Misbruik WOB valt mee, kosten gemeenten lopen terug
Nogal een ander verhaal dan de VNG doet voorkomen.
Milieudefensie maakt zich bij monde van woordvoerder Gennamae van Megen zorgen over de toenemende inkt- en papierverspilling bij wob-verzoeken. De zogenaamde Wet Openbaar Bestuur geeft burgers het recht maandenlang genegeerd en aan het lijntje gehouden te worden bij informatieverzoeken bij de overheid. "Iedereen weet dat de Wet Openbaar Bestuur een lachertje is, maar de overheid maakt het nu wel erg bont. We snappen dat een journalist trollen leuk kan zijn, maar als het enige leesbare woord op een pagina "de", "het" of "een" is, dan vragen we ons af of je niet beter de pagina gewoon achter kan houden". Op z'n minst vraagt de organisatie of de overheid kan overwegen de zwart gemaakte woorden te vervangen door spaties, zodat de inktverspilling afneemt. "Maar dit lost het probleem van papierverspilling natuurlijk niet op", vervolgt een zichtbaar geëmotioneerde Van Megen. Vragend naar een definitieve oplossing ziet Milieudefensie ook ruimte: "Veel overheden maken gebruik van de mogelijkheid om het wob-verzoek gewoon te negeren, en sinds een tijdje kan dat ook zonder dat het boetes oplevert". Het compleet negeren van het verzoek vindt de organisatie ook meer in lijn met de maanden wachten totdat je één of meerdere zwarte a4'tjes in de bus krijgt: "Zo weet iedereen direct waar hij of zij aan toe is. Met een beetje geluk stoppen journalisten dan ook met het indienen van de verzoeken, zodat ook aan die kant de papierverspilling tot een minimum kan worden beperkt. Win-win dus". Het ministerie was niet bereikbaar voor commentaar. Wij hebben daarom een wob-verzoek ingediend.
Nogal een ander verhaal dan de VNG doet voorkomen.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
REPORTAGE - Ruim een jaar lang hebben we bij Sargasso ‘ge-Wobt’: documenten opgevraagd met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. Tijd voor een tussenbalans: hoeveel moeite kost het, wat levert het op?
Om maar met de deur in huis te vallen: Wobben is een taai proces. Wie er daadwerkelijk profijt van wil beleven, moet geduld hebben. Héél veel geduld. En tijd. Beide hebben de meeste journalisten niet. Terwijl het toch bij uitstek journalisten zijn die het middel (zouden kunnen) inzetten. Maar Wobben kost dusdanig veel inspanning dat veel journalisten de moed maar hebben opgegeven. Ze laten zich ontmoedigen, afpoeieren, uitputten, overbluffen, zeg maar: slopen.
Door een waar leger aan duurbetaalde Wob-ambtenaren en gespecialiseerde juristen die namens de overheid – van uw en mijn geld dus – niets anders doen dan bekijken hoe ze documenten niet hoeven vrij te geven en hoe ze de verzoeker kunnen afschudden. Laat u niks wijsmaken door ambtenaren die anders beweren. Ze zullen zeggen: een zorgvuldige afweging en verstrekking kost nu eenmaal tijd, documenten moeten worden gescreend op gevoelige, niet-openbare gegevens, we moeten waken over de privacy en bladiebla.
In werkelijkheid kost niet het verstrekken van documenten tijd, maar het weigeren. We hebben meegemaakt dat we een afwijzingsbrief kregen van tien (!) kantjes vol juridische haarkloverij, overzichten van jurisprudentie enzovoort om uit te leggen waarom één (!) document niet kon worden vrijgegeven. Daar is dus een jurist een volle week full time mee bezig geweest.
Een van de lastigste problemen bij Wobben is: je weet niet wat er aan documenten ligt bij de overheid. Gericht vragen naar een bepaald stuk is lang niet altijd mogelijk. Dat vereist nadenken: wat zou er kúnnen liggen?
Lukraak dingen opvragen is niet de bedoeling, zo’n verzoek kan sneuvelen op het argument ‘onevenredige werklast’ voor de betrokken ambtenaren. Mede om die reden is de ‘bestuurlijke aangelegenheid’ in het leven geroepen. Een Wob-verzoeker moet aangeven over welke bestuurlijke aangelegenheid hij informatie wil. En dat is – soms – gemakkelijker gezegd dan gedaan, zo blijkt uit een lopend Wob-verzoek van Sargasso.
We willen weten hoeveel enkele grotere gemeenten – waaronder Eindhoven – uitgeven aan extern ingehuurd advies. Niet de (salaris-)kosten van interim-managers, maar de kosten van buiten de deur bestelde adviesrapporten. Dat lijkt een simpele vraag. Als bestuurlijke aangelegenheid wordt aangegeven: ‘kosten extern advies’.
Maar dan de praktijk.
Eindhoven meldt dat ze geen lijst heeft van bestelde rapporten. ‘Wel zijn in de archieven over alle bestuurlijke aangelegenheden waar Eindhoven zich mee bezig houdt ongetwijfeld rapporten of andere stukken te vinden die door externen zijn opgesteld’, zo meldt de gemeentelijke juriste. Het gaat echter om een ‘onbegrensde hoeveelheid onderwerpen’ en Eindhoven verzoekt dan ook om ‘het verzoek te preciseren en de bestuurlijke aangelegenheden te noemen waarover u de informatie wenst te ontvangen’.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Wobben, het via de Wet openbaarheid van bestuur opvragen van (overheids)documenten, is een recht. De burger – of journalist – die inzage wil in de achtergronden van bestuurlijk handelen, moet de gevraagde informatie krijgen tenzij de overheid goed beargumenteerde gronden heeft om iets niet te openbaren.
In de praktijk doet de overheid er vaak alles aan om de burger de toegang tot die informatie te ontzeggen, althans, om de burger te ontmoedigen. Het Wob-pad is bezaaid met talrijke drempels, en één daarvan is financieel.
Het indienen van een Wob-verzoek is gratis. Kosten: slechts de werktijd en eventueel een postzegel (al mag het ook per mail). Maar de verstrekking kan, letterlijk, in de papieren lopen. Allereerst is er het verhaal van de leges: gemeenten proberen de werktijd van ambtenaren die de documenten bij elkaar moeten zoeken, te verhalen op de verzoeker. Dat doen ze in de vorm van leges.
Maar er is nog een andere, minder bekende kant aan de zaak.
Als de verzoeker niet expliciet heeft gevraagd om verstrekking in digitale vorm, worden de documenten aangeboden in papieren vorm. En daarvoor vraagt menig bestuursorgaan kopieerkosten. Dat kan aardig oplopen als die overheid 51 cent per kopie rekent.