Het is nooit duidelijk geworden wie achter de bedreiging van de toenmalige Helmondse burgemeester Fons Jacobs zat. Wel blijkt nu dat hij zelf verdacht werd van corruptie. In dit laatste deel: wat wordt er nog toegedekt en welke vragen blijven onbeantwoord? (Deel 1, 2, 3, 4, 5, nieuws) De Carpe Diem-affaire telt ogenschijnlijk alleen verliezers. Coffeeshop-exploitant John Vosmeer zit volkomen berooid in Spanje en is vervolgd wegens witwassen. Oud-burgemeester Jacobs zit gepensioneerd thuis en heeft, volgens de officiële berichtgeving, geen idee wie het ooit op zijn leven had gemunt. Hasj-leverancier Yusuf claimt drie ton kwijt te zijn aan het Helmondse coffeeshop-avontuur. Een mede-geldschieter die Vosmeer twee ton leende met zijn huis als onderpand, is zijn geld – en misschien dus zijn huis - ook kwijt. Er is veel geld van eigenaar verwisseld, iemand is er beter van geworden, maar de vraag is: wie? Als de officiële lezing van de autoriteiten klopt, is de rechtsstaat ernstig geweld aangedaan. Immers: het bestuur is gezwicht voor intimidatie, de coffeeshop is gesloten en de daders gaan vrijuit. Terwijl die shop, die een rechtmatige vergunning had, natuurlijk gewoon beschermd had moeten worden. Ronduit vervelend is dat eigenlijk niemand weet waarom het allemaal zo is gelopen. Veel vragen blijven nog steeds onbeantwoord. En de opstelling van de autoriteiten maakt opheldering ook moeilijk. Alles overziend lijken de twee belangrijkste vragen:
De ACLU (American Civil Liberties Union) heeft via een beroep op de Freedom of Information Act meer dan 5000 documenten toegankelijk gemaakt met betrekking tot het experimenteren met martelpraktijken door de Amerikaanse overheid.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
OPINIE - Wie documenten wil krijgen van de overheid, moet bereid zijn om daarvoor te knokken. De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) werkt niet in de praktijk, maar de Raad van State ziet geen enkel probleem.
De Raad van State vindt het onnodig dat de Wob (Wet openbaarheid van bestuur) volledig op de schop gaat. De problemen die er zijn rond de Wob hebben te maken met de uitvoering van de wet, niet met de aard ervan, vindt het adviescollege in een deze week uitgebracht advies.
Een zeer discutabel standpunt. ‘Wobben’ is onder de huidige wetgeving een uitermate frustrerende bezigheid. Sargasso heeft tal van Wob-procedures lopen. De – bewust opgeworpen – hindernissen die daarbij opdoemen zijn eindeloos en soms hemeltergend. Een korte bloemlezing uit de Wob-praktijk anno 2012.
In een kleine gemeente in het noorden des lands heeft Sargasso documenten opgevraagd rond het ontslag van enkele ambtenaren en schimmige zaken rond de gemeentelijke begroting. Het gaat om besluitenlijsten van B&W, notulen, adviezen van accountants, brieven en dergelijke. Voor het zoeken in het gemeentelijke archief brengt de gemeente legeskosten in rekening: 18,60 euro per kwartier. En dat loopt op: Sargasso krijgt drie nota’s van in totaal €2752,80. Om die aan te vechten moet apart worden geprocedeerd.
Een vrouw moet een parkeerboete betalen en dat kost de gemeente Aalsmeer uiteindelijk ruim 1450 euro. En dat is maar goed ook.
Een interessant vonnis deze week van het Gerechtshof in Amsterdam (LJN: BX0725). Overheden en bestuursorganen kunnen niet eindeloos en ongestraft Wob-verzoeken doorsturen, letterlijk ten koste van de verzoeker. Er rust een plicht op het orgaan waar het verzoek is ingediend om zèlf de benodigde documenten te verzamelen bij andere diensten of organen.
Dat is al geregeld in de Wob, maar in de praktijk wordt daar regelmatig de hand mee gelicht. Zo ook in het geval van een parkeerboete in Aalsmeer. De dame in kwestie vroeg aan de officier van Justitie met een beroep op de Wob om de onderliggende stukken rond het lokale parkeerschijfbeleid. De officier stuurde het verzoek door aan de afdeling Regionale Incasso en Opsporing van de politie Amsterdam-Amstelland. Die zond het weer verder naar de dienst Stadstoezicht van de gemeente Amsterdam, die het weer naar de gemeente Aalsmeer stuurde met het verzoek de gevraagde stukken aan verzoekster te geven.
Aalsmeer deed dat, maar sloot tevens een nota in à € 32,75 voor legeskosten (half uur ambtelijk werk, kosten microfiches en kopiëerkosten).
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
REPORTAGE - De WOB, de Wet Openbaarheid van Bestuur, zorgt voor heel wat hoofdbrekens onder journalisten. Overheden weten de boel eindeloos op te houden, te traineren, en als je dan de gevraagde documenten krijgt, is de benodigde informatie weggelakt. Sjors van Beek schreef er op Sargasso al eens over. Gisteravond bracht EenVandaag een reportage met dezelfde strekking. Daarin was minister Ronald Plasterk ook te zien, die beterschap beloofde. We zullen zien.
De nieuwe ‘Wet aanpassing Wob’ wordt een ramp voor journalisten en burgers op zoek naar transparantie. Er zitten een aantal venijnige veranderingen in die effectieve democratische controle nagenoeg onmogelijk maken.
De nieuwe wet wordt gepresenteerd onder het mom van aanpakken van misbruik van de Wob. Inderdaad zijn er (commerciële) partijen die ambtenaren via de Wob aan het werk zetten om er zelf (vooral financieel) beter van worden. Ze mikken op incasseren van de dwangsom, of ze willen grote datasets voor commerciële toepassingen. Daarnaast is er de categorie verzoekers die een overheidsorgaan bewust wil frustreren door het met onredelijk veel werk op te zadelen.
Maar de nieuwe wet is niet het juiste antwoord. Het zal ‘misbruik’ blokkeren, maar en passant alle overige informatievragers op onoverbrugbare afstand zetten. Het wordt namelijk aan de overheid gelaten om te beslissen of een verzoek is gericht op het verkrijgen van informatie (en dus valide is), of dat het andere doelen dient (en dus terzijde gelegd kan worden).
Daarnaast is het voortaan ook aan het bestuursorgaan om te beslissen of de ambtelijke capaciteit die nodig is om informatie te verzamelen en te verstrekken, ‘evenredig is ten opzichte van het belang van openbaarheid’, zoals het in de Memorie van Toelichting staat omschreven.
De Wob, de Wet openbaarheid van bestuur, gaat grondig op de schop. Tenminste, als het aan GroenLinks ligt. Kamerlid Mariko Peters heeft een initiatiefwetsvoorstel ingediend dat voorziet in een uitgebreidere, makkelijkere toegang tot overheidsinformatie.
Het is hoognodig ook. De huidige Wob, die bestaat sinds 1980, werkt niet, zo weet elke journalist die wel eens een beroep op de wet heeft gedaan. Tijdrekken, vertragen, afschermen en de verzoeker ontmoedigen is het devies aan overheidszijde. Het verstrekken van informatie-van-achter-de-schermen is een gunst – denken de ambtenaren die beslissen over Wob-verzoeken. Maar ze vergissen zich, en het is een goede zaak dat hun dit via wettelijke weg nog eens duidelijk wordt gemaakt. ‘Toegang tot overheidsinformatie wordt een recht in plaats van een gunst. Teveel publieke informatie blijft nu geheim of te lang achter slot en grendel’, schrijft GroenLinks op de website De Nieuwe Wob waar het voorstel wordt gelanceerd.
De initiatiefwet voorziet onder meer in het aanstellen van een ‘informatiecommissaris’, een onafhankelijk persoon die, los van de beherende overheidsdienst, beslissingen kan nemen over het verstrekken van documenten. In onder meer Engeland en Ierland zijn hier inmiddels goede ervaringen mee opgedaan, zo vertelden de respectievelijke informatiecommissarissen onlangs op een hoorzitting in de Tweede Kamer.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
De Nederlandse overheid laat in vergelijking met veel andere landen nog weinig van zichzelf zien. In een onderzoek naar wetten die de openbaarheid van bestuur (Wob) regelen vinden we Nederland ergens onderin de middenmoot. Beroeps”wobber” Roger Vleugels: “Sinds Balkenende IV is Nederland in de wereld van Freedom of Information van min of meer gidsland hekkensluiter geworden. In Nederland ging de Wob achteruit, vooral door meer obstructie en extreme verlenging van beantwoordingstermijnen; in andere landen ging de wetgeving op dit gebied vooruit. De Nederlandse wetgever volgt de rechtspraak in Straatsburg amper; heeft het verdrag van Aarhus onvoldoende geïmplementeerd en tekent het verdrag van Tromsö niet [een gotspe want Nederland was nota bene initiatiefnemer van dit Raad van Europa verdrag].” En dus wordt het de hoogste tijd voor een nieuwe Wob.
Wat kunnen we van andere landen leren op dit gebied?
ICT-journalist en “Wobber” Brenno de Winter wijst in zijn blog op het voorbeeld van Noorwegen. Alle overheidsinformatie is in dat land bereikbaar via een site. Je kunt per bestuursorgaan zoeken naar alle documenten die ambtenaren hebben geproduceerd, tot en met emails. Volkomen transparantie. Ook over documenten die ze uit andere landen krijgen, zoals over de terrorismebestrijding in Nederland. Zo weten we via een Wob-verzoek aan Noorwegen dat de terrorismedreiging in Nederland op 7 april 2010 beperkt was.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.