Scheppen, scheiden en donkere materie

Dat was me wat toen Trouw deze week op de voorpagina aankondigde dat God de wereld niet geschapen had maar gescheiden. Vertaalfout volgens de Nijmeegse hoogleraar Ellen van Wolde. Ouwe koek, meende het theologische establishment, en al lang geleden verworpen dan wel aanvaard, afhankelijk van de religieuze overtuiging. De achterliggende discussie over de creatio ex nihilo is namelijk al heel oud: heeft God de materie geschapen of heeft God de wereld geschapen (of gescheiden) uit reeds bestaande materie? De een meent dat de oude bijbelschrijvers te simpel waren om een abstracte notie als schepping uit het niets te bedenken. Het zou een Griekse vondst zijn die later in het christelijke denken terecht kwam. Anderen menen dat deze abstractie wel degelijk op conto van de joden geschreven mag worden. Hoe de oorsprong ook ligt: het concept staat centraal in het christelijke denken over het begin van de wereld.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Libertair paternalisme voor sigaretten

Straks alleen nog maar in grijs? (Foto: Flickr/Matthew Byrne)

Onlangs kwam in het nieuws dat de EU overweegt standaardverpakkingen voor sigaretten verplicht te stellen. Ik vind dat een goed idee en zie het zelfde concept ook wel zitten voor alcoholische drank. Veel mensen zijn het niet met me eens. Meerderen daarvan vonden het nodig me van totalitaire neigingen te betichten. En dat terwijl de oorsprong van deze maatregel ligt in het mekka van het libertarisme, de Universiteit van Chicago.

Daar doceren econoom Richard Thaler en jurist Cass Sunstein. Zij bogen zich over één van de grootste problemen in de democratische rechtsstaat: hoe zorg je dat mensen de beslissingen nemen die het beste voor zichzelf en het land zijn, zonder dat je ze hun vrijheid afneemt?

Mensen zijn namelijk notoir slechte beslissers. Ze laten kleine winst op korte termijn prevaleren boven grotere winst op de lange termijn, laten te verwachten negatieve effecten zwaarder wegen dan te verwachten positieve effecten, leiden aan gambler’s fallacy of ze zijn gewoon lui en kiezen voor de eerste optie uit een serie mogelijkheden.

“Elk voordeel heb zijn nadeel” dachten Thaler en Sunstein en ze schreven het boek Nudge over hoe overheden de (imperfecte) manier van denken kunnen gebruiken om mensen te helpen betere keuzes te maken zonder ze hun vrijheid af te nemen. Ze noemen dit libertair paternalisme: de overheid stuurt, maar laat uiteindelijk mensen wel de keuzevrijheid. Zelf heb ik slechts besprekingen van en essays gebaseerd op het boek gelezen, maar in de ambtelijke wereld is het blijkbaar verslonden gezien de enorme lawine aan beleidsvoorstellen die op dit idee gebaseerd zijn.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Quote du Jour | Dark matters

“The pattern that the data reveal is extremely odd. It’s like finding a zoo of animals of all ages and sizes miraculously having identical, say, weight in their backbones or something. It is possible that a non-gravitational fifth force is ruling the dark matter with an invisible hand, leaving the same fingerprints on all galaxies, irrespective of their ages, shapes and sizes.”

Vlucht! We hebben een volkomen onbekende soort materie opgesnord. Newton en Einstein kunnen naar de prehistorie al Dr Hongsheng Zhao, van het SUPA zwaartekrachtcentrum gelijk heeft,  Het zou het al dan niet uitdeinen van het bekende universum mogelijks verklaren, en wat al niet meer. Als je het fijn nagaat niet zo verwonderlijk eigenlijk: wat wij weten en kunnen determineren van in de ruimte aanwezige stoffen bedraagt slechts 4 %. God uiteraard 96.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het evangelie van Richard Dawkins

In ‘The greatest show on earth’ legt Richard Dawkins nogmaals uit dat evolutie werkelijk de enige, want wetenschappelijk verantwoorde verklaring is voor het leven op aarde. Vooral interessant voor fans.

Cover van The greatest show on earth

Meteen al op de eerste pagina’s van zijn nieuwe boek trekt Richard Dawkins een vergelijking tussen creationisten en holocaustontkenners. Zo komt de stemming er lekker in. Dit is geen boek dat op geduldige toon probeert creationisten uit te leggen dat ze er echt naast zitten. Alle uitleg van de evolutie staat in dienst van de polemiek die hij al jaren voert.

Met die uitleg zelf zit het wel snor. Dawkins ontleent zijn reputatie immers aan het glasheldere ‘The selfish gene’, waarin hij inmiddels alweer dik dertig jaar geleden doorbrak als auteur. De manier waarop natuurlijke selectie leidt tot de evolutie van nieuwe soorten, zeker onder geïsoleerde omstandigheden als op de Galápagos eilanden, wordt keurig uit de doeken gedaan, net als onderliggende biologische processen. Er komt zelfs de nodige geologie aan te pas. Dawkins weet daarbij precies de goede mix te vinden tussen abstracte uitleg en voorbeelden.

Dat is echter niet de reden om dit boek te lezen. Het interessante punt zit in de interactie met creationistische wereldbeelden. Zo zit er een mooie passage in waarin Dawkins nadenkt over wat het betekent als iets een theorie is. Het pure feit dat er sprake is van een ‘evolutietheorie’ lokt immers al kritiek uit dat het ‘maar een theorie’ is. Dit klopt niet, stelt Dawkins. Dat soorten uit elkaar evolueren is een vaststaand feit.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Nobelprijzen voor Natuurkunde en Geneeskunde

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Alfred Nobel, hier nog zonder CCD gefotografeerd (Foto: Flickr/BlatantNews.com)

Deze Wondere Woensdag valt midden in het Nobelprijs- geweld. Vandaag zal de winnaar (of zullen de winnaars) van de Nobelprijs voor Scheikunde bekend worden, waarna de komende dagen Literatuur, Vrede (altijd erg controversieel) en Economie aan de beurt zijn. Daar moeten we dus even op wachten. Maar eergisteren en gisteren werden respectievelijk de Nobelprijzen voor Geneeskunde en Natuurkunde uitgedeeld.

De Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde zoals hij officieel heet werd dit jaar uitgereikt aan een drietal Amerikaanse onderzoekers Elizabeth Blackburn, Carol Greider en Jack Szostak “voor de ontdekking hoe chromosomen worden beschermd door telomeren en het enzym telomerase“. Telomeren zitten aan de uiteinden van de chromosomen en hun functie was aanvankelijk niet bekend. Wat de drie wetenschappers langzaam maar zeker aantoonden was dat de telomeren het DNA beschermen. Chromosomen zonder telomeren bleken in een experiment onbeschermd te zijn en vertoonden na verloop van tijd schade. Bovendien worden de chromosomen met iedere celdeling kleiner zonder telomeren. Mét telomeren werd de schade voorkomen en kunnen cellen zich langer vermenigvuldigen.

Ook ontdekten de drie prijswinnaars in de jaren ’80 hoe telomeren gevormd worden. Hier is het enzym telomerase voor verantwoordelijk. Het telomeer wordt bij elke celdeling ongeveer 100 nucleotiden korter, maar telomerase zorgt na elke deling dat dit weer verlengd wordt tot de oorspronkelijke lengte. Een en ander wordt visueel goed weergegeven in een duidelijke poster. De ontdekking en beschrijving van de telomeren en telomerase heeft erg veel impact gehad op onderzoek naar ouderdom, kanker en allerlei erfelijke ziektes. Maar in essentie hebben ze ons een veel beter begrip gegeven van wat er allemaal gebeurt in de menselijke cel.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Mogelijke HPV-vaccindode in Engeland: Paniek!

Inenting (Foto: Flickr/Scott Ableman)

Mensen zoeken altijd naar verbanden tussen gebeurtenissen. Zo zitten mensen in elkaar. Alles is een gevolg, en er moet ergens een oorzaak zijn. Als je je vandaag niet zo lekker voelt is het gisteren de deur uitgaan zonder das de oorzaak.

Evolutionair gezien is dat allemaal vast heel nuttig, aangezien we onze overlevingskansen vergroten. En als we het mis hebben, dan treedt het ‘baat het niet dan schaadt het niet’-principe in werking. Als er geen directe oorzaak aan te wijzen was dan kreeg een hogere macht vaak de schuld, of ‘had hij het zo gewild’.

Dat primitieve principe treedt bij vaccinaties ook in werking. Als je de complete populatie tegen iets gaat inenten dan kan je er donder op zeggen dat er iemand kort daarna overlijdt. Bij het inenten van alle 50-jarigen, bijvoorbeeld, kan je er vanuit gaan dat er in de week daarna iemand dood gaat aan een hartaanval. Niets menselijks is ons vreemd, en er is een grote kans dat dat sterfgeval zal worden toegeschreven aan de vaccinatie, dé gebeurtenis die afweek van de norm.

En nu is er een paar dagen na HPV-vaccinatie in Engeland een meisje overleden, en er wordt natuurlijk direct een link gelegd met de vaccinatie. Zeer treurig voor het betreffende meisje en haar ouders, maar de kans dat ze door het vaccin is overleden is klein. Om de schaal aan te geven, in Nederland zijn inmiddels richting de 200.000 meisjes ingeënt, en in die groep zijn er geen gevallen van ernstige bijwerkingen bekend.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: De Lifesaver fles

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Op tweede kerstdag 2004 keek Michael Pritchard net als miljoenen anderen geschokt naar het nieuws. Daar was te zien hoe een zeebeving in de Indische Oceaan tot een allesverwoestende tsunami leidde. Na het wegtrekken van het water begonnen de problemen pas echt: doordat de wegen onbegaanbaar waren was schoon drinkwater niet voorhanden. Miljoenen mensen moesten genoegen nemen met vervuild drinkwater, met veel ziektes tot gevolg. Misschien nog wel erger is het dat in veel plekken op de wereld een structureel gebrek is aan schoon drinkwater, met jaarlijks vele doden tot gevolg.

Waar anderen door de gigantische omvang van het probleem de handen in de lucht wierpen zette Pritchard zijn uitvindersinstinct in: hij ontwierp de Lifesaver Bottle, een groot uitgevallen sportdrink-fles met een revolutionair nano-filter. De uitvinding was simpel genoeg: maak de gaatjes zo klein dat er niets, maar dan ook écht niets doorheen kan. Hoe goed het werkt? Kijk naar de demonstratie die Pritchard gaf op TED, en wees verbaasd:

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dilemma: Wel of niet inenten?

De komende maanden staan vele medische professionals voor een moeilijke keuze. Laten ze zich inenten tegen de Mexicaanse griep of niet? Voor zichzelf hoeven ze het niet te doen, want de kans dat je als gezonde volwassene aan de griep bezwijkt is zo goed als nihil. Daarbij is het vaccin niet volledig getest, dus neem je persoonlijk een klein risico door de prik wél te gaan halen.

Aan de andere kant werk je als medisch professional natuurlijk met mensen die een groter risico lopen op overlijden door de griep. De mensen die tot nu toe overleden kregen de griep dan ook allemaal als complicatie bovenop andere problemen.

Een moeilijk probleem, wat prevaleert: je eigen gezondheid of die van anderen? Daarom maar weer eens een polletje. Wat vinden jullie ervan? Wel of niet inenten? In de reactiepanelen graag een toelichting!

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Snel afschaffen die basisbeurs

Gemotiveerde studentes (Foto: Flickr/MC Quinn)

Nederland kent een aantal subsidies die vooral ten goede komen aan de wat beter gesitueerden. De hypotheekrenteaftrek is daarvan de bekendste. Maar de studiefinanciering is een goede tweede. Het is dus niet meer dan logisch dat de stufi wordt meegenomen bij de zoektocht naar mogelijkheden om te bezuinigen.

Het tegenargument is natuurlijk dat de drempel naar het hoger onderwijs verhoogd wordt. Maar studenten met minder vermogende ouders hebben vanaf het ontstaan van de basisbeurs al moeten bijlenen om rond te komen, of er een baan naast nemen. Voor hen zal nog meer lenen niet de drempel naar het hoger onderwijs verhogen. Dat zal hoogstens gelden voor de groep die naast de beurs door hun ouders onderhouden worden of werken. Maar is het werkelijk een groot probleem als zij wat moeten lenen?

Sterker nog, misschien is de drempel naar het hoger onderwijs momenteel wel te laag. Minister Plasterk constateerde onlangs de het stelsel uit zijn voegen barst. Op naar een stelsel van hoger onderwijs waarin de motivatie om kennis op te doen vele malen zwaarder weegt dan de vrees om een studieschuld op te lopen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rechts en het klimaatprobleem

Age of Stupid

Iedere keer verbaas je je er weer over. Het fanatisme waarmee bijvoorbeeld de PVV en haar aanhangers ageren tégen het bestaan van de klimaatcrisis. Als een imam van wahabistische snit die flink fulmineert tegen de evolutietheorie, grijpen ze elke laatste strohalm aan om het bestaan van de opwarming van de aarde te ontkennen.

Waarom is de rechter medemens zo verschrikkelijk gericht tegen de theorie van klimaatverandering? En het is niet alleen de PVV. Bij Elsevier is Simon Rozendaal al jarenlang brenger van het goede nieuws en vooral full-time ontkenner van enige milieuproblemen. Doen ze dat puur omdat links dat nou thema nou eenmaal heeft omarmd? “Links is voor milieu, dus wij zijn tegen.” Doen ze dat omdat klimaat zo enorm gecompliceerd is dat hun achterban het niet snapt? Of gaan ze zo tegen de klimaatdeskundigen in omdat zij wél weten hoe de vork precies in elkaar zit? Vijfennegentig procent, als het geen 99 procent is, van de wetenschappers gelooft wel in klimaatverandering door menselijk handelen. Daar zit ongetwijfeld een aardig percentage bij dat met name goed beseft waar de onderzoeksgelden te vinden zijn, maar dan nog is ‘de wetenschap’ het er wel over eens.

Vorige Volgende