OPINIE - Het Britse Hooggerechtshof hield een tweedaagse hoorzitting over het beroep van Julian Assange tegen zijn uitlevering aan de Verenigde Staten. Assange was er zelf niet bij. Hij is ziek en heeft naar verluidt per video slechts een deel van het proces gevolgd in de cel van de Belmarsh gevangenis waar hij nu al bijna vijf jaar vastzit. De conclusies van de rechters laten nog even op zich wachten. Als zij het beroep verwerpen kan hij direct worden overdragen aan de Amerikaanse autoriteiten. Uitstel voor een toets aan het EHRM zit er waarschijnlijk niet in. ‘De Britse rechtbank kan de onmiddellijke uitlevering van Julian gelasten voorafgaand aan [een verzoek om uitstel], of kan besluiten een verzoek van het EHRM te negeren om Julian toe te staan zijn zaak door de rechtbank in Straatsburg te laten behandelen,’ schrijft Chris Hedges, een van de journalisten die de hoorzitting in de rechtszaal heeft gevolgd. Hoe zwaar zullen de mensenrechten in deze zaak meewegen voor de Britten?
De advocaten van Assange, Mark Summers and Edward Fitzgerald, hebben tijdens de hoorzitting hun best gedaan het mensenrechtenperspectief aan de rechters mee te geven, tegen alle pogingen van Amerikaanse zijde om hen daar zo ver mogelijk van af te houden. Er waren veel herhalingen van zetten in de betogen van de advocaten. Zo herhaalde Claire Dobbin, advocaat voor de Amerikanen, de inmiddels ‘ontkrachte bewering dat Assange anderen had opgedragen zich bezig te houden met computerinbraak. Zoals de IJslandse krant Stundin meldde, werden deze beweringen gedaan door een voormalige WikiLeaks-vrijwilliger die later toegaf de beweringen te hebben verzonnen in ruil voor een belofte van immuniteit door de FBI met betrekking tot beschuldigingen van fraude waarmee hij in IJsland te maken kreeg.’ Dobbin hield Assange opnieuw als enige verantwoordelijk voor de schadelijke gevolgen van de publicaties van Wikileaks. Zij ging volledig voorbijgaan aan het feit dat de gelekte documenten voordat ze op Wikileaks verschenen al openbaar waren gemaakt door de websites Cryptome (waarvan de eigenaar zich inmiddels zelf heeft aangeboden als mede-verdachte in het proces tegen Assange) en Freitag (het resultaat van een conflict tussen Assange en een van zijn directe medewerkers). En deze mensen worden niet vervolgd.
Publieke belangen
Wat betreft de ernst van de schadelijke gevolgen wees de verdediging van Assange op een Pentagon rapport uit 2011 waarin staat dat er geen significante persoonlijke gevolgen voor Amerikaanse burgers of militairen te melden waren na de publicaties van vertrouwelijke documenten over de oorlogen in Afghanistan en Irak. Er is nadien ook geen enkel geval aan het licht gekomen. Maar, zo voegde advocaat Mark Summers er aan toe, de schadelijke gevolgen van de oorlogen voor de bevolking van deze landen zijn eens te meer duidelijk vastgesteld. Hiermee was ook een publiek belang gediend. Het is immers de taak van de journalistiek om het publiek in te lichten over ontspoord gedrag van zijn overheid. De overheid die Assange voor het gerecht wil hebben heeft echter geen boodschap aan burgerrechten en publieke belangen. Advocaat Dobbin bestreed de politieke betekenis van de publicaties van Wikileaks. Assange is ook geen journalist, maar een crimineel. Hij wordt vervolgd op grond van een meer dan honderd jaar oude Espionage Act waarin schadelijke gevolgen van de spionage voor personen buiten beoordeling van de strafbaarheid blijven. Het gaat enkel en alleen om ‘schade toegebracht aan de staat’. Domineert het staatsbelang misschien ook aan Britse zijde?
De advocaten van Assange hebben zich geconcentreerd op een zevental punten. Het eerste punt is de uitsluiting van uitlevering op politieke gronden, zoals dat is vastgelegd in een Brits-Amerikaanse Verdrag over hun onderlinge betrekkingen. In eerdere episoden van proces hadden zij hier al op gewezen. De Amerikaanse aanklagers ontdekten echter dat in de Britse wet die het Verdrag ratificeerde de uitsluiting op politieke gronden ontbrak. Ook deze week is veel tijd over en weer aan deze kwestie besteed. Een andere uitsluitingsgrond is het risico op de doodstraf. De Britten hebben de doodstraf afgeschaft, de Amerikanen niet. De Espionage Act noemt de doodstraf in uitzonderingssituaties, zoals tijd van oorlog. De advocaat die de Britse regering vertegenwoordigde kon geen garanties geven dat Assange nooit ter dood veroordeeld zou kunnen worden.
Een erfenis van Trump
Het lijkt wat ver gezocht dat het zover zou kunnen komen, al leeft onder Assanges naasten, zijn vrouw en zijn halfbroer, het bange vermoeden dat Julian een proces in de VS niet gaat overleven. Over dat proces in Virginia en over de omstandigheden waarin Assange gevangen zal worden gehouden bestaat nog veel onzekerheid. Zijn vervolging door de Amerikaanse Justitie is meer dan zes jaar na de publicatie van de geheime documenten in gang gezet onder president Trump. De toenmalige CIA-directeur Mike Pompeo kwalificeerde Wikileaks als een vijandige, niet-statelijke inlichtingendienst. Er werden op verzoek van Trump plannen gemaakt om hem te vermoorden of uitgeleverd te krijgen. Volgens advocaat Mark Summers gingen de uitleveringsplannen vooraf aan de uitwerking van de juridische strafvervolging op basis van computerinbraak en spionage. Het vermoeden van de verdediging is dat de openbaarmaking via Wikileaks van geheime codes van de CIA in 2017 (Vault 7– over inbraakmethoden van de geheime dienst) de doorslag heeft gegeven voor de dienst om meer druk te zetten op de uitleveringszaak. Deze nieuwe onthullingen zijn vooralsnog niet meegenomen in de aanklacht tegen Assange zoals die nu is geformuleerd in het uitleveringsproces. Maar blijft dat zo als hij eenmaal in de VS voor de rechter staat? De aanklager in Virginia heeft al laten weten dat Assange als Australiër in elk geval geen beroep zal kunnen doen op het First Amendment. Het is een van de redenen waarom zijn verdedigers in Londen hebben geprobeerd de rechters van het Hooggerechtshof ervan te overtuigen dat Assange in de VS geen eerlijk proces krijgt. En daarom niet uitgeleverd zou mogen worden. Journalist Joe Lauria die het proces ook volgde vond dat de rechters Johnson en Sharp geïntrigeerd leken door de ernstige politieke, juridische en persvrijheidskwesties. ‘Het zijn senior rechters die mogelijk minder gevoelig zijn voor politieke druk.’ Het is te hopen voor Assange. Maar niet alleen voor hem.
Een gevaarlijk precedent
De uitlevering van Assange aan de VS en het daarop volgende proces bij de rechtbank in Virginia vormen een grote bedreiging voor de vrijheid van de meer diepgravende onderzoeksjournalistiek. Journalisten en hun organisaties hebben zich solidair verklaard met Assange naast mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch. Zo publiceerden vijf grote kwaliteitskranten (The Guardian, De New York Times, Le Monde, Der Spiegel, El País) eind 2022 een steunbetuiging onder de titel ‘Publiceren is geen misdaad’. Huib Modderkolk, onderzoeksjournalist, weet wat er op het spel staat. Hier is sprake van een ‘gevaarlijk precedent’. Je kunt van alles over Assange zeggen, schrijft hij deze week in De Volkskrant, Maar waar het uiteindelijk om gaat is dat ‘zijn zaak een bedreiging vormt voor journalisten die over de hele wereld over geheime zaken willen berichten.’ Hij wijst op de onthullingen over Amerikaanse oorlogsmisdaden. Maar er was zoveel meer, zoals de ‘honderdduizenden diplomatieke stukken die onder meer aantonen dat Shell diep geïnfiltreerd was in de Nigeriaanse politiek.’
Als journalisten door een veroordeling van Assange wordt voorgehouden dat ze strafbaar zijn en vervolgd kunnen worden voor publicaties uit gelekte documenten of informatie van klokkenluiders zal hen dat zonder twijfel doen terugschrikken voor een vrijelijke omgang met deze informatie, ook als er een publiek belang mee gemoeid is: het ‘chilling effect‘ van een strafmaatregel. Burgers kan zo relevante informatie worden onthouden. Hun rechten delven dan het onderspit ten gunste van het staatsbelang.
Reacties (12)
Het eerste punt is de uitsluiting van uitlevering op politieke gronden, zoals dat is vastgelegd in een Brits-Amerikaanse Verdrag over hun onderlinge betrekkingen. In eerdere episoden van proces hadden zij hier al op gewezen. De Amerikaanse aanklagers ontdekten echter dat in de Britse wet die het Verdrag ratificeerde de uitsluiting op politieke gronden ontbrak.
Een uitleveringsverdrag (of beter: ieder internationaal verdrag) komt denk ik altijd in 2 stappen tot stand:
– onderhandelaars worden het eens
– de wetgevers van de landen (meestal de parlementen) geven hun akkoord.
Blijkbaar is in het verdrag opgenomen dat mensen niet op politieke gronden uitgeleverd worden. Heel goed.
En is in de wet dan geformuleerd “we gaan akkoord met het verdag, en daarnaast leveren we ook mensen uit op politieke gronden”?
Of is de wet geformuleerd zonder verwijzing naar het verdrag?
zoiets als:
“We zullen op verzoek van de VS verdachten uitleveren voor de volgende misdaden: ”
(en dan komt een rijtje met moord, diefstal en spionage)
IANAL (engels voor: Ik ben geen advokaat)
maar ik vind vreemd dat de Amerikaanse advokaten met dit argument gekomen zijn.
Door hierop in te gaan, suggereren ze dat het verzoek om uitlevering (deels) op politieke gronden gebaseerd zijn kan.
Ze hadden ook de nadruk leggen gekund op de risico’s die mensen lopen als hun identiteit op Wikipedia bekend is.
(en dan kon de verdediging van Assange erop wijzen dat Groot-Brittannië zelf ook medewerkers in gevaar brengt, maar nu dwaal ik af… https://sargasso.nl/sargasso-cafe/#comment-1083802)
Wat ik er van begrepen heb is dat de Britse wet minder expliciet is dan het oorspronkelijke verdrag. De verdedigers van Assange zien in de aanklacht wegens spionage een politiek motief dat uitlevering zou moeten uitsluiten. De verdedigers van de VS vinden dat de Britse rechter zich hoe dan ook aan de Britse wet moet houden en dus alle recht heeft om de argumenten van de advocaten van Assange af te wijzen. Dat is wat ik er van maak, maar ik ben ook maar een leek.
Staatsgeheimen die misdaden verbergen moeten onthuld worden. Ook al komen eigen burgers, of daders in gevaar.
En Trump en Pompeo vonden moordplannen (zoals Poetin met tegenstanders omgaat) wel oké. Ik denk dat zij vervolgd moeten worden!
En hoe zit dat met burgers met een niet-Amerikaanse nationaliteit, die wel voor de VS hebben gewerkt? Dat hier specifiek die Amerikaanse nationaliteit wordt genoemd doet het ergste vermoeden.
Verder is het helemaal geen burgerrecht om niet vervolgd te worden als je wordt verdacht van het overtreden van de wet. Een eerlijk proces is wel een burgerrecht. Tot nu toe heeft Assange er alles aan gedaan om dat proces te ontlopen. (Dat inhoudelijke strafproces is dus ook helemaal nog niet gevoerd. Op basis waarvan Assange veroordeeld of vrijgesproken zou worden weten we dus nog helemaal niet.)
En ik blijf erbij, het simpelweg online plempen van een heleboel geheime documenten, zonder je maar even druk te maken over mogelijke consequenties, heeft niks met journalistiek of klokkenluiden te maken. Je doet bonafide journalisten en klokkenluiders tekort door Assange met hen op een lijn te stellen. Zelfs als er journalisten zijn die daar anders over denken.
Ik denk ook dat deze verdediging Assange niet helpt. Als de rechter dit over zou nemen zou dat immers een precedent scheppen: in feite zou je dan alles op het net kunnen gooien, ongeacht de consequenties, zolang je het maar journalistiek of klokkenluiden noemt. En dat is natuurlijk niet de bedoeling van wetten die klokkenluiders en journalisten beschermen. Er zal altijd een afweging gemaakt moeten worden tussen het belang van publiceren en de mogelijke consequenties.
Vrijlaten op humanitaire gronden zou mij heel redelijk lijken. Al betekent dat wel dat er nooit een inhoudelijk, strafrechtelijk vonnis zal komen. Terwijl zo’n vonnis wel meer duidelijkheid zou kunnen geven over waar (in de VS) de grens ligt tussen legitieme journalistieke onthullingen en illegaal publiceren van staatsgeheimen.
Tenslotte. Het valt Assange hoe dan ook te verwijten dat hij Wikileaks om zeep heeft geholpen met zijn onverantwoordelijke gedrag. Het had een heel nuttig platform kunnen zijn voor bonafide klokkenluiders. Maar die zullen nu wel drie keer nadenken voor ze met Wikileaks (of wat daar nog van over is) in zee gaan.
En hoe zit dat met burgers met een niet-Amerikaanse nationaliteit, die wel voor de VS hebben gewerkt? Dat hier specifiek die Amerikaanse nationaliteit wordt genoemd doet het ergste vermoeden.
Het citaat komt uit een rapport van het Pentagon.
Het is niet zo dat de verdediging van Assange hier informatie weglaat.
Ik denk dat er wel reden is om te vrezen dat (voormalige) medewerkers van de VS gevaar lopen, bijvoorbeeld in Afghanistan.
Maar we weten niet of Wikileaks daarbij een grote rol gespeeld heeft.
Blijkbaar vond het Pentagon niet nodig om verder te kijken dan burgers van de VS.
Ik ben wel met u eens dat Assange onzorgvuldig te werk ging: het publiceren leek bij hem een doel op zich te zijn.
Dat het Pentagon zich tot gevolgen voor Amerikanen beperkt zou best kunnen. Maar daarmee is het nog geen verdediging tegen de beschuldiging dat Assange niet alleen mensen in gevaar heeft gebracht, maar dat er ook werkelijk mensen zijn opgepakt en zelfs vermoord op basis van informatie die hij heeft gepubliceerd. Het was natuurlijk altijd al duidelijk dat het vooral mensen met een andere dan de Amerikaanse nationaliteit waren die gevaar liepen.
De opmerking is dus helemaal niet relevant. Dat Jos hem overneemt laat zien hoe kritiekloos hij de verdediging en de fanatieke volgelingen van Assange napraat. En dat is waar ik kritiek op heb. Zoals ik al eerder heb gezegd, ik vind ook dat hij vrijgelaten zou moeten worden. Maar dat is wat anders dan een propagandist van Poetin vereren als martelaar van de persvrijheid. Of suggereren dat de complete rechterlijke macht in westerse landen deel zou zijn van een complot tegen Assange. Want dan kom je zelf in de buurt van het soort Poetin-propaganda dat bijvoorbeeld ook verspreid wordt door Ongehoord Nederland.
Tot nu toe heeft Assange er alles aan gedaan om dat proces te ontlopen.
Vanaf het begin leek het erop dat hij op basis van een valse beschuldiging vastgezet werd.
Het begon met een uitleveringsverzoek van Zweden wegens verkrachting.
In Zweden valt ook daaronder: doorneuken nadat een kondoom gescheurd is, als afgesproken is dat de seks met kondoom zijn zou.
Op zich is uitstekend dat dit strafbaar is, maar het is ook zo goed als onbewijsbaar:
– welke afspraken Assange met zijn sekspartner over kondooms gemaakt had
– dat hij tijdens de seks merkte dat het kondoom gescheurd was.
En de dag na de seks gingen ze nog gezellig de stad in.
De aangifte kwam pas nadat Assange een nieuwe sekspartner vond (OK, misschien was dat ook wel een schending van gemaakte afspraken).
Het zou best kunnen dat de Zweedse aanklaagster gewoon uit principe iedere vermeende verkrachting vervolgen wil, maar de Engelse rechter had erop wijzen gemoeten dat zo’n ruime definitie (terecht of niet) niet door het VK gehanteerd wordt, en niet in het uitleveringsverdrag voorkomt, en dat het VK geen verdachte uitlevert als er geen spoor van bewijs is en dat Zweedse aanklagers blijkbaar tijd teveel hebben als ze zich gaan bezighouden met zaken zonder bewijs .
Intussen is die Zweedse aanklacht geseponeerd (of ingetrokken? ik ken het Zweedse recht niet).
Maar dit heeft ervoor gezorgd dat Assange een tijd het VK niet uit gaan kon, en de VS hun aanklacht voorbereiden konden.
En nu is in het artikel weer het verhaal van een getuige die dingen verzonnen heeft.
Of hem dat ingefluisterd is door de FBI, of dat hij zelf met het bod kwam, weet ik niet.
Het zou kunnen dat Assange een eerlijk proces krijgt.
Maar het wil wel wat zeggen als serieuze kranten uit diverse landen en Amnesty International voor vrijlating pleiten.
(overigens was Chelsea Manning tot 35 jaar veroordeeld wegens het doorgeven van de informatie aan Wikileaks. President Obama heeft de straf teruggebracht naar 7 jaar).
Dat zou kunnen. Wie weet heeft de CIA iemand in Zweden zover gekregen om zo’n valse beschuldiging te doen. Omdat ze natuurlijk wel weten ze daar die hele strenge wet hebben over misbruik. Maar daarmee zitten justitie in Zweden en rechters in het VK nog niet meteen in een complot.
Ik heb maar eens gekeken wat die kranten nou precies zeggen. En wat blijkt, in hun pleidooi zit nou precies de broodnodige nuance die in het verhaal van Jos compleet afwezig is:
1. De oproep om te stoppen met de vervolging is enkel en alleen op de Amerikaanse overheid gericht. Het gaat dus niet over de uitlevering door het VK. Vermoedelijk begrijpen de redacties dat de rechters daar geen andere keus hebben dan de wet te volgen. Die misschien een beetje speelruimte biedt, maar zeker niet veel.
2. Ze zijn ook kritisch op Assange, en dan met name op het in een keer online gooien van alle documenten:
3. De zorgen gaan vooral over de juridische insteek:
Wat opvalt is dat in het eerste citaat het jaartal 2011 staat en in het tweede 2010. Dat lijkt me geen vergissing. Ik denk dat ze daarmee zeggen dat ze vervolging wegens het publiceren van al die documenten in 2011 nog te billijken zouden vinden, maar voor het doorsluizen van die documenten naar journalisten niet. Dat is een heel redelijk standpunt, zou ik zeggen.
Nog een citaat uit de verklaring van de vijf kranten:
De oproep is gericht aan de VS om te stoppen met de vervolging van Assange. Dus: laat het uitleveringsverzoek vallen.
En waarom vragen ze dat? Als Assange op grond van die antieke spionagwet veroordeeld wordt, kan elke journalist die gelekte documenten wil openbaren op dezelfde gronden gepakt worden. Dat is de nagel aan de doodskist van een vrije pers. Het gaat helemaal niet om Assange!
Dan zijn we het daarover eens. Maar eerlijk gezegd vind ik het niet zo makkelijk om jouw blog te lezen als een stuk waarin het helemaal niet om Assange gaat.
Jos, ik vind het eigenlijk wel kwalijk dat je zo eenzijdig blijft berichten over Assange en kritiekloos de framing overneemt dat Assange een politieke gevangene zou zijn. Jij hebt je oordeel al klaar: Assange is onschuldig, dus dan moet het wel een politiek proces zijn. In tegenstelling tot de claim dat het gaat om het beschermen van de rechtstaat, beschadig je de rechtstaat juist; zowel Britse als Amerikaanse rechters worden immers niet in staat geacht het recht juist toe te passen.
Lezers van Sargasso verdienen een compleet verhaal, geen propagandapraatje.
Een van de dingen die tot nadenken zou moeten stemmen is dat het juist de supporters van Assange zijn die het proces politiseren en er dus een politiek proces van maken: ze willen dat de politiek ingrijpt en tegen de rechterlijke uitspraken in Assange vrijlaat. Ze doen een beroep op de politiek (en de publieke opinie) om in te grijpen; ze weten dat ze het in de rechtszaal hoogstwaarschijnlijk gaan afleggen. Er zijn immers al meerdere gerechtelijke uitspraken geweest die grotendeels in het nadeel van Assange zijn uitgevallen. Het zou netjes zijn om dit te vertellen en ook de argumentatie van de rechters te benoemen.
(en ja, die proces heeft natuurlijk een politieke dimensie. Dat begon bij het publiceren van de cables zelf, waarbij de VS en ook andere landen politieke schade opliepen; naast de Amerikaanse overheid zijn allerlei landen politiek betrokken, zoals Ecuador, Rusland en nu Australië. Maar dat betekent nog niet dat de beslissingen van de rechters in deze zaak ook politiek gemotiveerd zijn).
En laten we wel wezen, de zaak tegen Assange is een grensgeval, bij uitstek reden om dit wél door een rechter te laten toetsen. Assange heeft schade berokkent door zijn actie, en het is nog maar de vraag in hoeverre hij mag gelden als journalist. De Amerikaanse aanklagers vinden in elk geval van niet, en dat standpunt verdient op z’n minst serieuze overweging in plaats van dat te negeren.