Weten we nog wel wat een roman is?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

schrijversindedopEen goed teken dat Dimitri Verhulst de Libris Literatuurprijs 2009 heeft gewonnen met Godverdomse dagen op een godverdomse bol. Dan beperken we ons weer tot waar het om gaat: letters op papier die beroering brengen. De man of vrouw die er achter schuilt komt op de tweede plaats. Misschien dat deze benoeming de storm laat overwaaien die ontstaan is rond die andere, meer besproken Libris-genomineerde. Cabaretier / programmamaakster Anousha Nzumé trekt zich de inhoud van Robert Vuijsjes debuut Alleen maar nette mensen aan. Volgens Nzumé zet Vuijsje met zijn boek de zwarte vrouw in een verkeerd daglicht. Als reactie hierop schreef ze een nogal verwarrende brief op poten in de Volkskrant van afgelopen zaterdag. Daarin doet ze opmerkelijke uitspraken, waarvan de zin: ‘Zijn seksistische roman ontkent mijn bestaan’ de romankunst niet alleen te veel macht toekent, maar zelfs beledigt.

Maandagavond kreeg Nzumé’s tirade een staartje met haar optreden in De Wereld Draait Door. Het werd de cabaretier bijna te veel. Ze viel hierbij zelfs presentator Matthijs van Nieuwkerk aan, omdat hij volgens haar in een eerdere uitzending te jolig en grof had meegepraat over zwarte vrouwen met schrijver Vuijsje. (Ze moest eens weten. Een paar minuten later zou men in een gesprek met Vuijsje op het andere net in de aankondiging van Netwerk net zo kolderiek reppen over de billen van negerinnen). Vriendinnen van Nzumé zaten ook in de zaal. Één van hen gaf aan het boek ‘abject’ te vinden.

Een fascist en dat is dat
Nog los van de keuze om woorden als neger te gebruiken, en los van de overbekende stereotypering die door Vuijsje wordt neergezet, valt me op dat in deze discussie over het hoofd wordt gezien dat het om een roman gaat, een werk van artistieke integriteit. Weten we nog wel wat een roman is? Je moet schrijvers en personages uit elkaar blijven houden, al is dat op de Nederlandse literaire markt niet eenvoudig. Uitgevers en schrijvers doen hun best boeken te laten samensmelten met de personality die de schrijver is. En dat gebeurt al jaren, van Cremer tot Kluun. En dat gebeurt nu ook met Vuijsje. Of ik hem dat kwalijk kan nemen, weet ik nog niet. Hoe dan ook, je zal het boek moeten beoordelen als literair product. Dan is het nogal wat om een boek racistisch of seksistisch te noemen.

De nogal zweverige recensent Wim Gijsen schreef ooit over Ik, Jan Cremer: ‘Slaan met laarsjes en zwepen, knuppelen en rabauwen in kroegen, overal poffen, de boel belazeren en vernielen en daar trots op zijn en vooral met iedereen in bed, dat is het voornaamste deeg waarvan dit boek gebakken is. Op die manier zijn we gauw klaar: Jan Cremer is dus een fascist en dat is dat.’ Zie ook deze mooie aflevering van Andere Tijden. De geschiedenis herhaalt zich in een lightversie, en de nieuwe onverbiddelijke bestseller heet nu Alleen maar nette mensen.

Skrewdriver
Fascist, racist. Alsof we te maken hebben met rellerige teksten van neonaziband Skrewdriver. Maar het gaat hier verdorie om een roman. American Psycho van Bret Easton Ellis, toevallig één van de lievelingsboeken van Vuijsje, kon ook rekenen op felle, veel heftigere kritieken. De moorden op en de eenzijdige karakterisering van de vrouwen in het boek zouden volgens feministische critici het bewijs zijn dat Ellis seksistisch was. Maar de Nederlandse schrijfster Renate Dorrestein nam daar afstand van en zei het boek ’tot haar laatste snik’ te verdedigen. In het boek Women’s studies and culture, a feminist introduction wordt gesteld dat je het boek ook als aanklacht tegen de mannelijke terreur kan beschouwen.

Zou de vriendin van Nzumé Alleen maar nette mensen ook abject hebben gevonden als een zwarte vrouw dit werk zou hebben geschreven? Het is moeilijk vast te stellen dat een roman op zichzelf racistisch of seksistisch zou zijn. In het geval van een column vind ik het iets anders, omdat dat een tekst is die vaak de mening van een schrijver / columnist uitdraagt. Een roman bevat geen mening. Nooit. Hooguit een visie van een schrijver, maar het is aan de lezer om daar iets mee te doen. Maar Nzumé baseert haar bevindingen op een media-optreden (De Wereld Draait Door) en de attitude van de schrijver. Ze vraagt larmoyant aan het slot van haar tirade in de Volkskrant: ‘Wanneer ik vind dat Alleen maar nette mensen koloniaal seksisme uitlokt, ben ik dan een negerinnenwijf dat niet zo moet zeuren?’

Nee. Maar blijf het alsjeblieft als roman beschouwen. Als Vuijsje het als reportage had gemaakt voor Revu zou het wat anders zijn. Zoals Nausicaa Marbe in diezelfde Volkskrant concludeert: ‘Evengoed gaat het over de tragiek van de ooit mishandelde, nu maatschappelijk kansloze, alleenstaande zwarte moeder. Dat zulke vrouwen, hoe bot en ordinair ook in de roman, ervoor zorgen dat hun kinderen met gestreken kleren en een gezonde dosis zelfvertrouwen de deur uitgaan, is aangrijpend en bewonderenswaardig. Daar hebben allen die nu klagen over het vermeende seksuele racisme van Vuijsje overheen gelezen.’

Zo, en nu gewoon Dimitri Verhulsts boek Godverdomse dagen op een godverdomse bol gaan lezen. Daarin wordt de héle mensheid onderuit geschoffeld. Wie dan nog wat te klagen heeft, kan bij God terecht.

Reacties (28)

#1 parallax

Abject? Duidelijk geen Sherida ketting.

  • Volgende discussie
#2 mescaline

@slotzin mensheid onderschoffelen is al een paar keer gedaan. Celine, Remarque. Zit Verhulst in dat rijtje of zit hij gezellig aan tafel met DWDD met een Herman Brusselmans ? Een Jotie ’t Hooft ? Een Jan Arends ? Een Heere Heeresma ?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 klaplong

thomas is echt een aanwinst voor sargasso!

goed stuk!!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Cindy Hoetmer

Gast. Niemand betwist dat het goed geschreven is, maar waarom zou je niets over de inhoud mogen zeggen? Een roman is een product daar mag iedereen van vinden wat hij of zij er van wil vinden. Net als je de smaak van een bepaald soort aardbeienpudding vies en synthetisch zou kunnen vinden, kan je dit boek racistisch en seksistisch vinden. Ik snap niet waarom je het daar zo moeilijk mee hebt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 mescaline

@4 OK alle kakelaars zijn vrij om van alles te vinden duh.

Maar mag Van Aalten daar dan een beetje in schiften ? Hij doet dat netjes, niet bot.

Op de markt der ideeën is van alles te koop.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 prometeus

“Zo, en nu gewoon Dimitri Verhulsts boek Godverdomse dagen op een godverdomse bol gaan lezen.”

Ga ik zeker doen! Zo te horen eindelijk een Nederlands boek wat over meer gaat dan de beperkte levenswereld van de auteur.

@2 mee eens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Bianconero

Voor de schrijver is het confonterend om ongewild zijn roman te worden ingezogen, dan wel ingedouwd. Maar ja, dan kun je beter niet bij DWDD gaan zitten…
De uitgever wrijft in een hoekje grijnzend in zijn handen, want een literair relletje jaagt de verkoopcijfers op. Marketingstrategie?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 KJ

Ik heb het niet gelezen (want de stapel is nog niet afgewerkt, en bovenop ligt ‘porno’ van die rare Schot en als dat is zo fucking slaapverwekkend en dik dat ik het in de fucking vuilnisbak ga flikkeren, ik zweer het je !), maar als iemand zijn boek aanprijst als ‘de zoektocht naar de intellectuele negerin’ dan heb ik al gegeten, gedronken en overgegeven. Dan kun je beter vragen aan Giphart of ‘ie nog een roman over studentenkutjes wil schrijven. Man, man, man, wat klinkt dat als een grachtengordelhippe incrowdjoke flauwe gimmick zeg. Zoals gezegd: ik heb het niet gelezen, maar al deze ‘marketing’ helpt niet om mij te sturen in mijn koopgedrag, zeg maar.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Carlos

Goed stuk, het probleem dat de roman van Vuijsje nu terecht moet staan op het onofficiële Volkstribunaal is volgens mij naast obsessief-feministisch-frustratief-bepaald ook zeer zeker media-kijkcijfer-gestuurd. In alle programma’s waar Vuijsje komt wordt namelijk op gluurbuurgeilige wijze naar Vuijsje’s voorkeur voor volle zwarte vrouwen geïnformeerd. De sympathieke en volgens mij zeer vriendelijke non-raciaal denkende Vuijsje moet daar dan op enig aandringen steeds weer bevestigend op antwoorden. Zodat de kijker lekker kan meegenieten van het beeld van de diepdonkerzwarte vrouw met dikke bil, en wie vindt dat nou niet een fijn beeld aan de binnenkant van zijn ogen? Zodoende ontstaat bij de Verwarden der Aarde het idee dat de roman van Vuijsje een pamflet is voor Al Het Slechte dat welke zwarte vrouw waar ook ter wereld ooit is overkomen, …en dat mijne dames en heren is natuurlijk in goed papiamento wat je noemt een gotspe danwel quatsch!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 albert

Ik vond dat Nzumé het goed deed. Ze valt niet het boek of zelfs de schrijver aan, maar de onbeschaamde en rascistische reacties die het boek oproept. Dat Thomas vermeldt dat een vriendin het boek abject vindt onderstreept mijn punt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Taco Zip

Nzumé maakt theatervoorstellingen waarin het vrijwel uitsluitend gaat over haar russisch-kameroenese afkomst. Inclusief alle stereotyperingen en clichés die daarbij horen. Vreemd dat juist zij zich zo druk maakt over een roman waarin ze zichzelf niet herkent. Denkt ze soms dat dat boek over haar gaat?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 KJ

@Carlos; ik heb nu juist de indruk dat het boek voornamelijk vanuit ‘gluurbuurgeilige’ motieven geschreven is ? Dan zijn de vragen tijdens meneer Vuijsjes optredens niets anders dan de gluurbuurgeiler begluurbuurgeild, niet ?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 mark

Juist. En fenomenale reactie van Carlos (#9).

In Nederland kan ik me rechtszaak herinneren waarin schrijver om uitspraak van een karakter werd aangeklaagd voor belediging e.d. De rechter zegt eigenlijk hetzelfde als Van Aalten, een roman is een roman, maar met nog wat mitsen en maren:

“voor de beoordeling van de vraag of die passage beledigend is in de zin van art. 137c of van de art. 266 en 267 Sr, die passage niet op zichzelf gelezen moet worden, doch in samenhang met de overige inhoud van de roman. Daarbij dient met name te worden gelet op de aard en de strekking van de roman en de plaats die de desbetreffende passage daarin inneemt. Ook andere omstandigheden kunnen in dit verband van belang zijn zoals de rol van de (roman)figuur aan wie de passage in de mond wordt gelegd en de wijze waarop deze figuur wordt beschreven. Voorts komt betekenis toe aan de omstandigheid of en in hoeverre het geschrevene door de verbeeldingskracht van de auteur is losgemaakt van historische gebeurtenissen. Een en ander kan dus meebrengen dat aan een bepaalde passage, ook al zou zij op zichzelf beschouwd beledigend zijn in de zin van genoemde wetsbepalingen, op grond van de aard en strekking van de roman en de verdere in aanmerking te nemen omstandigheden, niettemin het beledigend karakter moet worden ontzegd.”
http://zoeken.rechtspraak.nl/resultpage.aspx?snelzoeken=true&searchtype=ljn&ljn=ZD2776&u_ljn=ZD2776

Herman Brusselmans is ooit aangeklaagd geweest omdat hij schreef over een bestaand en met name genoemd persoon:
“Je zal mij niet horen zeggen dat ik ooit een fan ben geweest van de SS, maar als het over hun uniformen gaat kan ik niet anders dan toegeven dat ze bij lange niet mis waren. Als je daarmee de nieuwe uniformen van het Belgisch leger vergelijkt. Tjonge, tjonge. Het wijf dat die vodden van snit en naad heeft voorzien zouden ze standrechterlijk moeten fusilleren. Hoe heet ze ook weer? Godverdomme, dat haar naam me ontsnapt, hoe is het mogelijk. Ik ben ooit ‘ns met die griet naar bed geweest. Zo’n dwergpoliep met puitenogen en haar vanop haar pruim tot op haar rug. Ik zou haar naam duizend keer noemen, als ik ‘m niet vergeten was. Of nee, ik weet het weer! Ann Demeulemeester! Juist ja. Wat had je gedacht, Volder? Uiteraard, makker. Bruine streep. En haar tong vol gaten van per ongeluk naalden in te slikken tijdens het afbiezen en het zomen inleggen. Dat pijpt niet lekker, dat kan ik je verzekeren. Jongens toch, die Ann Demeulemeester . Ik heb al veel misbaksel aan mijn toeter hebben hangen, maar die spande de kroon.”
http://members.chello.nl/jbaas1/hb/boeken/uitgeverij.htm

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 KJ

Dat, en het ‘exotisme in eigen land’ motief natuurlijk. Wat ik ook zo tegen had op de flaptekst (en de premisse) van ‘Zout op mijn huid’; dat ongebreidelde elitisme van de ‘gewassen klasse’ die wel eens eventjes op zoektocht gaat in eigen land naar ‘ongewassen, rauw en geil’. Een soort van Thailand (voor mannen), of Bermuda (voor vrouwen), maar dan bereikbaar met een strippenkaart !

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 KJ

@mark; ik begrijp niet waarom we mensen (en dan met name kunstenaars) zouden moeten ‘aanklagen’ (in welke vorm dan ook) voor onwelvoeglijk taalgebruik. Ik ben daar een beetje voorbij, en ik word er eerlijk gezegd een beetje kriebelig van dat er mensen zijn die denken dat dit weer ‘kan’ ofzoiets. Wat anderen ‘opruiend’ of ‘kwetsend’ vinden aan deze roman is voor mij eigenlijk een beetje een non-issue.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 klaplong

@ Carlos,

Heerlijk! Lekker snedige comment!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 mescaline

een overzichtje van de gekwetstheden

http://www.volkskrant.nl/archief_gratis/article1028441.ece/Alweer_een_bevolkingsdeel_gekwetst

en laten we nimmer vergeten H Brandt Corstius, wie de PCHooftprijs 1984 werd onthouden

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 S’z

Touché #9. Wat een overspannen gedoe zeg …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 anderS

Na de eerste 4 pagina’s was ik al verkocht. Alle heersende stereotypen die over diverse bevolkingsgroepen of subculturen bestaan, en ook nog eens tot op zekere hoogte waar zijn, naast elkaar gezet vond ik ijzersterk.
Het boek ging wat mij betreft voornamelijk over de onmogelijkheid om werkelijk uit je eigen subcultuur los te komen, en tot een ander te gaan behoren. Het ‘profilen’ waar iedereen aan doet werd sterk neergezet, zonder schijnheilige relativering.

De zoektocht naar de intellectuele negerin slaagt in de VS, maar hij komt erachter dat de intellectualiteit de voor hem karakteristieke ‘negerin’ kenmerken doet verdwijnen.

Dat laatste lijkt me ook het geval bij Anousha. Die ging blijkbaar naar dezelfde middelbare school als ik (die ook in het boek wordt genoemd). En daar overleven Sherida’s nauwelijks. Er zaten wel wat (doch niet veel) donkere mensen, maar zeer weinig ‘negers’ zoals in het boek beschreven.

Nee, hij lokt koloniaal siksisme niet uit, hij maakt het inzichtelijk.
Wat mij betreft in dezelfde lijn als Houillebecqs’Platform. Inclusief de ontgoocheling, maar nog niet met dezelfde diepgang.
Mooi debuut, ben benieuwd naar een volgende roman

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Max J. Molovich

Ik heb die Nzumé een keertje een tv-programma op AT5 zien presenteren. Bijzonder eigenaardig, mag ik wel zeggen. Ze presenteerde het samen met schrijver-publicist Clark Accord. Beiden hadden schrijlings op een sofa plaats genomen en interviewden in die houding Harry de Winter die vragen moest beantwoorden over of hij na de uitzending nog de stad in ging. En waarom de tv-wereld zo’n witte mannenwereld was. Nadat Harry de Winter het veld had geruimd gingen de twee wat praten over films die ze graag zagen. Nzumé liet een fragment uit Francis Ford Coppola’s The Cotton Club zien en zette het op een huilen. Clark Accord hield haar hand vast.

‘Alleen maar nette mensen’ is een heerlijk boek. Niemand hoeft zo’n Nzumé serieus te nemen. Als ik die klaagzang in De Volkskrant van haar lees, lees ik vooral een aanklacht aan de Nederlandse maatschappij die er voor zorgt dat je alleen maar wat kunt bereiken als je blank bent of je met blanke mensen omgeeft. De enige kritiek die ze levert op het boek betreft dat haar bestaan in Alleen maar nette mensen wordt ontkend. Ze zou geen echte negerin zijn omdat ze te beschaafd is en geen bounty omdat ze niet intellectueel genoeg is.

Alleen maar nette mensen draait om klasseverschillen, om werelden die elkaar nooit ontmoeten, om een jongen die probeert te ontdekken wie hij is. Is hij het product van zijn afkomst, of is hij dat wat andere mensen waarnemen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 caprio

Volgens mij zegt Nzume dat de manier waarop de media en het establishment over het boek praat een stereotype neerzet, niet het boek zelf, en dat is volkomen waar volgens mij, de geile witte van Nieuwkerk heeft de grootste moeite zijn stereotypes te controleren als hij over vrouwen praat. Persoonlijk val ik niet zo op zwarte vrouwen, dat stugge haar en de stijve lippen, de ruige huid, ik val meer op Marokkaanse wijven, die zich lekker in de reet laten neuken in een auto op het industriepark omdat ze maagd moeten blijven en thuis niet kunnen neuken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 caprio

Allochtonen zouden zichzelf wel eens moeten verlossen van dat zeurtoontje en de slachtoffer houding, daar kom je al een heel eind mee in het leven, mensen houden niet van geklaag, hoewel het wel heel menselijk is. Frankl’s Man Search for Meaning zegt dat de manier waarop je met tegenslag omgaat bepalend is voor success in het leven, het is een flutboekje maar misschien helpt het Mzume.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 S’z

De vorige beststeller van Dimitri Verhulst werd ondertussen verfilmd door een van Belgiës grotere jonge filmtalenten (zie ook “Steve + sky” en “Dagen zonder lief”), Felix van Groeningen, klikmelink.

Persoonlijk vind ik ‘m interessanter als Figuur, der Dimitri, dan als Schrijver … zie ook de docu over de man … bv. via http://www.klara.be/cm/klara/2.645/1.34166-het-boek-is-marginaler-dan-de-film

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 momo

Gekwetst. Tegenwoordig lijkt het wel een nieuwe intellectuele stroming te zijn. Een lange stoet van gekwetsten die respect willen. Een prachtig stuk overigens hierboven waar ik me als blonde muts geheel bij aansluit. Michel Houellebeq ben je in je relaas alleen nog vergeten. Aangezien deze schrijver zo ongeveer alle mogelijke rassen en religies plus ook vrouwen met verve door het slijk haalt. Als Nzumé het met humor had gedaan dan was het nog te pruimen geweest. Maar ze meent het gewoon echt. Enniewee, hier een citaat van Michel: “Ik heb feministes nooit kunnen uitstaan…’ vervolgde Christiane toen ze halverwege de helling waren. ‘Die wijven bleven het maar hebben over afwas en taakverdeling, ze werden letterlijk geobsedeerd door de afwas. Soms zeiden ze wel eens wat over koken of stofzuigen, maar hun grote gespreksonderwerp was de afwas. In een paar jaar slaagden ze er in de mannen in hun omgeving te veranderen in impotente, chagrijnige neuroten. Vanaf dat moment – je kon er de klok op gelijk zetten – begonnen ze terug te verlangen naar mannelijkheid. Het einde van het liedje was dat ze hun vent dumpten om zich te laten naaien door van die lullige macho-latino’s. Ik heb me altijd verbaasd over de aantrekkingskracht die schoften, bruten en klootzakken op intellectuele vrouwen uitoefenen. Kortom ze trakteerden zichzelf op twee of drie van die lui, als ze lekker waren om mee te neuken soms meer, en daarna namen ze een kind en gingen zelf jam bereiden met de receptkaarten uit de Marie-Claire’.”
Na ja. Aanklagen maar dan? Of laten we de litteratuur voor wat ie is?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 momo

Lisa Lampanelli is weliswaar niet erg litterair maar als stand up comedian is haar kenmerk het beledigen van ALLE huidskleuren, bevolkingsgroepen en vrouwen, homo’s, mannen. Iedereen eigenlijk. Ook negers dus. http://www.youtube.com/watch?v=tWRNP8gNVMM

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 momo

sorry hoor maar nog even dit: Lisa Lampanelli is uitermate grof en na een aflevering snap je de strekking wel. Van dik hout zaagt men planken. Maar op een of andere manier werkt het en lacht het veelkleurige publiek vrolijk mee. Door de humor. En dat is eigenlijk denk ik het enige redmiddel. Als Nzumé er met humor op had gereageerd. Of inhoudelijk gevat. Dan had ze een punt kunnen maken. Wat mij betreft.
Als ik me iets zou aantrekken van moppen over blonde dames zou ik geen leven meer hebben….
Waarom heeft een dom blondje gordijnen voor haar computerscherm hangen?
– Om ’s morgens Windows te kunnen openen.
Sja. Na ja. Nu stop ik hoor. Het was inspirerend. Dank daarvoor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Rigo Reus

@ Mescaline, het is: Jotie t’ Hooft.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie