. Een man die verzet oproept, die zijn licht niet onder de korenmaat stelt en zich vergelijkt met de reus Alexander von Humboldt, met heftige overtuigingen en een pesthekel aan biologen die het van achter hun bureau beter denken te weten. Sinds een paar jaar doet Van Roosmalen zijn best om zijn bevindingen in wetenschappelijke publicaties te gieten. Of in boeken, zoals Waarom de buren nooit deugen, waaruit bovenstaand citaat afkomstig is.

Hulspas weet het | U bent een samenraapsel

29 mei 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Op het schoolbord zag het er zo indrukwekkend uit. Die bevruchte eicel, die wist wat ze deed. Eerst verdubbelde ze haar DNA en dan veranderde ze langzaam van één, heel netjes, in twee bolletjes. En de kern deed ondertussen exact hetzelfde. Er verschenen lichaampjes, die maakten draden, en die trokken de kern hoepla uit elkaar. Effe verder knijpen en je had twee cellen. En daarna waren er vier. En daarna acht. Het was zo helder als wiskunde. En daarom, zo leerden we, hebben alle cellen in ons lichaam allemaal hetzelfde DNA.

Allemaal niet waar, weten we sinds kort. Want het is sinds kort mogelijk om een aantal lichaamscellen van een individu te nemen en daarvan ‘effe snel’ het genoom in kaart te brengen. En als je dat doet, blijkt iets heel anders. Dan blijkt dat we allemaal eigenlijk uit een bonte familie van cellen bestaan. Dat het DNA in het brein heel anders kan zijn dan in het hart, of het bloed. Toch van belang als we op zoek gaan naar genetische afwijkingen.

Die deling, die er op het schoolbord zo keurig uit ziet, is in de praktijk vaak helemaal niet zo keurig. Er kan van alles misgaan. Dezelfde (twee) chromosomen eindigen in dezelfde cel. Chromosomen kunnen breken, of delen van chromosomen hangen ineens aan een ander chromosoom. Of er is sprake van een ‘gewone’ mutatie. In de meeste gevallen sterven afwijkende cellen vrij snel, of ze kunnen zich niet verder vermenigvuldigen. Dan is er niks aan de hand. Maar het is natuurlijk ook mogelijk dat één van de afwijkelingen daar géén last van heeft en net als de rest vrolijk verder gaat met delen. Dan krijgt het embryo dus een afwijkende cellijn aan boord. En die cellen die kunnen in de loop der weken overal terechtkomen.

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Navy Medicine (cc)

Een ramp die zwijgend voorbijging

23 mei 2018 , 11:00 , door Marcel Hulspas

RECENSIE - Wat een uitstekend boek! Alles wat u over het verloop van de Spaanse griep zou willen weten, staat erin. Helder en vlot geschreven. Historische overzichten afgewissseld met persoonlijke verhalen, anekdotes en actuele wetenschappelijke informatie. En met in de laatste hoofdstukken een wijze les.

Alleen is dat wat mij betreft niet de les die auteur Laura Spinney voor ogen had.

Gruwelijke pandemie

De eerste driehonderd van de driehonderdzestig pagina’s gaat alles goed. Vol overgave beschrijft Spinney de afschuwelijke pandemie die vanaf het voorjaar van 1917 in drie golven over de wereld raasde, en uiteindelijk méér slachtoffers maakte dan de Eerste Wereldoorlog. Waar die uiterst besmettelijke en dodelijke griepvariant vandaan kwam, is nog steeds een raadsel. Mogelijk in de Verenigde Staten, waar het eerste ‘officiële’ geval werd genoteerd. Mogelijk in Noord-Frankrijk, waar zich in de overvolle, smerige Britse militaire kampen al eerder vergelijkbare uitbraken van griepachtige ziekten hadden voorgedaan, eerder dan in de VS.

En dan is er altijd nog Chinese platteland. Een gebied dat in die tijd zó regelmatig getroffen werd door ziekten (en waar mens, eend en varken zó dicht op elkaar leefden) dat dat per definitie over de beste papieren beschikt om als bron in aanmerking te komen. Waar is die dodelijke combinatie van viraal RNA ontstaan, die later de aanduiding H1N1 kreeg? Hebben Chinese arbeiders op weg door de VS (op weg naar het westelijk front, om daar loopgraven aan te leggen), de ziekte verspreid?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.